جنسیت و اجتماعات دینی مجازی: مطالعه مقایسه‌ای مشارکت دینی زنان و مردان شیعه در کلوب امام رضا (ع)

فصلنامه زن و جامعه

مقاله 7، دوره 5، شماره 19، آذر و دی 1393، صفحه 107-134   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مجید موحد¹؛ محمدتقی عباسی شوازی²

¹دانشیار بخش جامعه شناسی دانشگاه شیراز

²دکترای جامعه شناسی، دانشگاه شیراز

تاریخ دریافت: 11 بهمن 1393،  تاریخ پذیرش: 11 بهمن 1393 

چکیده

مساله جنسیت یکی از موضوعات مغفول در جامعه‌شناسی دین تا نیمه دوم قرن بیستم بوده است. دینداری بالاتر زنان، جایگاه آنان در سلسله مراتب اقتدار دینی و حضور و مشارکت آنان در اجتماعات دینی از جمله موضوعات مناقشه‌انگیز معاصر می‌باشد. ظهور و گسترش اینترنت و ورود دین به فضای مجازی ابعاد تازه‌تر و ناشناخته‌تری را به این حوزه مطالعاتی بخشیده و شواهد چندانی از وضعیت زنان در اجتماعات دینی مجازی وجود ندارد. بر همین اساس، این مطالعه درصدد پاسخگوئی به این سئوالات بوده است که میزان و سطوح مشارکت دینی زنان در اجتماع دینی مجازی مورد مطالعه چگونه است؟ آیا زنان توانسته اند با بهره گیری از پتانسیل­های اجتماعات مجازی موقعیت خود را در اجتماعات دینی بهبود بخشند؟ و این وضعیت چه اشاراتی برای اجتماعات دینی در دنیای واقعی دارد؟ این مطالعه بخشی از مطالعه گسترده­تر قوم نگارانه مجازی بوده است و داده­ها با روش وبنوگرافی از کلوب امام رضا (ع) جمع‌آوری و تحلیل شده است. نتایج نشان می­دهد که زنان در تمامی فعالیت‌های دینی و حتی سلسله مراتب اقتدار دینی در این اجتماع مجازی مشارکت بالاتر و حضور فعال‌تری به نسبت مردان دارند. به بیانی دیگر زنان نه تنها با بهره­گیری از فضای مجازی و امکانات آن توانسته‌اند علایق دینی خود را فارغ از محدودیت‌های جنسیتی اجتماعات دینی سنتی در دنیای واقعی دنبال کنند، بلکه با حضور و مشارکت خود اجتماعی مساواتگرایانه‌تر و جنسیت‌زدائی شده‌تر از اجتماعات دینی واقعی بوجودآورند.

کلیدواژه‌ها

اجتماعات دینی مجازی-واقعی؛ امام رضا(ع)؛ مشارکت دینی؛ جنسیت؛ زنان

عنوان مقاله [English]

Gender and Virtual Religious Communities: A comparative Study of Shia' Women and Men's Participation in Imam Reza's Club

نویسندگان [English]

M. M¹؛ M.T A²

چکیده [English]

Gender Issue has been a neglected concept in the sociology of religion until the second half of twentieth century. Higher religiosity of women in compare to men, their position in the hierarchy of religious authority and their involvement in religious communities have been controversial contemporary issues in this area. The emergence and expansion of new communication technologies including internet and the presence of religion on virtual space, especially virtual religious communities have made this issue more complex. This study is a part of a virtual ethnographic study which aims to explore the type and level of women's religious participation in the virtual religious community; and whether using internet and cyberspace by women is promoting their position in the virtual religious community. Data was gathered from Imam Reza's club on cloob.com by using webnography method and a long-term online participation, and data was analyzed by content analysis. The results of this study showed that women are more active and have higher level of participation in all types of religious activities in compare to men. They also have a good position in hierarchy of religious authority in the community. It seems that women not only have empowered themselves with the proper use of cyberspace facilities to pursue their religious interests regardless of the gender constraints of actual religious communities, but also have challenged patriarchal religious authority of religious communities. It seems that the virtual religious communities in compare to actual religious communities are more egalitarian and without gender constrains.

کلیدواژه‌ها [English]

Virtual- Actual Religious Communities, Imam Reza, Religious Participation, Gender, Women