بررسی کیفیت آب زیرزمینی دشت چاردولی در استان کردستان

فصلنامه علمی مهندسی منابع آب

مقاله 10، دوره 12، شماره 41 - شماره پیاپی 2، شهریور 1398، صفحه 145-160   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

هوشنگ قمرنیا^{* 1}؛ فاطمه روشندل²

¹عضو هیئت علمی ، گروه مهندسی آب دانشگاه رازی کرمانشاه

²دانشجوی کارشناسی ارشد فارغ التحصیل شده

تاریخ دریافت: 15 تیر 1394،  تاریخ بازنگری: 29 بهمن 1395،  تاریخ پذیرش: 04 شهریور 1398 

چکیده

این پژوهش بر روی آبخوان آب زیرزمینی دشت چاردلی، حد فاصل استان­های کردستان و همدان واقع در غرب ایران صورت گرفته است. برای این منظور از داده­های کیفیت آب زیرزمینی آبخوان در سال­های 87- 1381 بهره گرفته شده و اقدام به بررسی تغییرات پارامترهای کیفی آبخوان در طی این سال­ها، در مقایسه با استانداردهای کیفی مربوط به آب شرب، کشاورزی، خورندگی و رسوب­گذاری شده است. تحلیل کیفی آب زیرزمینی براساس نتایج حاصل از اطلاعات تجزیه شیمیایی 25 حلقه چاه در محدوده مورد نظر انجام پذیرفت. پارامترهای کیفی مورد تحلیل شاملpH, HCO₃^-, SO₄^2-, Cl^-, Mg²⁺, TH, Ca²⁺, K⁺, Na⁺ TDS, Co₃^2-و هدایت الکتریکی می­باشند.  نتایج حاصل از تحلیل­های کیفی در محیط نرم­افزار GIS، تحت لایه­های توصیفی وارد شده و درون­یابی با استفاده از روش کوکریجینگ بر اساس کمترین خطای میانیابی، جهت تهیه نقشه­های پهنه­بندی کیفی انجام گرفت. وضعیت کیفی آبخوان، نشان دهنده کاهش کیفیت آب زیرزمینی در سال­های 1383 تا 1385 و سپس بهبود وضعیت تا سال 1387 است. نقشه­های پهنه­بندی کیفی آبخوان آب زیرزمینی نیز نشان دهنده افت کیفیت بین سال­های 1381 تا 1384 در مناطق خروجی آبخوان بوده و پس از آن تا سال 1387 رو به بهبود نهاده­اند. این تغییرات منطبق با افت تراز آب زیرزمینی دشت در سال 1384 می­باشد و این موضوع متاثر از وضعیت بارندگی کم منطقه در این دوره و حفر بی­رویه چاه بوده است. به طور کلی نتایج حاکی از آن است که مناطق واقع در شمال دشت و نزدیک به خروجی آبخوان از کیفیت پایین­تری برخوردار می­باشند.

کلیدواژه‌ها

دشت چاردلی؛ کیفیت آب زیرزمینی؛ Arc‌GIS

عنوان مقاله [English]

Assessment of Groundwater Quality in Chardoley Plain Located in Kurdistan Province

چکیده [English]

This research was conducted on Chardoly groundwater aquifer located between Kurdistan and Hamadan provinces in the west part of Iran. For this purpose, the aquifer groundwater data qualities were used from year 1381 to 1387. During all years of investigation, different water quality parameters were analysied and compared to different drinking water, agriculture, corrosion and sedimentation standards. The analysis were completed based on 25 wells groundwater data qualities. In this study the selected groundwater quality parameters for comparison were as pH, HCO3-, SO42-, Cl-, Mg2+, TH, Ca2+, K+, Na+ TDS, Co32- and EC. Finally, the results of quality analysis was entered in GIS software under descriptive layers and Co-Kriging interpolation method based on the minimum interpolation error, and detected to produce quality maps. The results of groundwater quality investigation showed a decrease on groundwater quality from year 1383 to 1385 and an improve and recovery quality from year 1387. These changes were in agreement with a drop in groundwater levels in 1384 because of low rainfall and extra groundwater use, because of extra wells drilling in the resigon. Moreover, the results showed a lower groundwater quality for northern and near the exit part of Chardoley plain aquifer.

کلیدواژه‌ها [English]

Chardoly plain, Groundwater quality, Arc GIS

مراجع

1)       ارشد پ و کلانتری ن ا. 1391. بررسی شوری آب زیرزمینی دشت چاهگاه با استفاده از مطالعات ژئوفیزیکی و شیمیایی در محیط نرم افزار GIS و ارائه راهکارهای عملی در کاهش شوری. همایش ملی علوم مهندسی آب و فاضلاب. کرمان.

2)       اروجی ب، رضایی م، دهقان تنها م ر و مقدس صدقیانی ت. 1390. پهنه بندی کیفی آب زیرزمینی دشت کاشان با تاکید بر مصرف شرب و کشاورزی با استفاده از GIS. چهارمین کنفرانس مدیریت منابع آب ایران، تهران.

3)       باقری ر و محمدی ص. 1388. مقایسه روشهای مختلف درونیابی تغییرات مکانی عمق آب زیرزمینی در دشت کرمان. نخستین کنفرانس سراسری آبهای زیرزمینی، بهبهان.

4)       بهفر ح، افروس ع، نوحانی ا و محرابی ع. 1392. استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) در پهنه بندی کیفی آب زیرزمینی مطالعه موردی: بخش سبیلی دزفول. اولین همایش ملی بحران آب. اصفهان.

5)       رسولی، م و مکاریان ر. 1390. آنالیز فاکتورهای کیفی آب زیرزمینی در محدوده شهری حوضه ی آبریز زنجانرود با استفاده از تکنیکهای زمین آمار و Arc GIS. دومین کنفرانش ملی پژوهشهای کاربردی منابع آب ایران، زنجان.

6)       سلطانی ج، امینی رکان ا و عسکری آ. 1391. ارزیابی مدیریت کیفی آبهای زیرزمینی با استفاده از GIS و مدلسازی استانداردهای کیفی آب. سومین همایش ملی مدیریت جامع منابع آب. ساری.

7)       طالبی ع و رجبی ، محمدی ف. 1391. پهنه بندی کیفیت آب زیرزمینی بر اساس شاخص SPI و RDI؛ مطالعه موردی دشت بهاباد یزد. سومین همایش ملی مدیریت جامع منابع آب. ساری.

8)       فیضی م ج، فیض نیا س، زارع م و بحمدی م ح. 1390. بررسی تغییرات مکانی کیفیت آب زیرزمینی با سیستم اطلاعات جغرافیایی، مطالعه موردی: دشت بیرجند در خراسان جنوبی. هفتمین همایش ملی علوم و مهندسی آبخیزداری ایران، اصفهان.

9)       قادرمرزی ف و مختارپور س ب. 1389. کاربرد نرم افزار Arc GIS در پهنه بندی کیفی منابع تامین آب- مطالعه موردی شهرستان قروه استان کردستان. همایش ملی آب با رویکرد آب پاک، تهران.

10)   قادری ز و هزارخانی ا. 1391. طبقه بندی هیدروشیمی آب زیرزمینی دشت چهاردولی قروه. مجله پژوهش آب در کشاورزی. ب. 26. 4. 423-415.

11)   قادری ز، هزارخانی ا، رحیمی ک و کریمی­کردستانی ح. 1393. پهنه­بندی کیفی آب زیرزمینی به منطور بهره­برداری در کشاورزی و مصارف خانگی، مطالعه موردی: حوضه چهاردولی، استان کردستان. فصلنامه بین­المللی پژوهشی تحلیلی منابع آب و توسعه. 5. 8. 190-180.

12)   قبادی نیا م، رحیمی و و علیزاده ا. 1388. بررسی پتانسیل رسوب گذاری کربنات کلسیم در زهکشهای کشاورزی (مطالعه موردی، استان خوزستان). مجله آبیاری و زهکشی، جلد 3، شماره 1، 12-1.

13)   کریمی ح، نادری ف ا و فخاری س. 1389. بررسی ویژگیهای هیدروژئولوژی دشت زرنه شهرستان ایوانغرب ایلام. نخستین کنفرانس ملی پژوهش های کاربردی منابع آب ایران، کرمانشاه.

14)   مرادی م، وقارفرد ح، عبدالهیان دهکردی ز، خورانی ا ا و محمودی نژاد و. 1390. ارزیابی روش قطعی و غیر قطعی درون­یاب در پهنه­بندی شوری آب­های زیرزمینی دشت شهرکرد. چهارمین کنفرانس مدیریت منابع آب ایران،تهران.

15)   نوذری ح و محسنی حبیب آبادی و. 1392. بررسی تاثیر خشکسالی بر روند تغییرات کیفی آبخوان شبکه‌های آبیاری و زهکشی رودشت و آبشار دشت کوهپایه سگزی اصفهان جهت مصرف کشاورزی. اولین همایش ملی برنامه ریزی، حفاظت از محیط زیست و توسعه پایدار. همدان.

16)   دفتر امور فنی و تدوین معیارها. 1380. فهرست خدمات مطالعات مرحله ی شناسایی منابع آب زیرزمینی. سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، نشریه شماره 212.

17)   دفتر امور فنی و تدوین معیارها. 1380. فهرست خدمات مطالعات مرحله ی نیمه تفضیلی منابع آب زیرزمینی. سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، نشریه شماره 213.

18)   دفتر مهندسی و معیارهای فنی آب و آبفا. 1390. پیش نویس دستورالعمل تعیین حریم کیفی آبهای زیرزمینی. معاونت امور آب و آبفا. نشریه شماره 379-الف.

19)   دفتر مهندسی و معیارهای فنی آب و آبفا. 1390. پیش نویس دستورالعمل پایش کیفیت آبهای زیرزمینی. معاونت امور آب و آبفا. نشریه شماره 384-الف.

20)   دفتر برنامه ریزی کلان آب و آبفا. 1388. گزارش آغازین مطالعات بهنگامسازی طرح جامع آب حوضه های شرق کشور. وزارت نیرو.

21)   پژوهشکده علوم پایه کاربردی. 1386. گزارش نهایی بررسی روند تغییرات کیفی آب زیرزمینی و تحقیق برای علت افت سطح آب زیرزمینی در محدوده مطالعاتی بجستان یونسی. شرکت سهامی مدیریت منابع آب ایران، شرکت سهامی آب منطقه ای خراسان.

22)   Annapoorna H and Janardhana M R. 2015. Assessment of Groundwater Quality for Drinking Purpose in Rural Areas Surrounding a Defunct Copper Mine. Aquatic Procedia. 4. 685–692.

23)   Basavarajappa H T and Manjunatha M C. 2015. Groundwater Quality Analysis in Precambrian Rocks of Chitradurga District, Karnataka, India Using Geo-informatics Technique. Aquatic Procedia. 4. 1354- 1365.

24)   Dagostin V, Greene E A, Passarella G and Vurro M. 1998. spatial and temporal study of nitrate concentration in groundwater by means of coregionalization. Environmental geology 36, 285-295.

25)   Hu K, Huang Y, Li H, Li B, Chen D and Edlin White R. 2005. Spatial variability of shallow groundwater level, electrical conductivity and nitrate concentration, and risk assessment of nitrate contamination in North China Plain. Environment International 31, 896-903.