تحلیل قیاسی نقش مؤلفه‌های کالبدی مساجد در شکل‌گیری هویت محلات (مقایسه سه مسجد در محلات تاریخی، میانی و نوساز شیراز)

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقاله 15، دوره 12، شماره 47، اسفند 1400، صفحه 251-270   

نوع مقاله: مقاله برگرفته از پایان نامه

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jupm.2020.4144

نویسندگان

شیما کشاورزی^{* 1}؛ عبدالرضا پاکشیر²؛ مهسا شعله²

¹کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز، ایران.

²استادیار دانشگاه شیراز- بخش شهرسازی- دانشکده هنر و معماری

تاریخ دریافت: 12 اسفند 1398،  تاریخ بازنگری: 06 خرداد 1399،  تاریخ پذیرش: 07 خرداد 1399 

چکیده

چکیده
مقدمه: بحران هویت یا احساس بی‌هویتی به‌عنوان یکی از بحران‌های زندگی انسان امروز در بسیارى از قلمروهاى آن و غالب جوامع مشاهده می‌شود. درواقع، لزوم توجه به هویت در سطح سکونت‌گاههای انسانی را می‌توان در نابسامانی‌های هویتی امروز یافت که تهدیدی برای بقا و پایداری محیط مصنوع است زیرا که این نابسامانی‌ها می‌تواند تمام ارزش‌های جامعه را از بین ببرد و محیط پیرامون را فاقد هویت و تصویر ذهنی آن کند و پیامدهایی ناخواسته را بر پیکره حیاتی شهر وارد آورد. ازاین‌رو، امروزه هویت‏بخشی محلات و سکونت‌گاههای انسانی به‌عنوان مقدمه موضوع تقسیمات کالبدی شهر و چگونگی ابعاد و سلسله‌مراتب آن، به ضرورتی عمده در مباحث برنامه‌ریزی شهری تبدیل ‌شده­است.
هدف: هدف این پژوهش بررسی و مقایسه نقش مؤلفه‌های کالبدی مساجد بر هویت‌مندی کالبدی محلات و درنهایت، دست‌یابی به راهبردهای مناسب کالبدی-فضایی هویت‏بخش در محلات، متناسب با بافت تاریخی، میانی و نوساز آن‌ها و با تأکید بر نقش مسجد محله است.
روش: این مطالعه از نوع توصیفی- تحلیلی بوده و از نوع پژوهش‌های کاربردی است. در این پژوهش از روش کتابخانه­ای برای گردآوری داده‌های نظری و از ابزار پرسش‌نامه برای گردآوری داده‌های پیمایشی و از نرم‌افزار SPSS جهت تحلیل داده‌ها استفاده شده­است. جامعه آماری خانوارهای ساکن در شهر شیراز است که با استفاده از فرمول کوکران و با اشتباه مجاز 5 درصد تعداد نمونه 376 نفر برآورد شده است. برای ارائه راهکارها از متخصصان و کارشناسان پرسشگری صورت گرفته است و با بهره­گیری از روش SWOT و هم‌چنین، کمی­سازی آن توسط روش AHP، راهکارهای مناسب کالبدی-فضایی ارائه شد.
نتیجه­گیری: درنهایت، بر اساس نتایج بدست آمده از پژوهش برای تقویت هویت کالبدی محلات با استفاده از مؤلفه‌های کالبدی مساجد، در بافت درونی راهبرد رقابتی، در بافت میانی راهبرد محافظه‌کارانه و در بافت بیرونی راهبرد تهاجمی مورد نیاز است.

کلیدواژه‌ها

هویت؛ محله؛ مسجد؛ SWOT؛ AHP

عنوان مقاله [English]

A Comparative Analysis of Role of Physical Components of Mosques in Formation of Neighborhood Identity (Comparison of three mosques in the historical district, the middle fabric, and the modern fabric).

نویسندگان [English]

Shima Keshavarzi¹؛ Abdolreza Pakshir²؛ Mahsa Sholeh²

¹Master of Urban Planning, Shiraz University, Shiraz, Iran.

²Assistant Professor, Member of the Academic Board, School of Art and Architecture Shiraz University.

چکیده [English]

Abstract
Introduction: Identity crisis, or a sense of lack of identity, is one that prevails in most realms of the modern day human's life, and in most communities. In fact, the significance of considering identity at human habitat level lies in what brings about identity disorders today, which can pose a threat to the survival and sustainability of the built environment. The reason is such disorders can undermine all values of the society, render the surrounding environment bare of its mental image and identity, and bring about uncalled-for consequences for the vital configuration of the city. Thus, assigning identity to neighborhoods and human habitats as the preamble to the concept of urban physical division and its aspects and hierarchies is among the exigencies of urban planning topics.
Aim:The present study aims at examining and comparing the role of the physical components of mosques in defining the physical identity of neighborhoods, and eventually, at devising proper physical-spatial strategies that can bring identity to neighborhoods corresponding to the historical district and middle and modern fabrics, drawing upon the role of mosques in the neighborhood.
Method: This is an applied research conducted using a descriptive-analytical method. Desk research was used to collect theoretical data, questionnaires were used to deliver survey data, and SPSS was used for data analysis. The statistical population is comprised of families residing in Shiraz, which was put at 376 people using Chocran formula, with a sampling error of 5 percent. Experts were asked to put forth strategies, and eventually, SWOT was employed and followed by AHP quantification to shape up proper physical-spatial strategies.
Conclusion: At the end, based on the findings of the study, competitive strategy was selected for the internal fabric, conservative strategy for the middle fabric, and SO for the external fabric in order to heighten the physical identity of neighborhoods using the physical components of mosques.

کلیدواژه‌ها [English]

identity, neighborhood, Mosque, AHP, SWOT

مراجع

1- Asadi, A., Mododi, M., & Hossein Abadi, S. (2020). “The relation between urban vitality and sense of place attachment (Case study: Qaen city)”. Research and Urban Planning Journal  , 11(40), 17-30.

2- Barkat et al. (2019). “Detecting the physical aspects of local identity using a hybrid qualitative and quantitative approach: The case of Souk Al-Khawajat district”, Alexandria Eng. J. https://doi.org/10.1016/j.aej.2019.11.005.

3- Behzadfar, M. (2013). City identity: A look at the identity of Tehran, Tehran, Shahr Publications.

4- Bonaiuto, M & Fornara, F & Bonnes, M. (2003). “Indexes of perceived residential environment quality and neighbourhood attachment in urban environments, a confirmation study on the city of Rome”, Landscape and Urban Planning, 65, pp: 41-52.

5- Campbell. E. J. R., Henly, D. S., Elliott; K. Irwin, (2009). Subjective Constructions of Neighborhood Boundaries: Lessons From A Qualitative Study of Four Neighborhoods, Journal of Urban Affairs, Vol. 31, No.4.PP.461-490.

6- Carmona, M., & Heath, T. (2003). Public places, Urban spaces, Architectural press.

7- Daneshpour, A., & Saffar Sabzevar, F. (2018). “An analysis of the physical factors influencing the place attachment in the old center of Sabzevar”. Research and Urban Planning Journal  , 9(33), 125-136.

8- Daneshpour, A., & Shiri, E. (2015). “Physical-Functional Components Comprising the Identity of Historical Texture of Iranian-Islamic City”. Naqshejahan- Basic studies and New Technologies of Architecture and Planning Journal  , 5 (1), 17-30.

9- Davodpour, Z. (2005). The Rate of Urban Development and Identity Issue, Abadi Journal, No. 48, Tehran, 13-22

10- Etezadi, L. (1998). The role of the mosque in the structure of Muslim cities, Scientific and Research Journal of Sufeh, Volume 8, Issue 2-1, Tehran, 21-10.

11- Grant, J. (2006). Planning the good community, new urbanism in theory and practice, Routlege Pub. New York.

12- Hayati, A. (2010). Assessment of identity elements of urban neighborhoods (Case study: Evin district of Tehran), Master's thesis, Tarbiat Modares University of Tehran.

13- Hernandez, B., Hidalgo, M., Carmen, Salazar-Laplace, M. Esther, Hess, Stephany, (2007): Place attachment and place identity in natives and non-natives", Journal of Environmental Psychology 27.

14- Hudseni, Hanieh (2005): Structural and Spatial Improvement of Urban Neighborhoods in the Framework of Sustainable Local Development, Master's Degree Program in Urban Development, Tarbiat Modares University.

15- Karimimoshaver, M. Negintaji, F. (2018). “The impact of spatial identity On Sense of dependency and role in shaping the urban landscape (Case study: Yasuj city)”. Research and Urban Planning Journal, 9(33), 69-84.

16- Komeili, M. (2008). Understanding urban identity of Bandar Abbas, Journal of Soffeh, No. 46, p. 167.

17- Lynch, K. (2005). A Theory of Good City Form, translated by Seyyed Hossein Bahreini, Tehran, Tehran University Press.

18- Lynch, K. (2008). The Image of the City, translated by Manouchehr Mozayeni, Tehran, Tehran University Press.

19- Mansoor Rezaee, M., Modiri, A., & Rafieian, M. (2013). “A Method for Analyzing the Features of Community in the Structure of Urban Neighborhood; Case Study: Nazi Abad, Tehran”.Architecture And Urban Planing Journal, 5(10), 69-86.

20- Memarian, GH. Ardeshiri, M. (2010). Shiraz City Identity, Shiraz, Shiraz Navid Publications.

21- Moosavi, S., & Shakoor, A. (2019). “Investigating the role of urban signs with the emphasis on identifying space (Case study: Shahid Chamran Boulevard, Shiraz)”. Research and Urban Planning Journal, 9(35), 1-10.

22- Naghizadeh, M. (2007). Perception of urban beauty and identity (in light of Islamic thinking), Isfahan, Isfahan Municipality Publications.

23- Naghizadeh, M., & Doroodian, M. (2008). Explaining the Transition Concept in the Foundations of the Identity of Iranian Civilization, The Identity of the City Journal. Journal of Arts and Architecture of the Science and Research Branch of Islamic Azad University, No. 3, 2nd, Fall and Winter.

24- Pakzad, J. (2006). Theoretical Basis and Urban Design Process, Tehran: Shahidi Publishing.

25- Pour Jafar, M. R. (2002). Attention to urban design and architectural criteria in old mosques, Journal of Modarres Art, Volume 1, No. 1, Tehran, 75-90.

26- Rahimiun, A.A. (2011). The giving identity of the city through the use of natural elements, a case study of the city of Hamedan, Identity City Journal, Year 5, Issue 9, Tehran, 93-104.

27- Robertson, D., Smyth, J., & Mcintosh, I. (2008). Neighborhood Identity People, Time and Place". Joseph Rowntree Foundation.

28- Saaty, T.L. & Vargas, L.G. (2012). Models, methods, concepts & applications of the analytic hierarchy process, Springer, New York.

29- Saghapour, H., & Nasr, T. (2009). The Role of Contemporary Mosque in Urban Planning in Shiraz today, Research Project, Islamic Azad University.

30- Schultz, C.N (2003). The concept of dewlling: on the way to figurative architecture.translated by Mahmoud Amiri yarahmadi, Aghah press, Second Edition, Tehran.

31- Schultz,C.N. (2009).The Spirit of Place, Towards the Phenomenology of Architecture, translated by Mohammad Reza Shirazi, Rokhdad No press, First Edition, Tehran.

32- Shaterian, M., Sohrabzadeh, M., Emamalizadeh, H., & Hoseinizadeh, S. (2017). “Identity crisis and social exclusion in the new cities and its relationship to the satisfaction of living in this cities”. Research and Urban Planning Journal , 8(28), 111-134.

33- Wheelen, T.L., & Hunger, J.D. (2006). Strategic management and business policy: concepts and cases, 10th ed. ed. Pearson Prentice Hall, Upper Saddle River, NJ.

34- Zamrashidi, H. (1995). Mosque in Iranian Architecture, Tehran, Kayhan.