بررسی نقش و عملکرد مبلمان شهری در ارتقاء کیفیت محیط شهری و رضایتمندی شهروندان (مطالعه موردی:منطقه 4شهرداری کرمانشاه)

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقاله 6، دوره 7، شماره 27، بهمن و اسفند 1395، صفحه 93-110   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

پاکزاد آزادخانی^{* 1}؛ زهرا طهماسبی کیا²

¹دانشگاه باختر ایلام

²دانشگاه باختر

تاریخ دریافت: 28 اردیبهشت 1394،  تاریخ بازنگری: 07 مرداد 1395،  تاریخ پذیرش: 14 آذر 1395 

چکیده

با گسترش فزاینده شهرنشینی و افزایش جمعیت شهرنشینان و مشکلات ناشی از آن، فراهم آوردن امکاناتی برای رفاه حال شهروندان بیش از پیش ضروری می­نماید.امروزه اهمیت و نقش مبلمان شهری در خدمات­رسانی و زیباسازی شهری بر هیچ کس پوشیده نیست و مبلمان شهری از اجزایضروری و جدایی­ناپذیر شهرها محسوب می­شود. هدف از این مطالعه بررسی نقش مبلمان شهری بر ارتقاء کیفیت محیط شهری و رضایتمندی شهروندان منطقه 4 شهرداری کرمانشاه است که به روش توصیفی-تحلیلی انجام گرفته است. گردآوری اطلاعات با استفاده از دو روش کتابخانه­ای و میدانی (پرسشنامه) صورت گرفته است. جامعه آماری این پژوهش را شهروندان منطقه 4 کرمانشاه تشکیل می­دهد که تعداد 375 نفر از آنها با استفاده از فرمول کوکران انتخاب و پرسشنامه پژوهش به روش تصادفی ساده بین آنها توزیع شد. پرسشنامه پژوهش محقق ساخته است که روایی آن با استفاده از تحلیل­عاملی تأییدی مورد تایید قرار گرفت و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ به میزان 80/0 تایید شد. برای تجزیه و تحلیل داده­ها از آزمون­های همبستگی، t استیودنت در نرم­افزارهای AMOS و SPSS و برای سنجش میزان رضایتمندی شهروندان از شاخص‌هال­ین­تن استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که از نظر ساکنان این منطقه مبلمان شهری در بهبود کیفیت­ محیط و رضایتمندی شهروندان تأثیر دارد. مبلمان شهری منطقه 4 کرمانشاه از زیبایی و تناسب مطلوبی و جانمایی صحیحی برخوردار نیستند. همچنین، بین عدم رعایت اصول استانداردهای مبلمان شهری و به وجود آمدن ساختار ناموزون شهری و کاهش کیفیت محیط شهری همبستگی بالایی یافت شد.

کلیدواژه‌ها

مبلمان شهری؛ کیفیت محیط شهری؛ رضایتمندی؛ شهروندان؛ منطقه 4کرمانشاه

عنوان مقاله [English]

Examine the role and function of urban furniture urban environment and enhance the quality of citizens' satisfaction (Case Study: Kermanshah Municipal District 4)

نویسندگان [English]

P. Azadkhani¹؛ Z. Tahmasbikia²

چکیده [English]

The importance and role of urban furniture and furnishing services and city beautify the city's no secret cities are integral and essential components. To create environments and tools to provide quality services to citizens can help urban furniture urban furniture is essential to organize citizens' needs. Urban furniture can be explored from different angles, and the aim of this study was to investigate the role of urban furniture enhance quality of urban environment and citizens' satisfaction The need to review, rethink, rebuild and re-create it as a scientific explanation of the factors affecting the quality of the urban environment and urban furniture influencing citizen satisfaction, good models future planning should be introduced. . Analytical method for analysis of the confirmatory factor analysis using AMOS and SPSS software is. According to the results of the data analysis using confirmatory factor analysis for each of the four operating variables have been approved The significance level of less than 0.05 and a correlation coefficient of 1.96 is significantly higher than. Then it is possible to examine the factors or variables and questions used to confirm or reject the hypothesis the significance level for all hypotheses addition the level of 0.05 is significant at the 0.01 level Except for the optimum balance between beauty and has been approved at the 0.05 level. The results of this study indicate that the furniture city of Kermanshah (District 4 council) is not desirable and appropriate and not appropriate performance and are not happy citizens of urban furniture.

کلیدواژه‌ها [English]

urban furniture, urban environmental quality, Satisfaction, Kermanshah, Municipal District 4

اصل مقاله

بررسی نقش و عملکرد مبلمان شهری در ارتقاء کیفیت محیط شهری و رضایتمندی شهروندان (مطالعه موردی: منطقه 4 شهرداری کرمانشاه)

 

پاکزاد آزادخانی: استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه باختر ایلام، ایلام*

زهرا طهماسبی‌کیا: کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری،دانشگاه باختر ایلام، ایلام

 

چکیده

با گسترش فزاینده شهرنشینی و افزایش جمعیت شهرنشینان و مشکلات ناشی از آن، فراهم آوردن امکاناتی برای رفاه حال شهروندان بیش از پیش ضروری می­نماید. امروزه اهمیت و نقش مبلمان شهری در خدمات­رسانی و زیباسازی شهری بر هیچ کس پوشیده نیست و مبلمان شهری از اجزای ضروری و جدایی­ناپذیر شهرها محسوب می­شود. هدف از این مطالعه بررسی نقش مبلمان شهری بر ارتقاء کیفیت محیط شهری و رضایتمندی شهروندان منطقه 4 شهرداری کرمانشاه است که به روش توصیفی-تحلیلی انجام گرفته است. گردآوری اطلاعات با استفاده از دو روش کتابخانه­ای و میدانی (پرسشنامه) صورت گرفته است. جامعه آماری این پژوهش را شهروندان منطقه 4 کرمانشاه تشکیل می­دهد که تعداد 375 نفر از آنها با استفاده از فرمول کوکران انتخاب و پرسشنامه پژوهش به روش تصادفی ساده بین آنها توزیع شد. پرسشنامه پژوهش محقق ساخته است که روایی آن با استفاده از تحلیل­عاملی تأییدی مورد تایید قرار گرفت و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ به میزان 80/0 تایید شد. برای تجزیه و تحلیل داده­ها از آزمون­های همبستگی، t استیودنت در نرم­افزارهای AMOS و SPSS و برای سنجش میزان رضایتمندی شهروندان از شاخص‌هال­ین­تن استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که از نظر ساکنان این منطقه مبلمان شهری در بهبود کیفیت­ محیط و رضایتمندی شهروندان تأثیر دارد. مبلمان شهری منطقه 4 کرمانشاه از زیبایی و تناسب مطلوبی و جانمایی صحیحی برخوردار نیستند. همچنین، بین عدم رعایت اصول استانداردهای مبلمان شهری و به وجود آمدن ساختار ناموزون شهری و کاهش کیفیت محیط شهری همبستگی بالایی یافت شد.

واژه‌های کلیدی: مبلمان شهری،کیفیت محیط شهری،رضایتمندی شهروندان، منطقه 4کرمانشاه

 

 

 

 

 

1- مقدمه

1-1- طرح مسأله

شهرها از فضاهای  مختلفی تشکیل می­شوند که هر کدام از آنها برای حمایت و تسهیل برخی از فعالیت‌های فردی و اجتماعی و ایجاد معانی که شهروندان به آنها نیاز دارند شکل می­گیرند. با توجه به اینکه هر فعالیت به فضایی با ویژگی خاص یا قرارگاه رفتاری مناسب نیاز دارد، در صورت عدم وجود فضای مناسب کیفیت بروز نوع فعالیت­ها دچار مشکل شده و در نهایت موجودیت شهر از جنبه­های اجتماعی، فرهنگی و هویتی با اختلال روبرو خواهد شد (فلاحت،1387). بی شک قسمت عمده­ای از عناصر تشکیل­دهنده سیمای شهر مبلمان آن شهر است که ریشه حضور مبلمان شهری در جوامع انسانی به قدمت تاریخ است (محمدنژاد،1387) و هیچگاه نمی­توان نقطه آغاز مشخصی برای آن یافت. نیاز ساکنان شهر با گسترش شهرها، گسترش یافته و تغییر کرده است و عناصر شهری نیز بالطبع آن شکل گرفته، گسترش یافته و تغییر کرده است. بنابراین اهمیت و توجه به مبلمان شهری و مناسب­سازی محیط شهری برای حضور شهروندان درفضاهای شهری از چالش­های پیش­رو در کلانشهرهای امروزی است.

با گسترش فزاینده شهرنشینی و افزایش جمعیت شهرنشینان و مشکلات ناشی از آن، فراهم آوردن امکاناتی برای رفاه حال شهروندان بیش از پیش ضروری می­نماید. مبلمان شهری اجزای غیرثابت محیط­های شهری است که به عنوان عناصر مکمل در میان فضاهای بین ساختمان­ها و بناها قرار دارد. مبلمان شهری در تعریف شخصیت عملکردی فضاها نقش مهمی ایفا می­کند و در چگونگی روحیه شهر و شهروندان بسیار مؤثر است و امروزه شهرنشینی یکی از وجوه عمده شیوه زندگی محسوب می­شود؛ با توجه به رشد سریع شهرنشینی و ازدیاد جمعیت، نیازهای جامعه شهری اشکال متنوعی به خود گرفته است. مشکلات کلان شهرها فقط در ازدیاد جمعیت، ترافیک، گرانی، اقتصاد و نابسامانی­های زیست­محیطی خلاصه نمی­شود بلکه انواع ناهنجار­های رفتاری، مشکلات اجتماعی و فشارهای روحی و روانی ناشی از سیمای ناخوشایند بصری نیز خود دلایل کافی برای افزایش مسائل زندگی مدون شهری و تنگ­تر شدن عرصه در جامعه امروزی است (بهمنی کازرونی و جلالی،1392). این قسم از مشکلات به طور مستقیم با شهر و سیمای شهری در ارتباط است. بنابراین، توجه به مبلمان شهری نه­تنها یک رویکرد زیباسازی است بلکه در کنار آن کیفیت در محیط شهری و رضایتمندی شهروندان هم ارتقا داده می­شود. مبلمان شهری از جمله عناصر سازنده فضاهای شهری محسوب می­شوند که کمیت، کیفیت، زیبایی، راحتی دوام و محل استقرار آنها نقش بسیار اساسی در دستیابی به شهری زیبا و سالم دارد شهری که در آن شهروندان احساس آسایش کنند و حضور در آن را به نشستن در خانه ترجیح دهند (زنگی­آبادی و تبریزی،3:1383) که در نتیجه هدف غایی یک شهر ایجاد محیطی دلنشین و راحت برای مردمی است که در آن زندگی می­کنند (آزادخانی، ییلاقیان و ییلاقی،1390) مقوله مبلمان شهری و نقش آن در شهر از هر منظری درخور اهمیت و قابل بررسی است یا به عبارتی می­توان گفت نقش مبلمان شهری را از زوایای مختلفی می­توان مورد کنکاش قرار داد (اقبال و همکاران،1391) ولی آنچه در این مطالعه مورد بحث است اینست که در کرمانشاه این شهر بزرگ و پرجمعیت نیز معضلات و مشکلاتی ناشی از عدم نگرش تداوم عرصه­ها وجود دارد و گوشه گوشه شهر کرمانشاه درگیر معضلاتی است که نیاز به بازنگری، بازاندیشی، بازسازی و بازآفرینی دارد و در این تحقیق نقش مبلمان شهری بر ارتقاء کیفیت محیط و رضایتمندی شهروندان است تا با تبین علمی­تر عوامل تاثیرگذار بر کیفیت مبلمان شهری بر کیفیت محیط شهری و رضایتمندی شهروندان، الگوهای مناسبی جهت برنامه­ریزی­های آینده ارایه گردد. بنابراین اگر مهمترین نیازهای انسانی را عامل بقا و امنیت در شهر و احساس تعلق خاطر بدانیم باید مبلمان شهری به نیازهای انسانی پاسخ دهد.

1-2- اهمیت و ضرورت پژوهش

بستر کلان شهرهای امروز پاسخگوی نیاز ساکنان خود ناست و شدت فعالیت­های شهری شرایط بسیار سخت و مخربی برای شهروندان به وجود آورده است. اجزای کالبد شهرهای امروزی از جمله کرمانشاه با سرعت حرکت انسان­ها و فشار سنگین زندگی شهرنشینی سازگاری ندارد و فضاها و کاربری­های عمومی آن از ظرفیت و قابلیت لازم جهت پاسخگویی به نیازهای زندگی پر شتاب شهری برخوردار نیست در این میان کیفیت فیزیکی شهرها؛ زیبایی شهر و رضایت شهروندان بدون برنامه­ریزی صحیح؛ مکان­یابی مناسب؛ لحاظ شرایط بومی و فرهنگی و ایجاد تناسب کارکردی ابعادی در شهر؛ سطوح ارتباطی و به ویژه مبلمان آن ایجاد نخواهد شد. در صورتی که تجهیزات شهری با برنامه­ریزی و طبق استانداردها موجود صورت پذیرند شهروندان در آسایش و امکانات بیشتری زندگی خواهند کرد و رضایت آنها از محل سکونت خود بیشتر می­شود و در نتیجه باعث بهبود کفیت محیط شهری می­شود.

1-3- اهداف پژوهش

مبلمان شهری و توجه به کیفیت محیطی در شهرهای امروز به عنوان عنصری تحول آفرین و درآمدزا که می­تواند چهره شهر را نیز به عنوان یک نماد داخلی و بین­المللی به همگان معرفی کند، شناخته می­شود. مبلمان شهری بخش زیادی از فعالیت­ها را در شهر سامان می­دهد و باعث بالا رفتن کیفیت برخورداری شهروندان از محیط پیرامون و افزایش رفاه و لذت آنها در فضاهای شهری می­شود هدف کلی این پژوهش بررسی نقش مبلمان شهری بر بهبود کیفیت محیط شهری است.

1-4- پیشینه پژوهش

در سال­های اخیر در عرصه مبلمان شهری مطالعاتی صورت گرفته است. ازجمله این تحقیقات که در غنای پایه­های نظری تحقیق حاضر، نقش مؤثر داشتند می­توان به موارد زیر اشاره کرد:

محمدنژاد و همکاران(1387) در مقاله به مکانیابی مبلمان شهری با استفاده از GIS پرداخته که ابتدا به مبلمان شهری به عنوان یکی از عناصر و شاخصه­های مهم شهری پرداخته شده و انواع مبلمان بررسی قرار گرفته و سپس مکانیابی شهری مورد مطالعه قرار گرفته و در مورد نقش مبلمان در تعریف فضاهای شهری بحث شده است و در نهایت با توجه به این نکته که امروزه GIS جای خود را در بسیاری از علوم علی­الخصوص رشته­های مرتبط با شهر و فضاهای شهری باز کرده است و صاحب­نظران در این رشته­ها با استفاده از این سیستم به دقت، سرعت و سهولت در تجزیه و تحلیل داده­های مکانی دست پیدا می­کنند و به بررسی نقش سیستم اطلاعات مکانی در مکانیابی مبلمان شهری از طریق توابع تحلیلی و مدلسازی پرداخته شده است. سلطان پور و همکاران (1389)؛ در تحقیقی که منظر شهری دربرگیرنده فضاهای نسبتاً اجباری است که مردم از آنها می­گذرند عرصه­های عمومی که بیشتر افراد در سفرهای هرروزه خود از خانه به محل کار تجربه می­کنند مانند خیابان­ها، چهارراه­ها، پیاده­روها، پارک­ها، و فضاهای باز از این دسته­اند! اندیشه فضائیت وجود انسان که در آن حیات انسانی را در ارتباط با طبیعت و تعریف ساختار مکان میسر می­داند به عناصری از جمله نیمکت، فرسودگی بر قامت مبلمان شهری و معیارهای رنگ­آمیزی مبلمان شهری پرداخته­اند. نیمکت را در مجهزسازی فضاهای سبز و بازشهری ابتدایی­ترین روش برای احساس آرامش و راحتی در پارک­ها می­دانند. بحث فرسودگی عناصر مبلمان شهری در پارک­ها را مبتنی بر مکانیزهای ساده­ای می­دانند که نیاز مردم به خصوص کودکان امروزی را رفع نمی­کند. در بحث معیارهای رنگ­آمیزی، رنگ را از عناصر تأثیر گذار برکیفیت بصری فضاهای شهری معرفی کرده و کاربرد صحیح آن­ها را در محیط­های شهری با نقش بسزا در خوانایی و وضوح شهر بر می­شمارند. مرشدی (1390) در پژوهشی با عنوان نقش طراحی و مکان­یابی مناسب مبلمان شهری در یکپارچگی فضاهای شهری ابتدا تعریفی از مبلمان شهری ارائه داده و همچنین این عناصر را در سیمای شهری تاثیرگذار دانسته و اهداف سه­گانه زیبا­سازی، هویت­بخشی و خواناسازی محیط را از کارهای مهم این عناصر می­داند و معتقد است که به کارگیری مبلمان شهری مناسب و استاندارد یکی از عوامل مؤثر بر ارتقای کیفیت محیط شهری است ویک تقسیم­بندی از مبلمان شهری را در چهار گروه اصلی مبلمان خیابانی، مبلمان پارکی، مبلمان ترافیکی و سازه­های اطلاع­رسانی و تبلیغاتی عنوان کرده است. تیموریان و زیویار (1392) در مقاله­ای به بررسی و مطالعه رضایتمندی استانداردهای مبلمان شهری با استفاده از نرم­افزارهای GIS، SPSS، جمع­آوری داده­ها از طریق پیمایش میدانی و توزیع پرسشنامه در میان کاربران مبلمان­ها، به بررسی کمی و کیفی این عناصر پرداخته شده است. بر اساس مطالعات انجام شده، نقاط ضعف فراوانی در برنامه­ریزی این عناصر در سطح محدوده یافت می­شود از جمله: عدم جانمایی صحیح عناصر مختلف مبلمان شهری، تراکم بیش ازحد انواع مبلمان، آشفتگی محیطی ناشی از پراکنش نامتعادل عناصر و ... بررسی تطبیقی استانداردهای رایج مبلمان شهری با وضع موجود نیز از دیگر بخش­های این پژوهش است. نتایج بدست آمده از این بررسی نشان می­دهد. براساس بررسی­های میدانی در قالب توزیع پرسشنامه می­توان گفت رضایتمندی ساکنان از مجموعه عوامل مبلمان در محدوده موردنظر در سطح نازلی قرار دارد. فرج­اللهی و رضائی آقامیرلو(۱۳۹۳) در مقاله­ای با عنوان عملکرد مؤثر مبلمان شهری در هویت­بخشی و ارتقاء کیفیت فضاهای شهری سعی بر آن داشتند تا به بررسی مبلمان شهری از حیطه منظر شهری و هویت شهری با استفاده از شیوه­های مشاهده­ای و کتابخانه­ای بپردازند. در طراحی مبلمان شهری، تطابق بین فرم و عملکرد که مکمل هم می­باشند، حائز اهمیت است و اینکه این طراحی چگونه و در چه مکان­هایی، با توجه به هویت شهر و جامعه طراحی شوند، خود نگرشی مهم برای آیتم­هایی است که ما در طراحی مبلمان شهری انتخاب می­کنیم. در این راستا می­توان به المان­های درون شهر و پارک­ها اشاره کرد که نقش مؤثری در القاء هویت شهری و تقویت حس مکان شهروندان داشته و باید طوری طراحی شوند که خوانایی آن­ها از سوی شهروندان و هماهنگی طرح آن­ها با وقایع و اتفاقات آن مکان سازگاری داشته باشند و این مستلزم آن است که به نقاطی از قبیل ایست­ها و مکث­ها، گذرها، آمد و شدهای جمعیتی توجه داشته باشیم تا تطابق بین فرم و عملکرد را در طراحی رعایت کرده باشیم. اسدی، حسینی و مرادی (۱۳۹۴) در مقاله­ای به بررسی نقش مبلمان شهری در آرامش توریسم مذهبی خیابان امام رضا (ع) مشهد مقدس با هدف بررسی و تحلیل مبلمان شهری شهر مشهد از دریچه رضایت توریسم و زائران و عملکرد مدیریت شهری، به مطالعه مبلمان شهری در کلانشهر مشهد پرداخته است. نتایج این تحقیق که بر اساس مطالعات، مشاهدات و طرح پرسشنامه از توریسم در مقاطع مختلف زمانی به دست آمده، نشان­دهنده وجود برخی کاستی­ها و نارضایتی­ها در زمینه تأسیسات و تجهیزات شهری در خیابان­های اصلی شهر که منتهی به بارگاه امام رضا (ع) به عنوان محدوده­های پژوهش در شهر مشهد است که در نهایت موجبات نارضایتی شهروندان و توریسم مذهبی از وضعیت موجود مبلمان شهری و عملکرد مدیریت شهری شده است. همچنین در نهایت با توجه به جوانب مختلف مطالعات انجام شده، اقدام به تدوین اهداف بلند، میان و کوتاه مدت و نیز پژوهش­های مختلف، جهت ساماندهی مبلمان شهری مشهد شده است.

بنابراین می­توان گفت مبلمان‌ شهری‌ علاوه‌ بر ایجاد کردن‌ فضایی‌ آرام‌ و دلپذیر می‌تواند بر زیبایی‌ و چشم‌نواز بودن‌ محیط‌ شهری‌ بیفزاید. مبلمان‌ در فضای‌ شهری‌ باید بر اساس‌ سلسله‌ مراتب‌ نیازهای‌ انسانی‌ باشد. اگر مهمترین‌ نیازهای‌ انسان‌ را عامل‌ بقا، امنیت‌ در شهر و احساس‌ تعلق‌ خاطر بدانیم‌، مبلمان‌ شهری‌ باید به‌ این‌ نیازهای‌ انسانی‌ پاسخ‌ دهد. در این تحقیق عواملی که در رضایتمندی شهروندان و بهبود کیفیت محیط نقش دارد سنجیده می­شود و تفاوت این کار با پژوهش­های دیگران در نوع روش تحقیق است.

1-5-سوال‌های پژوهش

1-آیا کیفیت محیط شهری با توجه به مبلمان شهری بر رضایتمندی شهروندان نقش دارد؟ 

2- آیا مبلمان شهری منطقه 4 کرمانشاه از زیبایی و تناسب مطلوبی برخوردار است؟

3- آیا مبلمان شهری منطقه 4 کرمانشاه از جانمایی صحیحی برخوردار است ؟

4- آیا رعایت اصول استانداردهای مبلمان شهری در بهبود کیفیت محیط شهری نقش دارد؟

1-6- فرضیات پژوهش

1- مبلمان شهری در بهبود کیفیت محیط و رضایتمندی شهروندان نقش دارد.

2- مبلمان شهری در منطقه 4 کرمانشاه از زیبایی و تناسب مطلوبی برخوردار نیست.

3- در منطقه 4 کرمانشاه مبلمان شهری از جانمایی صحیحی برخوردار ناست.

4- عدم رعایت اصول استانداردهای مبلمان شهری باعث به وجود آمدن ساختار ناموزون شهری و کاهش کیفیت محیط شهری شده است.

1-7- روش تحقیق

انتخاب روش تحقیق پس از تعیین هدف از اقدامات ضروری است، که بایستی توسط محقق صورت گیرد. روش

انجام مطالعه در این تحقیق با توجه به ماهیت کار مبتنی بر روش توصیفی-تحلیلی و پیمایشی است. جهت­گیری اصلی این پژوهش، کاربردی است. مبانی نظری و پیشینه تحقیق با استفاده از منابع کتابخانه­ای و اسنادی تدوین شده است. جامعه آماری این پژوهش را ساکنان منطقه 4 کرمانشاه تشکیل می­دهد که مساحت آن بیش از 16 میلیون و 20 هزارمتر مربع را شامل می­شود. جمعیت ساکن در این منطقه بر اساس آمار ارائه شده از سوی سازمان مطالعات و برنامه­ریزی شهرداری کرمانشاه 114811 نفر برآورد شده است که تعداد 375 نفر از آنها با استفاده از فرمول کوکران به صورت تصادفی ساده انتخاب و بین آنها پرسشنامه پژوهش به شیوه تصادفی ساده توزیع شد. پرسشنامه پژوهش ابزاری است محقق­ساخته که دربرگیرنده شاخص­های رضایت­مندی شهروندان از مبلمان شهری است که روایی آن با استفاده از تحلیل عاملی مورد تأیید و پایایی آن از طریق ضریب آلفای کرونباخ به میزان 80/0 مورد تأیید قرار گرفت. تجزیه و تحلیل داده­ها با استفاده از شاخص‌هال­ین­تن، و نرم­افزارهای  AMOS و SPSS انجام گرفته است.

 

2-تعاریف و مفاهیم

2-1- مبلمان شهری

مبلمان شهری به عنوان یکی از عناصر مهم شهرها محسوب می­شود که اثاثیه، تجهیزات یا مبلمان شهری، اصطلاحات رایج این تسهیلات و امکانات شهری هستند. مبلمان شهری مجموعه عناصر ساختاری است که به ویژگی­های فرهنگی شهرها وابسته بوده و نقش مهمی در شناخت شهر، بخصوص در افزایش رفاه اجتماعی ایفاء می­کند (Bulut et al, 2007:23-24) بنابراین ساماندهی مبلمان شهری، یکی از رهیافت­های سازنده شهرسازی پایدار به شمار می­آید که با هدف بهبود کیفیت محیط شهری و برآوردن نیازهای مختلف انسانی صورت می­پذیرد.

2-2- کیفیت محیط شهری

کیفیت محیط شهری عبارت است از شرایط اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و کالبدی-فضایی محیط شهری که نشان­دهنده میزان رضایت یا عدم رضایت شهروندان از محیط شهری است (شماعی و پوراحمد،274:1384). کیفیت محیط یک مفهوم چندبعدی است که با مفاهیمی هم چون کیفیت زندگی، کیفیت مکان، ادراک و رضایت شهروندی و قابلیت زندگی اشتراکاتی دارد؛ به­طوری که در بسیاری موارد به عنوان معانی مشابه در نظر گرفته می­شود (Kampet  al, 2003: 6). بنابراین مفهوم کیفیت محیط شهری را باید در موضوع جستجو کرد، عناصر کالبدی و فعالیت­هایی که با وجود آن شهر شهریت می­یابد. ارزش­هایی که عناصر شهریت را کیفیت می­بخشد (انصاری نیا، 11:1379).

 

2-3- رضایتمندی

رضایت­مندی از معیارهای کلیدی سنجش میزان کیفیت محیطی مطرح شده است و بدین ترتیب کیفیت محیط را این گونه تعریف می­کنند "یک محیط با کیفیت بالا،احساس رفاه و رضایتمندی به جمعیتش را با ویژگی­هایی که ممکن است فیزیکی، اجتماعی و یا سمبلیک باشد، منتقل می­کند (Lansing andMarans,1969:195-199) و مفهوم رضایتمندی بر دامنه گسترده­ای از تمایلات و مطلوبیت­ها جهت رفع نیازهای پایه و یا متعالی انسان اشاره دارد. بسیاری از افراد به چیزهایی که نمی­توانند داشته باشند تمایل دارند و بنابراین به دلایل مختلف باید این نیازهای خود را از مناطقی که تمایل کمتری نسبت به آن­ها وجود دارد انتخاب و تأمین نمایند. هرچند که این رضایتمندی طیف مختلفی را پوشش دهد تردیدی نیست که نیازها و حتی آرمان­های احساس شده از طرف یک فرد، مجموعه­ای از هر دو ویژگی­های فردی (همچون طبقه اجتماعی، مرحله زندگی و ... و معیارهای فرهنگی تأثیرگذار بر او است. رضایتمندی به عوامل بسیاری بستگی دارد. که این رضایت­مندی از محیط شامل عواملی از قبیل امکانات و خدمات تفریحی و رفاهی، فرهنگی، آموزشی، امنیت و آرامش و وجود فضای تعاملات اجتماعی است.

3-نظریات مرتبط با فضاهای شهری

گرچه توجه به نقش و ارتقاء وضعیت فضاهای عمومی شهری از بدو پیدایش شهرها و به­ویژه در طول بیش از یک سده گذشته همواره وجود داشته اما نگاه صاحبنظران به این موضوع از روندی یکنواخت و ثابت برخودار نبوده و در دوران گوناگون متفاوت بوده است. به طورکلی، به نظر می­رسد که می­توان مهمترین رویکردهای معاصر در ارتباط با فضاهای عمومی شهری را بر مبنای گرایش غالب موضوعی (و نه زمان تقویمی نظریه­پردازی) در سه دوره اصلی؛ پس از انقلاب صنعتی تا سال 1960، از سال 1960 تا 1990 و از 1990 تاکنون دسته­بندی نمود (جدول 1).

بر همین اساس، مشخص می­گردد که در دوره اول تاکید اصلی بیشتر بر ادراک فضایی و بصری و در دوره دوم بر تقویت تعاملات اجتماعی، گسترش پیاده­مداری و تاثیرات محیطی- رفتاری فضاهای شهری بوده است. در حالی که در دوران اخیر با تثبیت نقش کالبدی و اجتماعی فضاهای شهری بیشترین فعالیت­ها و نظریه­ها مبتنی بر ملاحظات زیست محیطی-پایداری و ایجاد امنیت و انسان مداری در قلمروهای عمومی است. به عبارت دیگر، بررسی روند تحول نظریه­ها و رویکردهای غالب در سه دوره مورد اشاره بیانگر آن است که با گذشت زمان هم به حضور انسان به عنوان عامل اصلی ایجاد پویایی و سرزندگی در فضای شهری، توجه بیشتری گردیده و هم تمرکز از ویژگی­های کمی انسانی همچون جاذبه­های بصری به شاخصه­های کیفی مانند ایجاد امنیت و پایداری محیطی تغییر پیدا نموده است (کاشانی­جو، 1389: 105).

 

 

 

 

جدول1-خلاصهدستهبندیمهمترینصاحبنظرانورویکردهایمرتبطبافضاهایعمومیشهری

دوره زمانی	رویکرد غالب	مهمترین صاحبنظران
دوره اول: انقلاب صنعتی تا 1960	تأکید بر ادراک فضایی و بصری	کامیلوسیت، گوردون کالن، راب کریر، آلدو روسی، کریستوفر الکساندر، کلیف ماتین، علی مدنی­پور، جهانشاه پاکزاد
دوره دوم: 1960 تا 1990	تأکید بر تأثیرات محیطی-رفتاری	کوین لینچ، آموس راپاپورت، رومدی پاسینی، التمنت، هولویل، مور، جان­لنگ، حسین بحرینی
	رویکرد تقویت تعاملات اجتماعی	حنا آرنت، پاول زوکر، جین جیکوبز، ویلیام وایت، یان­گل، اولدنبرگ، کلر کوپر مارکس
	تأکید برحرکت در فضای شهری و گسترش پیاده­مداری	تونی گارنیه، اشپرای رگن، لارنس‌هالپرین، ادموند بیکن، هیلییر، مایکل ای آرث
دوره سوم: 1990 تاکنون	رویکرد ایجاد امنیت و مقیاس انسانی در فضای شهری	لوییس مامفورد، فرانسیس تیبالدز، آندره دوآنی، پیتر کتز، الیزابت پلاتر زیبرگ، الزلینکا، دین برنان
	ملاحظات زیست محیطی و پایداری	سرگئی چرمایف، گراهام‌هاگتون، کولین‌هانتر، هوگ بارتون، ریچارد راجرز

منبع: کاشانی­جو، 1389: 105

 

 

4-تحلیل یافته‌ها

4-1- سنجش مولفه­های مبلمان شهری در بهبود کیفیت محیط و رضایتمندی شهروندان

براساس آماره­های فراوانی سوالات پرسشنامه از نظر پاسخگویان کیفیت محیط شهری و مبلمان شهری از وضعیت مطلوب و مناسبی ندارند و رضایت در حد کم است و عناصر مبلمان شهری می­تواند محیط­های کار­آمد و فضاهای شهری با کیفیت خلق کنند براین اساس بهبود این متغیرها در کیفیت مبلمان، محیط شهری و رضایتمندی شهروندان نقش دارند، شهروندان از روشنایی محل سکونت، رضایت مطلوب و مناسبی ندارند و رضایت در حد کم است زیرا چراغ‌های روشنایی سبب می­شود شهروندان احساس امنیت و آرامش بیشتری می‌کنند. در کنار درهای ورودی ساختمان‌های مسکونی نیز وجود چراغ‌های روشنایی اهمیت بسیاری در رفت و آمد افراد دارد. موقعیت و منظر محل سکونت مطلوب و مناسبی ناست و نارضایتی در حد زیاد است زیرا قرارگیری عناصری مغایر با طراحی ساختمان یا بدنه شهری چه از لحاظ شکل و چه از نظر مصالح بکار برده سبب اغتشاش بصری در محیط­های شهری و محل سکونت شده است بسیاری از ساختمان­ها و دیگر اجزای شهر (خیابان­ها، پارک­ها و بوستان­ها، میادین شهر و...) در شرایط وخیمی قرار دارند و از شرایط موجود ناراضی می­باشند (جدول2).

 

 

 

 

 

جدول2- مولفه­های مبلمان شهری در بهبود کیفیت محیط و رضایتمندی شهروندان

مولفه­ها	طیف ارزیابی
	خیلی کم	کم	متوسط	زیاد	خیلی زیاد
	درصد
تا چه اندازه از وضعیت کیفیت محیط شهری و مبلمان شهری رضایت دارید؟	7/30	4/18	2/31	2/11	2/8
به چه میزان در محل مسکونی خود از موقعیت و منظر محل سکونت احساس رضایت می­کنید؟	3/17	3/21	6/33	4/18	3/9
به چه میزان در محل مسکونی خود از  روشنایی محل سکونت احساس رضایت نمی­کنید؟	4	3/13	6/37	6/25	5/19
بسیاری از ساختمان­ها و دیگر اجزای شهر (خیابان­ها، پارک­ها و ...) در شرایط وخیمی قرار دارند؟	3/8	6/13	9/37	3/28	12

 

 

 براساس شاخص رضایتمندی‌هال­ین­تن شهروندان از متغیرهای ساختمان­ها و اجزای شهری از متغیرهای زیبایی و تناسب مطلوب  به ارزش 48/0- از شکل و فرم مبلمان شهری، 64/0- از تناسب و رنگ عناصر با محیط، 45/0- از نما و فضاهای بیرونی ساختمان ،  69/0-  که نشان دهنده ناراضی بودن شهروندان است (جدول3).

جدول 3-شاخص میزان رضایتمندی از متغیرهای کیفیت محیط و مبلمان شهری

متغیرها	کل مخاطبان	شاخص رضایتمندیI
			مخاطبان راضی(FS)	مخاطبان قابل قبول	مخاطبان ناراضی(FD)
کیفیت محیط و مبلمان شهری	74	117	184	375	29 .0-
موقعیت و منظر محل سکونت	104	126	169	375	10 .0-
روشنایی محل سکونت	65	141	169	375	27 .0-

 

3-2-سنجش مولفه­های مبلمان شهری از لحاظ زیبایی وتناسب

براساس آماره­های فراوانی سوالات پرسشنامه از نظر پاسخگویان مبلمان شهری از شکل و فرم مناسب، رنگ متناسب با محیط برخوردار نمی­باشند زیرا عناصر مبلمان شهری از لحاض رنگ و زیباشناسی دارای ضعف­هایی هستند و این عناصر هیچ­گونه هماهنگی با محیط و سایر المان­های موجود در محیط سازگاری ندارند و ظاهری زیبا ندارند و نماها و فضاهای بیرونی ساختمان­ها و چراغ­های راهنمایی، تابلوهای اسامی معابر از نمای مناسب و خوانایی برخوردار نمی­باشند بسیاری از ساختمان­های شهر به ویژه در محورها و مسیرهای اصلی نماسازی شده است اما همواره عدیده­ای فقدان نماسازی دیده می­شود و از طرفی یگر خوانایی موجبات قابل درک شدن مکان­ها را فراهم می­آورد و می­تواند بر چگونگی و سهولت درک مردم از فرصت­ها و موقعیت­هایی که محیط به آنان عرضه می­دارند تاثیر بگذارد و به همین علت خوانایی از اهمیت زیادی برخوردار است براین اساس فرضیه تأیید شده و بنابراین مبلمان شهری از زیبایی و تناسب مطلوبی برخوردار نیست و می­توان گفت که بهبود این متغیرها در زیبایی و مطلوبیت مبلمان شهری نقش دارد (جدول4).

جدول4-مولفه‌های مبلمان شهری از لحاظ زیبایی و تناسب

مولفه­ها	طیف ارزیابی
	خیلی کم	کم	متوسط	زیاد	خیلی زیاد
	درصد
عناصر مبلمان شهری از شکل و فرم زیبایی برخوردار نیستند؟	3/7	6/9	3/25	7/19	6/41
رنگ این عناصر و تناسب رنگ آنها با محیط مناسب نیستند؟	4/2	3/4	7/22	1/30	5/40
در نما و فضای بیرونی ساختمانها از رنگهای جذاب و زیبایی استفاده نشده است؟	1/2	7/7	9/34	8/28	4/26
چراغ راهنمایی، تابلوهای اسامی معابر، تابلوهای راهنمایی رانندگی،ستون‌های تبلیغاتی خوانا و از رنگ بندی مناسبی برخوردار نیستند؟	8/0	6/5	6/17	32	44

 

 

براساس شاخص رضایتمندی‌هال ین تن شهروندان از متغییرهای ساختمان‌ها و اجزای شهری از متغیرهای زیبایی و تناسب مطلوب  به ارزش 48/0- از شکل و فرم مبلمان شهری، 64/0-  ازتناسب و رنگ عناصر با محیط،  45/0- از نما و فضاهای بیرونی ساختمان ،  69/0-  که نشان دهنده ناراضی بودن شهروندان است (جدول5)

 

 

جدول5-شاخص میزان رضایتمندی از متغیرهای زیبایی و تناسب مطلوب

متغیرها	کل مخاطبان	شاخص رضایتمندیI
			مخاطبان راضی(FS)	مخاطبان قابل قبول	مخاطبان ناراضی(FD)
شکل و فرم مبلمان شهری	52	95	230	375	48 .0-
تناسب و رنگ عناصر با محیط	25	85	265	375	64 .0-
نما ی بیرونی ساختمان	37	131	207	375	45 .0-
چراغ راهنمایی و تابلوها	24	66	285	375	69 .0-

 

 

3-3- سنجش مولفه‌های جانمایی صحیح مبلمان شهری

براساس آماره­های فراوانی سوالات پرسشنامه، مبلمان شهری از جانمایی صحیحی برخوردار ناست زیرا تعیین مناسب مکان­های نصب و استقرار باعث می‌شود تا مبلمان­های شهری بهتر مورد استفاده قرار گرفته و موجبات آلودگی محیطی به همرا نداشته باشد. در جانمایی برای هر کدام از عناصر باید نکاتی چون نرخ تردد و ازدحام مردم، مقدار دفعات استفاده، عوامل جوی، رفتار و عادات استفاده کنندگان، ابعاد و اندازه مبلمان، امکانات نصب تجهیزات، محدودیت فضا و ... رعایت شود در نتیجه جانمایی این عناصر باید به صورت مناسبی طراحی شوند. افراد معلول و ناتوان به راحتی نمی­توانند نیازهای خود را در شهر برآورده کنند استفاده­کنندگان مبلمان­های شهری، گروه­های مختلف جامعه هستند که بنا بر نیاز خود، انتظارات جسمی و روحی متفاوتی از این محصولات دارند. بر پایه همین اصل، تجهیزات مستقر برای معلولینی که از صندلی چرخدار استفاده می­کنند باید متناسب با نیاز آنها در دسترس باشد. در غیر اینصورت باعث می­شود که برآورده شدن نیازها در حد کم باشد تعداد عناصر مبلمان شهری و ایستگاه‌های اتوبوس به ترتیب به خوبی توزیع و جانمایی نشده­اند. وجود یک ایستگاه اتوبوس مناسب برای تمامی سیستم­های حمل و نقل درون شهری امری واجب و ضروری است که بهترین مکان برای قرار دادن ایستگاه‌های اتوبوس در نزدیکی مغازه‌ها و تقاطع‌ها است که دسترسی آسان به ایستگاه‌های اتوبوس از ملزومات اساسی ایستگاه اتوبوس به شمار می­آیند. از ارزیابی و تایید این فرضیه می­توان گفت، توجه به نیازها و خواسته­های شهروندان می­تواند در بهبود و جانمایی صحیح این عناصر تاثیرگذار باشد ( جدول 6)

جدول6- مولفه­های جانمایی صحیح مبلمان شهری

مولفه­ها	طیف ارزیابی
	خیلی کم	کم	متوسط	زیاد	خیلی زیاد
	درصد
جانمایی این عناصر به صورت مناسبی طراحی شده اند.	5/19	8/16	9/29	7/22	2/11
افراد معلول و ناتوان به راحتی می توانند نیازهای خود را در داخل شهر برآورده کنند؟	7/26	4/18	1/29	6/13	3/12
تعداد عناصر مبلمان در سطح شهر به خوبی توزیع نشده اند؟	9/21	5/11	8/28	6/17	3/20
ایستگاه‌های اتوبوس به خوبی جانمایی شده اند؟	8/20	9/14	2/39	1/17	8

 

 

جدول7- شاخص میزان رضایتمندی از متغیرهای جانمایی صحیح

متغیرها	کل مخاطبان	شاخص رضایتمندیI
			مخاطبان راضی(FS)	مخاطبان قابل قبول	مخاطبان ناراضی(FD)
جانمایی عناصر مبلمان شهری	127	112	136	375	02 .0-
دسترسی افراد معلول به عناصر	97	109	169	375	19 .0-
تعداد عناصر  مبلمان شهری	125	108	142	375	04 .0-
جانمایی ایستگاه اتوبوس	94	147	134	375	10 .0-

 

 

3-4- سنجش مولفه­های به وجود آمدن ساختار ناموزون شهری و کاهش کیفیت محیط  

براساس آماره­های فراوانی سوالات پرسشنامه، عدم رعایت اصول استانداردهای مبلمان شهری باعث بوجود آمدن ساختار ناموزون شهری و کاهش کیفیت محیط شهری می­شود. پاسخگویان از راحتی و مناسب بودن کفپوش خیابان­ها و پیاده­روها، فضاهای کافی برای پیاده­روی و قدم زنی، ناراضی هستند زیرا پیاده­روها از مهمترین شبکه­های دسترسی شهری هستند که باید از نظر سهولت در حرکت، نقاط مکث، دید و گریز بدون مانع باشند و طراحی و اجرای شبکه­های عابر پیاده رو، جنس، کف و شیب باید به گونه­ای طراحی و ساخته شود که رضایت شهروندان را در پی داشته باشد. در حال حاضر شهروندان در محیط شهر خود، از آلودگی­های ناشی از خانه­های متروک و نوشته­ها و ... احساسی راحتی نمی­کنند زیرا نوشته­ها و برگه­های اعلانات و آگهی­هایی که بی­رویه نصب شده­اند سبب شده چهره شهر در بسیاری نقاط زیبا جلو نکند و خانه­های متروکه سبب آلودگی محیطی در سطح شهر شود. مناسب نبودن سیستم دفع فاضلاب و جمع­آوری زباله­ها نشانه­های استاندارد نبودن است و بهبود سیستم دفع فاضلاب و جمع‌آوری زباله اثرات مثبتی را بر منظر شهری به‌وجود می­آورد و نقش مهمی بر پاکیزگی شهر و محلات دارد. با توجه به نتایج فرضیه تایید شده است که بنابراین رعایت اصول استانداردهای مبلمان شهری باعث بوجود آمدن ساختار موزون شهری و بهبود کیفیت محیط شهری می­شود (جدول 8).

جدول8-مولفه‌های ساختار ناموزون شهری وکاهش کیفیت محیط

مولفه­ها	طیف ارزیابی
	خیلی کم	کم	متوسط	زیاد	خیلی زیاد
	درصد
کفپوش خیابان‌ها و پیاده رو‌ها راحت و مناسب نیست؟	3/21	1/9	1/30	9/26	5/12
فضای کافی برای پیاده روی و قدم زنی در داخل شهر وجود ندارد؟	4/26	5/8	28	9/22	1/14
در حال حاضر در محیط شهر خود، تا چه حد از آلودگی‌های ناشی خانه‌های متروکه و نوشته و کاغذهای روی دیوار احساس ناراحتی می کنید ؟	9/25	1/5	3/29	1/25	7/14
سیستم دفع فاضلاب و جمع آوری زباله از کارایی لازم برخوردار هستند؟	6/29	6/5	3/24	24	5/16

 

 

براساس شاخص رضایتمندی‌هال،­ین­تن شهروندان از متغیرهای ساختار ناموزون به ارزش  09/0-  از کفپوش خیابان­ها و پیاده­روها، 02/0- از فضاهای کافی برای پیاده روی، 08/0- ازخانه­های متروکه و 05/0- از سیستم دفع فاضلاب حاصل گردید که واضح و روشن است که مخاطبان از متغیرهای فوق بسیار ناراضی بودند (جدول 9).

 

جدول9- شاخص میزان رضایتمندی از متغیرهای ساختار ناموزون

متغیرها	کل مخاطبان	شاخص رضایتمندیI
			مخاطبان راضی(FS)	مخاطبان قابل قبول	مخاطبان ناراضی(FD)
کفپوش خیابان‌ها و پیاده روها	114	113	148	375	09 .0-
فضاهای کافی برای پیاده روی	131	105	139	375	02 .0-
خانه‌های متروکه	116	110	149	375	08 .0-
سیستم دفع فاضلاب	133	91	152	375	05 .0-

 

 

 

 3-5- بررسی همبستگی متغیرهای اصلی تحقیق

در این قسمت به منظور تعیین رابطه میان متغیرهای از ضریب همبستگی استفاده می­نماییم. نمودار 1 رابطه بین متغیرهای پژوهش را نشان می­دهد. همان­طور که در جدول (10) مشاهده می_­شود مقدار کوواریانس متغیرهای تحقیق معنی­دار هستند زیرا مقدار T-Value بیشتر از 96/1 است. به طورکلی برای هر متغیر تحقیق 4 عامل در نظر گرفته شده است و با استفاده از تحلیل عاملی تاییدی برای هر متغیر این 4 عامل تایید شده­اند زیرا سطح معنی­داری کمتر از 05/0 و مقدار ضریب معنی­داری بیشتر از 96/1 است پس می­توان این عامل­ها یا سوالات پرسشنامه را برای بررسی متغیرها و تایید یا رد فرضیه مورد نظر به کار برد. بنابراین می­توانیم روابط و ضریب همبستگی را در مورد متغیرهای تحقیق بررسی کنیم چراکه اگر مقدار کوواریانس معنی­دار باشد، ضریب همبستگی نیز معنی­دار است. همان طور که در ضریب همبستگی مشاهده می­شود، بین تمام متغیرهای تحقیق رابطه معنی­دار و مثبت وجود دارد چراکه ضریب همبستگی مثبت و معنی­دار است. ضریب مثبت و معنی­دار بدین معنی است که با افزایش بهبود یا کیفیت یا مطلوبیت در یک متغیر، بهبود یا کیفیت متغیر دیگر نیز بسته به ضریب همبستگی افزایش می­یابد. به طور مثال با افزایش و بهبود زیبایی و تناسب، ساختار موزون نیز بهبود می‌یابد.

 

نمودار1-نمودار ضرایب استاندارد شده تحلیل عاملی تاییدی

جدول10- کوواریانس و همبستگی متغیرهای اصلی تحقیق

متغیرها	مقدار کوواریانس	خطای استاندارد	مقدار T-Value	سطح معنی داری	ضریب همبستگی
ساختار ناموزون <-->کیفیت محیط	412/0	065/0	321/6	***	900/0
جانمایی صحیح <-->  کیفیت محیط	295/0	055/0	342/5	***	690/0
جانمایی صحیح<--> زیبایی و تناسب مطلوب	196/0	044/0	483/4	***	822/0
ساختار ناموزون <--> جانمایی صحیح	430/0	070/0	135/6	***	747/0
ساختار ناموزون <-->زیبایی و تناسب مطلوب	227/0	046/0	900/4	***	890/0
زیبایی و تناسب مطلوب<--> کیفیت محیط	155/0	035/0	462/4	***	816/0

 

 

3-6 شاخص­های برازش

جدول11-مقدار آزمون  کای اسکور آزادی

	مقدار آزمون کای اسکور	درجه آزادی مدل	مقدار آزمون کای اسکور- درجه آزادی
مدل مورد بررسی	558/175	98	76/1

 

جدول12-شاخص­های برازش تحلیل عاملی تاییدی

نتیجه	مقدار مطلوب	شاخص برازش
76 .1	≤ 3 .0
045 .1	≤08 .0	RMSEA
68 .0	≤08 .0	RMR
95 .0	≥90 .0	GFI
93 .0	≥90 .0	AGFI
92 .0	≥90 .0	CFI
92 .0	≥90 .0	IFI

 

 

درجدول 12 مقدار (GFI) گزارش شده برای این مدل با مقدار 1 است. ریشه دوم میانگین مجذور پس‌ماندها یعنی تفاوت بین عناصر ماتریس مشاهده شده در گروه نمونه و عناصر ماتریس‌های برآورد یا پیش‌بینی شده با فرض درست بودن مدل مورد نظر است هرچه RMR برای مدل مورد آزمون نزدیک‌تر به صفر باشد، مدل مذکور برازش بهتری دارد، مقدار ناچیز RMR در این پژوهش (000/0)، نشان از تبیین مناسب کوواریانس­ها دارد. برای بررسی اینکه یک مدل به خصوص در مقایسه با سایر مدل‌های ممکن، از لحاظ تبیین مجموعه‌ای از داده‌های مشاهده شده تا چه حد خوب عمل می‌کند از مقادیر شاخص برازندگی فزاینده (IFI) و شاخص برازندگی تطبیقی (CFI) استفاده شده است. مقادیر بالای 9/0 (همگی بالای99/0) این شاخص­ها حاکی از برازش بسیار عالی مدل طراحی شده در مقایسه با سایر مدل­های ممکنه است. در نهایت برای بررسی اینکه مدل مورد نظر چگونه برازندگی و صرفه‌جویی را با هم ترکیب می‌کند از شاخص بسیار توانمند ریشه دوم برآوردواریانس خطای تقریب RMSEA استفاده شده است. شاخص RMSEA، ریشة میانگین مجذورات تقریب است. این شاخص برای مدل­های خوب 05/0 و کمتر است. مدلی که در آن این شاخص 10/0 یا بیشتر باشد برازش بسیار ضعیفی دارد؛ که البته در این مدل مقدار این شاخص معادل با 000/0 است.

3-7 آزمون فرضیات

در این پژوهش با توجه به کاربرد معادلات ساختاری ارتباط بین متغیرهای مکنون برآورد می­شود. در حقیقت با این کار به طور همزمان کلیه ضرایب همبستگی محاسبه می­شود، بنابراین کلیۀ تخمین­های ارائه شده از لحاظ آماری معنادار می­باشند. به عبارت دیگر، تمامی بارهای عاملی مرتبط با سازه­های تحقیق، در سطح اطمینان 95 درصد معنادار هستند و براین اساس فرضیات تایید شدند که به شرح ذیل است:

فرضیه 1- مبلمان شهری در بهبود کیفیت محیط و رضایتمندی شهروندان نقش دارد.

نتایج بدست آمده با توجه به سطح معنی­داری نشان می­دهد که مبلمان شهری در بهبود کیفیت محیط و رضایتمندی شهروندان نقش دارد زیرا سطح معنی داری آن کمتر از 05/0 است. 

جدول13- آزمون تی استیودنت فرضیه اول

	میانگین	انحراف معیار	مقدار آزمون تی	درجه آزادی	سطح معنی داری	اختلاف میانگین
فرضیه 1	5260/2	49343/0	848/57-	374	000/0	47400/1-

 

 

 فرضیه 2-به نظر می­رسد مبلمان شهری منطقه 4 شهر کرمانشاه از زیبایی وتناسب مطلوبی برخوردار نیست. نتایج بدست آمده با توجه به سطح معنی­داری نشان می­دهد مبلمان شهری از زیبایی و تناسب مطلوبی برخوردار نیست زیرا سطح معنی داری آن کمتر از  05/0 است.

جدول14-آزمون تی استیودنت فرضیه دوم

	میانگین	انحراف معیار	مقدار آزمون تی	درجه آزادی	سطح معنی داری	اختلاف میانگین
فرضیه 2	9380/1	51090/0	157/78-	374	000/0	06200/2-

 

 

فرضیه 3-در منطقه 4 شهر کرمانشاه مبلمان شهری از جانمایی صحیحی برخوردار ناست.

نتایج بدست آمده با توجه به سطح معنی­داری نشان می­دهد در منطقه 4 کرمانشاه مبلمان شهری از جانمایی صحیحی برخوردار ناست. زیرا سطح معنی­داری آن کمتر از 05/0 است.

جدول15-آزمون تی استیودنت فرضیه سوم

	میانگین	انحراف معیار	مقدار آزمون تی	درجه آزادی	سطح معنی داری	اختلاف میانگین
فرضیه 3	7660/2	68043/0	120/35-	374	000/0	23400/1-

 

فرضیه4-عدم رعایت اصول استانداردهای مبلمان شهری باعث به وجود آمدن ساختار ناموزون شهری و کاهش کیفیت محیط شهری شده است.  نتایج بدست آمده با توجه به سطح معنی­داری نشان می­دهد عدم رعایت اصول استانداردهای مبلمان شهری باعث به وجود آمدن ساختار ناموزون شهری و کاهش کیفیت محیط شهری شده است زیرا سطح معنی­داری آن کمتر از 05/0 است.     

جدول16-آزمون تی استیودنت فرضیه چهارم

	میانگین	انحراف معیار	مقدار آزمون تی	درجه آزادی	سطح معنی داری	اختلاف میانگین
فرضیه 4	8990/2	96140/0	865/30-	374	000/0	10200/1-

              

 

4-نتیجه‌گیری

هدف از انجام این پژوهش بررسی نقش و عملکرد مبلمان شهری در ارتقاء کیفیت محیط شهری و رضایتمندی شهروندان منطقه 4 شهرداری کرمانشاه بود که به روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفت. نتایج حاصل از بررسی داده­ها حاکی از آن داشت که 4 فرضیه مطرح شده در پژوهش مورد تأیید قرار گرفت. به طوری که از نظر ساکنان این منطقه مبلمان شهری در بهبود کیفیت­ محیط و رضایتمندی شهروندان تأثیر دارد. مبلمان شهری منطقه 4 کرمانشاه از زیبایی و تناسب مطلوبی برخوردار نیست و از جانمایی صحیحی برخوردار نیستند. عدم رعایت اصول استانداردهای مبلمان شهری باعث به وجود آمدن ساختار ناموزون شهری و کاهش کیفیت محیط شهری شده است. این نتایج رویکردهای ادراک فضایی و بصری، رویکر تقویت تعاملات اجتماعی و امنیت و مقیاس انسانی در فضای شهری را ضمن تأکید دنبال می­کند به طوریکه در این پژوهش چنانچه ساکنان بیان داشتند اگر شاخص­های استاندارد مبلمان شهری رعایت شود هم رضایتمندی از مبلمان شهری بیشتر می­شود و هم کیفیت زندگی شهروندان بهبود می­یابد. همچنین نتایج این پژوهش با پژوهش سلطان­پور و همکاران (1389) به لحاظ نقش رعایت استانداردهای مبلمان شهری در خوانایی و وضوح شهر هم راستا است. همچنین با نتایج پژوهش­های مرشدی (1390)، فرج­اللهی و رضائی آقامیرلو (۱۳۹۳) به لحاظ نقش مبلمان شهری در ارتقای کیفی زندگی شهری مطابقت دارد. عدم رضایت ساکنان منطقه 4 کرمانشاه از وضعیت مبلمان شهری که یکی دیگر از نتایج پژوهش است با پژوهش تیموریان و زیویار (1392) و اسدی، حسینی و مرادی (۱۳۹۴) مطابقت دارد. بنابراین، شناخت متغیرها، آشنایی با عملکردها و نقش و امکان مطرح کردن و بروز آن­ها نشان­دهنده اهمیت نقش مبلمان شهری بر بهبود کیفیت محیط شهری از دیدگاه شهروندان است. از سوی دیگر، بهبود نقش مبلمان شهری؛ پیامدهای مفید چشم­گیری در بهبود عملکرد عناصر شهری، ارتقاء کیفیت محیط شهری، افزایش سطح رضایت شهروندان، توسعه و گسترش ابعاد مبلمان و سایر شاخص­های رایج در کیفیت محیط خواهد داشت. در دنیای کنونی امروزی اهمیت طراحی تجهیزات و مبلمان شهری به حدی است که حتی از معماران شاخص فعال در زمینه طراحی صنعتی جهت طراحی و اجرای مبلمان و تجهیزات شهری دعوت می­شود.

5-پیشنهادها

با توجه به پژوهش حاضر و با بررسی وضعیت موجود مبلمان شهری و کیفیت محیط در منطقه 4 شهرداری کرمانشاه می توان پیشنهادات زیر را ارائه نمود.

-مکان یابی انواع مبلمان شهری در نقاط مختلف با دسترسی آسان.

-رعایت فواصل مناسب در استقرار انواع مبلمان با توجه به شرایط محیط و میزان استفاده ­ی کاربران.

-به­کارگیری مناسب­ترین رویه­ها و فناوری­های موجود برای مکانیابی مبلمان شهری برای بهبود کیفیت محیط شهری.

-فرهنگ­سازی در بین شهروندان در جهت بهبود، زیبایی و طراحی مناسب مبلمان شهری.

- رعایت استانداردها در مکانیابی و نصب المان­های شهری

-ارائه راهکارهایی جهت افزایش مشارکت مردم در بهبود عملکرد مدیریت شهری در زمینه مبلمان و محیط شهری.

-بررسی پیامدهای رضایت و نارضایتی شهروندان در رابطه با کیفیت محیط و مبلمان شهری .

-پژوهش در زمینه مشکلات اجرایی در ارتباط با عناصر مبلمان شهری در سطح محدوده.

 

منابع

آزاد خانی،پاکزاد، ییلاقیان، آزاده، ییلاقی، مهدی. (1392)، نقش مبلمان شهری بر رضایتمندی شهروندان و جذب گردشگر نمونه موردی منطقه 2 کرمانشاه، اولین کنفرانس ملی معماری و فضاهای شهری پایدار مشهد.

اسدی، لادن؛ علی­حسینی و مهدی مرادی، (1394)، بررسی نقش مبلمان شهری در آرامش توریسم مذهبی نمونه موردی: خیابان امام رضا (ع) مشهد مقدس، هفتمین کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با تأکید بر راهبردهای توسعه شهری، مشهد، شورای اسلامی شهر مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد، شهرداری مشهد.

اقبال، محمد، بابایی، فریدون، عمرانی، مجتبی، (1391)، همکاری‌های بین بخش رویکردی در زیباسازی مبلمان شهری، چهارمین کنفرانس برنامه­ریزی و مدیریت شهری، مشهد.

انصاری­نیا ، سیاوش، (1386). مسولیت طراحی شهری و ماموریت­های مسئولان، شماره 2.

بهنام مرشدی، حسن، (1390)، نقش طراحی و مکان­یابی مناسب مبلمان شهری در یکپارچگی فضای شهری، ماهنامه اطلاع رسانی، آموزشی و پژوهشی شماره 16.

بهمنی کارزونی، سارا، جلالی، آزاده، (1392)، تاثیر نشانه­ها و المان­های شهری بر خوانایی شهرها، همایش ملی عناصر زیبا سازی شهری، شیراز.

تیموریان، کتایون، زیویار، پروانه، (1392)، بررسی و مطالعه رضایتمندی از استانداردهای مبلمان شهری نمونه موردی ناحیه 2 منطقه 2 شهر تهران، فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیای ایران شماره ،37.

زنگی­آبادی، علی و تبریزی، نازنین، (1383)، طراحی و برنامه­ریزی مبلمان شهری، انتشارات نشریه توس مشهد.

رحمانی،جواد.، (1380)، اثاثه شهری، پیام سبز، شماره6.

سلطان پور، پریسا، رسولی، المیرا، (1389)، مبلمان شهری، سومین همایش مقاوم سازی و مدیریت شهری، خمین، دانشگا ه آزاد اسلامی خمین.

شماعی، علی، پوراحمد، احمد، (1384)، بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا، دانشگاه تهران .

فلاحت، محمدصادق، کلامی، مریم، (1387)، تاثیر فضاهای باز شهری بر کیفیت گذران اوقات فراغت شهروندان، فصلنامه مدیریت شهری 22.

فرج اللهی، عاطفه و محمدرضا رضائی آقامیرلو، (1393)، عملکرد موثر مبلمان شهری در هویت بخشی و ارتقاء کیفیت فضاهای شهری، اولین کنفرانس ملی شهرسازی، مدیریت شهری و توسعه پایدار، تهران، موسسه ایرانیان، انجمن معماری ایران.

کاشانی­جو، خشایار، (1389)، بازشناخت رویکردهای نظری به فضاهای عمومی شهری، نشریه هویت شهر، سال 4، شماره 6، 95-106

محمدنژاد، مریم، بهزادفر، مصطفی، شاهی، جواد، (1387)، مکانیابی مبلمان شهری با استفاده از GIS، نشریه­ی علمی آموزشی مرکز اطلاعات جغرافیایی.

Bulut et al, yahya, atabeyoglu. (2007), Omer fountains as urban furniture in historical urban structure and usage culture: erzurum city case, elsevier, Building and Environment .

Kamp, I . V., Leidelmeijer , K., Marsman, G., Hollander, A.D, (2003). Urban Environmental Quality and Human Well-being towards a Conceptual.

Lansing, J.B., and Marans -,R.W, (1969) Evaluation of Neighborhood, Journal of the   American Institute of Planners

 

مراجع

آزاد خانی،پاکزاد، ییلاقیان، آزاده، ییلاقی، مهدی. (1392)، نقش مبلمان شهری بر رضایتمندی شهروندان و جذب گردشگر نمونه موردی منطقه 2 کرمانشاه، اولین کنفرانس ملی معماری و فضاهای شهری پایدار مشهد.

اسدی، لادن؛ علی­حسینی و مهدی مرادی، (1394)، بررسی نقش مبلمان شهری در آرامش توریسم مذهبی نمونه موردی: خیابان امام رضا (ع) مشهد مقدس، هفتمین کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با تأکید بر راهبردهای توسعه شهری، مشهد، شورای اسلامی شهر مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد، شهرداری مشهد.

اقبال، محمد، بابایی، فریدون، عمرانی، مجتبی، (1391)، همکاری‌های بین بخش رویکردی در زیباسازی مبلمان شهری، چهارمین کنفرانس برنامه­ریزی و مدیریت شهری، مشهد.

انصاری­نیا ، سیاوش، (1386). مسولیت طراحی شهری و ماموریت­های مسئولان، شماره 2.

بهنام مرشدی، حسن، (1390)، نقش طراحی و مکان­یابی مناسب مبلمان شهری در یکپارچگی فضای شهری، ماهنامه اطلاع رسانی، آموزشی و پژوهشی شماره 16.

بهمنی کارزونی، سارا، جلالی، آزاده، (1392)، تاثیر نشانه­ها و المان­های شهری بر خوانایی شهرها، همایش ملی عناصر زیبا سازی شهری، شیراز.

تیموریان، کتایون، زیویار، پروانه، (1392)، بررسی و مطالعه رضایتمندی از استانداردهای مبلمان شهری نمونه موردی ناحیه 2 منطقه 2 شهر تهران، فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیای ایران شماره ،37.

زنگی­آبادی، علی و تبریزی، نازنین، (1383)، طراحی و برنامه­ریزی مبلمان شهری، انتشارات نشریه توس مشهد.

رحمانی،جواد.، (1380)، اثاثه شهری، پیام سبز، شماره6.

سلطان پور، پریسا، رسولی، المیرا، (1389)، مبلمان شهری، سومین همایش مقاوم سازی و مدیریت شهری، خمین، دانشگا ه آزاد اسلامی خمین.

شماعی، علی، پوراحمد، احمد، (1384)، بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا، دانشگاه تهران .

فلاحت، محمدصادق، کلامی، مریم، (1387)، تاثیر فضاهای باز شهری بر کیفیت گذران اوقات فراغت شهروندان، فصلنامه مدیریت شهری 22.

فرج اللهی، عاطفه و محمدرضا رضائی آقامیرلو، (1393)، عملکرد موثر مبلمان شهری در هویت بخشی و ارتقاء کیفیت فضاهای شهری، اولین کنفرانس ملی شهرسازی، مدیریت شهری و توسعه پایدار، تهران، موسسه ایرانیان، انجمن معماری ایران.

کاشانی­جو، خشایار، (1389)، بازشناخت رویکردهای نظری به فضاهای عمومی شهری، نشریه هویت شهر، سال 4، شماره 6، 95-106

محمدنژاد، مریم، بهزادفر، مصطفی، شاهی، جواد، (1387)، مکانیابی مبلمان شهری با استفاده از GIS، نشریه­ی علمی آموزشی مرکز اطلاعات جغرافیایی.

Bulut et al, yahya, atabeyoglu. (2007), Omer fountains as urban furniture in historical urban structure and usage culture: erzurum city case, elsevier, Building and Environment .

Kamp, I . V., Leidelmeijer , K., Marsman, G., Hollander, A.D, (2003). Urban Environmental Quality and Human Well-being towards a Conceptual.

Lansing, J.B., and Marans -,R.W, (1969) Evaluation of Neighborhood, Journal of the   American Institute of Planners