ارزیابی میزان تأثیر شهرسازی مشارکتی بر کیفیت‌های تنوع و احساس امنیت محلات مسکونی در ایران

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقاله 10، دوره 6، شماره 20، فروردین و اردیبهشت 1394، صفحه 157-172   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سروش کرمی؛ فاطمه محمودنژاد؛ عباس فخرایی؛ روح‌الله امیدقانع

دانشگاه آزاد

تاریخ دریافت: 29 فروردین 1392،  تاریخ بازنگری: 31 تیر 1394،  تاریخ پذیرش: 22 آبان 1393 

چکیده

     تنوع و احساس امنیت، از مهمترین کیفیت­های به وجود آورنده سرزندگی در هر محله­ مسکونی می­باشند. مشارکت عمومی در برنامه‌های محلی یکی از ابزارهای تاثیر گذار بر سطح سرزندگی محلی و فاکتورهای آن است. امروزه به علت گسترده شدن انتظارات و مسائل محیط شهری، تخصصی شدن، مقیاس برنامه ریزی، کمبود زمان و. ..، از جنبه مشارکت مردمی کاسته شده است. به علت همین دوری مردم از طرح­های شهری، شهرها تنها تبلوری کالبدی از تقاضاهای ظاهری افراد شده و به نیازهای اصیل و مهم آنها نمی­پردازند. در این پژوهش سعی شده، دریابیم مشارکت در چه سطوحی و به چه میزان قادر به ایجاد و بهبود این کیفیت­ها در محله­های مسکونی امروز است. این پژوهش از نوع کاربردی و شیوه انجام این پژوهش با آمار استنباطی است. در ابتدا با استفاده از مطالعات نظری انجام شده، مهمترین شاخص‌های سرزندگی در محله شناسایی شده؛ و با استفاده از آزمون خی­دو، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون ساده به بررسی رابطه آنها با مشارکت مردمی در نمونه موردی اقدام گردیده است. با استناد به نتایج پژوهش، مشخص شد که ارتباطی معنی دار و مستقیم بین سطح تنوع و ایمنی/ امنیت (به عنوان مهمترین عوامل سرزندگی در یک محله شهری) و مشارکت مردم برای تحقق آنها وجود دارد. همچنین مقدار ثابت و ضریب اثر بدست آمده در دو رابطه نشان می­دهد که تاثیرپذیری متغیر ایمنی/ امنیت از میزان مشارکت ساکنین محله، به طرز معنا داری بیشتر از تاثیرپذیری متغیر تنوع می­باشد. بدین معنی که مشارکت مردمی تاثیر چشمگیری بر امنیت محلی دارد.

کلیدواژه‌ها

شهرسازی مشارکتی؛ سرزندگی؛ مشارکت عمومی؛ تنوع؛ ایمنی و امنیت

اصل مقاله

ارزیابی میزان تأثیر شهرسازی مشارکتی بر کیفیت‌های تنوع و احساس امنیت محلات مسکونی در ایران

 

 

سروش کرمی: فاطمه محمودنژاد: عباس فخرایی: روح‌الله امیدقانع:

کارشناسی ارشد طراحی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد پرند، تهران، ایران  کارشناسی ارشد برنامه­ریزی شهری، آموزشگاه عالی آیندگان، تنکابن،  ایران کارشناسی ارشد برنامه­ریزی شهری و منطقه‌ای، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، همدان، ایران* کارشناسی ارشد برنامه­ریزی شهری و منطقه‌ای، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، همدان، ایران

 

چکیده

     تنوع و احساس امنیت، از مهمترین کیفیت­های به وجود آورنده سرزندگی در هر محله­ مسکونی می­باشند. مشارکت عمومی در برنامه‌های محلی یکی از ابزارهای تاثیر گذار بر سطح سرزندگی محلی و فاکتورهای آن است. امروزه به علت گسترده شدن انتظارات و مسائل محیط شهری، تخصصی شدن، مقیاس برنامه ریزی، کمبود زمان و. ..، از جنبه مشارکت مردمی کاسته شده است. به علت همین دوری مردم از طرح­های شهری، شهرها تنها تبلوری کالبدی از تقاضاهای ظاهری افراد شده و به نیازهای اصیل و مهم آنها نمی­پردازند. در این پژوهش سعی شده، دریابیم مشارکت در چه سطوحی و به چه میزان قادر به ایجاد و بهبود این کیفیت­ها در محله­های مسکونی امروز است. این پژوهش از نوع کاربردی و شیوه انجام این پژوهش با آمار استنباطی است. در ابتدا با استفاده از مطالعات نظری انجام شده، مهمترین شاخص‌های سرزندگی در محله شناسایی شده؛ و با استفاده از آزمون خی­دو، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون ساده به بررسی رابطه آنها با مشارکت مردمی در نمونه موردی اقدام گردیده است. با استناد به نتایج پژوهش، مشخص شد که ارتباطی معنی دار و مستقیم بین سطح تنوع و ایمنی/ امنیت (به عنوان مهمترین عوامل سرزندگی در یک محله شهری) و مشارکت مردم برای تحقق آنها وجود دارد. همچنین مقدار ثابت و ضریب اثر بدست آمده در دو رابطه نشان می­دهد که تاثیرپذیری متغیر ایمنی/ امنیت از میزان مشارکت ساکنین محله، به طرز معنا داری بیشتر از تاثیرپذیری متغیر تنوع می­باشد. بدین معنی که مشارکت مردمی تاثیر چشمگیری بر امنیت محلی دارد.

واژه‌های کلیدی: شهرسازی مشارکتی، سرزندگی، مشارکت عمومی، تنوع، ایمنی و امنیت

 

 

 

 

 

1- مقدمه

1-1- طرح مسأله

در گذشته طرح­هایی که برای محیط زندگی مردم به اجرا در ­آمده یا توسط خود آنها طراحی و اجرا ­شده و یا اینکه با مشارکت حداکثری و نظارت کامل آنها برنامه ریزی و اجرا ­گردیده است. اما امروزه به علت گسترده شدن انتظارات و مسائل محیط شهری، تخصصی شدن، مقیاس برنامه ریزی، کمبود زمان و. ..، از جنبه مشارکت مردمی کاسته شده است. به علت همین دوری مردم از طرح­های شهری، شهرها تنها تبلوری کالبدی از تقاضاهای ظاهری افراد شده و به نیازهای اصیل و مهم آنها نمی­پردازند. نیازها، تقاضاهای برآورده نشده، آرزوهای نامشخص و موقعیت­های رفتاری سرخورده­ای است که به خاطر عدم شرکت مردم در طراحی­ها ظاهر می­شود (بحرینی، 1382).

1-2- اهمیت و ضرورت

عدم سرزندگی و پویایی در محلات شهری، ناشی از عدم برقراری ارتباط میان اهالی و محله است. بدین ترتیب که بسیاری از محلات، فاقد عناصر جاذب ساکنین بوده و خاطرات به یاد ماندنی را برای اهالی خویش رغم نمی­زنند. همچنین برخی ساعات، زنان و کودکان احساس امنیت لازم برای حضور در فضاهای محلی را ندارند. لازمه سرزندگی فضاهای شهری، حضور مداوم مردم در محله­ها و به تبع آن در شهر می­باشد. مردم، خود بهتر از هر کسی به احتیاجات خود برای ایجاد محیطی شاداب و پویا واقفند. بر همین اساس برای ایجاد و داشتن بسیاری از عناصر و عوامل سرزندگی در محله­ها، تصمیم­گیری و مشارکت مردم در تحقق این امر بسیار موثر می­باشد. به نظر می­رسد ارتباط معنی داری میان ایجاد تنوع، امنیت و ایمنی به عنوان مهمترین عوامل سرزندگی در یک محله شهری و مشارکت مردم برای تحقق آنها وجود دارد. در کشور ما این مهم نادیده گرفته شده و بحث مشارکت تنها محدود به مرحله اجرای پروژه­های ساخت و ساز و صرفا جهت تامین اعتبارات مورد نیاز، مورد استفاده قرار گرفته است. مشارکت مردمی به مفهوم واقعی آن در پی سپردن زمام مدیریت شهر در یک محله به دست خود ساکنین است.

1-3-  اهداف

هدف از این پژوهش، بررسی فاکتورهای کنترل کننده کیفیت سرزندگی محلات مسکونی و شناسایی رابطه و میزان تاثیر پذیری مهمترین آنها از مشارکت مردم محله در قالب شهرسازی محله مبنا در شرایط شهرهای ایران است. برای این منظور یکی از محلات با قدمت تاریخی و در حال تحول کالبدی- جمعیتی در شهر همدان انتخاب شده است.

1-4- پیشینه پژوهش

سقراط در قرن پنجم پیش از میلاد گفته است: هدف اصلی از ایجاد شهر تأمین نشاط و خوشبختی شهروندان است. این گفته سقراط رابطه دیرین و مستحکم میان دو مفهوم «شهر» و «نشاط و سرزندگی» را به خوبی نشان می‌دهد. بر مبنای چنین دیدگاهی اساساً شهر دستگاه، وسیله یا مرکبی برای نیل به شادی و نشاط و سرزندگی تلقی می‌شود (کرمی،1390: 72). در فرهنگی فارسی عمید، واژه نشاط به معنای شادمانی کردن، سبکی و چالاکی، شادی، خوشی و خوشحالی آمده است. در منبع مزبور برای واژه سرزندگی نیز معادل‌های مشابهی ارائه شده است. برای مفهوم سرزندگی، برابرهای گوناگونی در غرب وجود دارد که از آنها می­توان بهLiveliness، livability، Viability، Vitality اشاره نمود؛ که البته به جز "Vitality"، لغات دیگر، بیشتر به مفهوم زیست پذیری و قابلیت زندگی نزدیک هستند (کرمی،1390: 73). رابرت کوآن[1] در لغت نامه شهرسازی، سرزندگی را «مناسب برای زندگی و فراهم آورنده کیفیت زندگی مطلوب» تعریف می‌کند. در لغتنامه شهرسازی او، سرزندگی و زیست پذیری در کنار هم آمده و اینگونه معنی شده است: “Vitality and Viability” ویژگی مراکز شهرهای کوچک و بزرگ موفق است؛ سرزندگی شهر بازتاب سطح شلوغی آن در اوقات مختلف روز و در بخش­های مختلف است؛ درصورتی که زیست­پذیری میزانی برای سنجش ظرفیت آن برای جذب سرمایه برای بقا، بهبود و تطابق نیازهای متغیر است(Cowan, 2005:442). بر اساس مطالعات قبلی فاکتورهای تنوع و امنیت هرکدام تاثیر بسیار قوی بر سرزندگی فضای شهری خصوصا فضاهای محلی دارند. در مطالعات انجام شده در این زمینه، رابطه متغیرهای شکل دهنده کیفیت سرزندگی با کالبد و سطح حضور مردم سنجیده شده است اما هیچکدام از آنها به کیفیت حضور مردم از جنبه مشارکت فعال مردم خصوصا در محله‌ها نپرداخته اند. رابطه بین مشارکت مردمی و مهمترین شاخص‌های کیفی تولید سرزندگی حلقه گم شده در این زمینه است که در این پژوهش به تفصیل درباره رابطه آنها صحبت می­شود.

1-5- سئوال‌ها و فرضیه‌ها

 H_1- به نظر می­رسد که رابطه مستقیمی بین میزان تنوع محیط در یک محله و میزان مشارکت مردمی در آن محله وجود دارد.

H_2- به نظر می­رسد که رابطه مستقیمی بین میزان امنیت و ایمنی در یک محله و میزان مشارکت مردمی وجود دارد.

1-6- روش تحقیق

در این مطالعه براساس متغیرهای منتخب برای مطالعه فرضیات و روش­های به کار گرفته شده در تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده، روش تحقیق تحلیلی بر مبنای آمار استنباطی انتخاب شده است. در این تحقیق مؤلفه­های مهم در ایجاد سرزندگی در محلات شهری مورد بحث قرار گرفته و به طور اخص به بررسی تحقق سرزندگی با استفاده از مؤلفه‌های "ایمنی و امنیت" و "تنوع" در محله با روش مشارکت محور پرداخته شده است. در ابتدا با استفاده از مطالعات نظری انجام شده، شاخص‌های سرزندگی در محله شناسایی شده در ادامه با استفاده از آزمون خی­دو[2]، ضریب همبستگی پیرسون[3] و تحلیل رگرسیون ساده[4] به بررسی میزان تاثیرپذیری این دو فاکتور از مشارکت در محله، با استفاده از پرسشنامه پرداختیم. این تکنیک با توجه به شرایط اجتماعی و اداری محله و همچنین بدلیل نیاز به روشی علمی برای جمع آوری داده، تحلیل و نیل به اهداف تحقیق، از میان تکنیک‌های قابل اجرا انتخاب شده است. جامعه آماری در این تحقیق ساکنین محله کلپا با جمعیتی حدود 3427 تن می­باشد. در این مطالعه محله کلپا در شهر همدان به عنوان یک جامعه آماری محدود در نظر گرفته شده و برای محاسبه حجم نمونه از فرمول زیر استفاده گردیده است:

 

z = 1.96

دراین فرمول d نشان دهنده خطای قابل قبول، n مشخص کننده تعداد نمونه برای جوامع نامحدود و  واریانس صفت مورد نظر است (:671978Dickey and Watts,). با در نظر گرفتن d برابر 06/0، طبق فرمول، حجم نمونه n برابر 278 محاسبه می‌شود و میزان اعتبار این نمونه گیری ( 94% ) است. در این مطالعه از بین انواع نمونه­گیری روش نمونه گیری تصادفی[5] انتخاب شده است. در نهایت از تکنیک سوآت جهت پیشبرد نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل­ها استفاده شده است.

1-6-1- اعتبار^[6] و پایایی^[7] ابزار اندازه­گیری

در این تحقیق، برای اندازه­گیری شاخص­های کیفیت فضاهای شهری، ابتدا با مرور نوشتارهای نظری و تحقیقات پیشین، سؤالاتی در نظر گرفته شد. بنابراین بخشی از اعتبار پرسشنامه طراحی شده، مبتنی بر اعتبار صوری^[8] بوده و بر تعاریفی و نظریاتی استوار است که حوزه مفهومی متغیرهای یاد شده را در بر می­گیرند. همچنین در این تحقیق از اعتبار سازه­ای^[9] نیز برای بررسی اعتبار پرسشنامه استفاده شده است. در این روش از طریق تحلیل عاملی تأییدی^[10] بارهای عاملی سؤالات در نظر گرفته شده برای هر شاخص، محاسبه و تنها سؤالاتی در پرسشنامه نهایی باقی ماندند که دارای بار عاملی کافی روی شاخص مورد نظر بودند. پایایی ابزار اندازه­گیری از طریق محاسبه ضریب آلفای کرونباخ^[11] و تنصیف[12] سؤالات زوج و فرد در یک پیش ­آزمون، با توزیع پرسشنامه نهایی بین 40 نفر از پاسخگویان، بررسی شده است. درجدول 4 نتایج مربوط به محاسبه ضریب آلفای کرونباخ و همچنین ضریب همبستگی اسپیرمن براون، پس از حذف سؤالات مبهم و غیر مرتبط آمده است؛

 

جدول 4: ضریب پایایی آلفای کرونباخ و ضریب همبستگی اسپیرمن براون

Spearman-Brown	Cronbach's Alpha	تعداد سؤالات	متغیرها
0/70	0/72	11	تنوع
0/81	78/0	14	مشارکت
0/76	82/0	10	ایمنی و امنیت

 

با توجه به اطلاعات جدول 4 مشاهده می­شود که ضریب پایایی آلفای کرونباخ برای سؤالات در نظر گرفته شده برای هر یک از شاخص­ها بالاتر از 70/0 و نشان ­دهنده پایایی ابزار اندازه­گیری است. چرا که به طور ایده­آل، ضریب پایایی یک مقیاس باید بالای 70/0 باشد (De Velis,2003:86). همچنین با توجه به ضریب همبستگی اسپیرمن براون، شدت رابطه بین دو نیمه پرسشنامه (سؤالات زوج و فرد) هر یک از شاخص­ها نیز بالای 6/0 می­باشد که نشان­ دهنده وجود همبستگی قوی بین دو نیمه و تأیید پایایی ابزار اندازه­گیری در این تحقیق است.

1-5- معرفی متغیرها و شاخص‌ها

در این تحقیق سطح مشارکت مردمی به عنوان متغیر مستقل و فاکتورهای اصلی سرزندگی شامل: تنوع و امنیت به عنوان متغیرهای وابسته پژوهش مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.

1-6- محدوده پژوهش (محله کلپا)

نمونه موردی مورد بررسی قرار گرفته در این پژوهش محله کلپا در شهر همدان است. این محله دارای ویژگی‌های خاصی است که در معرفی محله بیان خواهد شد. منطقه کلپا در مرکز همدان و در قسمت جنوب شرقی میدان آرامگاه قرار دارد. محله کلپا دارای قدمتی بالا و بافتی است که در دوران­­های گذشته دستخوش تغییراتی گشته است.

                                  

 

تصویر1: محدوده محله کلپا در شهر همدان

مأخذ: Google Earth

این محله دارای خصوصیات خاصی است که آن را در شهر همدان منحصر به فرد ساخته و دارای جداره تجاری و همچنین دارای بافت مسکونی نو در کنار بافت­های قدیمی است. از آنجایی که رشد کالبدی همدان در دهه‌های قبل به سمت جنوب شهر بوده باعث شده که مرکز ثقل کالبدی و جمعیتی همدان با گذشت زمان از سمت میدان امام به صورت تدریجی به سمت جنوب و به طرف میدان آرامگاه کشیده شود این امر باعث بروز تحولات زیادی در 2 دهه اخیر در محله کلپا شده، تغییراتی که چهره و منظر این محله قدیمی را دگرگون کرده و شاید دیگر از جلوه سنتی این محله خبری نباشد.

 

 

2-مفاهیم، دیدگاه‌ها و مبانی نظری

2-1- مفهوم سرزندگی

یک «فضای شهری سرزنده» عبارت است از یک فضای شهری که در آن حضور تعداد قابل توجهی از افراد با تنوع مناسب (به لحاظ سن و جنس) درگستره زمانی وسیعی از روز و در بستر کالبدی مناسبی (خصوصا به لحاظ امنیت و آسایش فیزیولوژیکی) به فعالیت­های متنوعی که عمدتاً به شکل انتخابی یا اجتماعی بروز می­یابد، می­پردازند (کرمی،1390­:80). اساس و شرایط هر فرایند عمیق، مستمر و توسعه یابنده برای فرد در محیط شهری، پیچیدگی و تنوع لازم شهر و فضاهای آن است. هر شهر خوب و فضای مطلوب باید از تنوع لازم برخوردار باشد و یکنواخت و یا برعکس مغشوش نباشد. هر عابر به طور ناخودآگاه و خودآگاه به ارزیابی خیابانی که در آن حرکت می کند و یا شهری که در آن زندگی می­کند، می­پردازد و میزان تنوع و بار اطلاعاتی آن را می­سنجد و این به ویژه برای مسیری که او به کرات مورد استفاده قرار می­دهد، صدق می­کند. برای جلوگیری از یکنواختی کسل کننده، شهر باید دارای تفاوت­ها، عدم یقین­ها، حتی تضادها و عناصر غیرمترقبه و جدید نیز باشد. باید تفاوت بین محله­های مسکونی با یکدیگر و نیز با مراکز تجاری (منطقه­ای و شهری) مشخص باشد. نه محله­ها دچار یکنواختی شوند و نه مراکز تجاری از وفور بار اطلاعاتی سرسام آور باشند. با توجه به تعاریف فوق می­توان اینگونه استنباط کرد که مهمترین مولفه­های شکل دهنده به کیفیت سرزندگی در محلات مسکونی، تنوع (از جنبه­های فعالیتی، کالبدی- فضایی) و احساس امنیت در فضاهای محلی خصوصا مرکز محله می­باشد. با بررسی دیدگاه­های اندیشمندان شهرسازی (جدول 1) به جمع بندی نهایی در این تحقیق می­رسیم.

جدول 1: نظریات ارائه شده پیرامون شاخص­های سرزندگی  ماخذ:نگارندگان

ردیف	نظریه پردازان	شاخص‌های سرزندگی
1	مونتگومری	تنوع- اختلاط کاربری- حرکت و تحرک افراد پیاده- دسترسی (carmona,2003:p109)
2	DOE,1994 Department of the Environment , Reports, London, 1994	حضور و جریان افراد پیاده (تنوع جمعیتی) – کیفیت محیطی بالا – فعالیت‌ها و خرده فروشی‌های جذاب – ایمنی و امنیت – میزان سرمایه گذاری در مکان – نرخ مکان­های خالی و مرده (DOE,1994:p55)
3	جیکوبز	اختلاط کاربری- امنیت- دسترسی- تراکم- خوانایی- تنوع (Jacobs,1961 and Comedia,1991)
4	راب کریر	اختلاط کاربری و فعالیت- عملکرد شبانه روزی فعالیت‌ها (کریر، 1375: 19)
5	پامیر	اختلاط کاربری­ها – خوانایی – تنوع و سادگی – تناسب فضاها – مکان‌های مناسب مکث – آسایش فیزیکی و آرامش روانی – تشویق فعالیت‌های اجتماعی-فرهنگی 007:p69-73 )2paumier,)
6	گلکار	همه کیفیت‌های موثر بر فضای شهری که شامل تنوع کالبدی/ فعالیتی و ایمنی/ امنیت هم می­شود (گلکار،1378)
7	چارلز لاندری	سطوح مناسب فعالیت‌ها، تعاملات، ارتباطات فضایی، مبادلات و معاملات (Landry,2000)

 

 

2-2- کیفیت­ تنوع و احساس امنیت

از بررسی نظریات ارائه شده می­توان دریافت که بیشترین تاکید بر فاکتورهای سازنده کیفیت سرزندگی مربوط به متغیرهای تنوع و ایمنی/ امنیت است. بنابراین این دو فاکتور مورد ارزیابی میدانی و تحلیلی قرار می­گیرند. بعضی شهرها هماهنگ و دلنشین هستند و بعضی دیگر نتیجه برخورد شدید ساختمان­ها با طبیعت و با یکدیگرند. اما فرم کالبدی، تنها صحنه­ای است که برپا شده و در این صحنه گروهی از فعالیت­های انسان به طور پیوسته آشکار می­شوند. بنابراین تنوع فقط در فرم آشکار نمی­شود بلکه در فعالیت­هایی است که یک مکان امکان آن را فراهم کرده و مشوق آن است؛ چه در روزهای معمولی یا در روزهای تفریح و آنچه­که نشانه ای از حیاتش باشد. فعالیت­ها می­توانند تصادفی یا سازمان یافته، مغایر یا مکمل هم، قابل دسترسی یا انحصاری باشند. آنها تقریبا همگی پاسخی به خصوصیات و جذابیت­های یک مکان هستند. تنوع کالبدی که در مقیاسی مطمئن یک شرط لازم برای سرزندگی است اما نمی­تواند پایداری را تضمین کند. همچنین برقراری امنیت به عنوان اساسی­ترین نیاز انسانی می­تواند علاوه بر تأمین نیازهای اصلی (فیزیولوژیک) زمینه ساز تأمین سایر نیازها مانند تعلق، احترام و شکوفایی باشد. درجه امنیت که مردم احساس می­کنند بیشترین اهمیت را در تمایل آنان به حضور در یک محل یا فضا دارد (­بییر و هیگینز­1381­:273). اصولاً هرچه یک فضا بیشتر به ‌عنوان مقصد مطرح باشد و کاربری‌های متنوعی حول آن شکل گرفته ‌باشد، امنیت آن فضا بیشتر و در مقابل هرچه از آن بیشتر به ‌عنوان فضای عبوری استفاده شود، امنیت آن کاهش خواهد یافت. جدول شماره 2 فاکتورهای شکل دهنده به دو متغیر اصلی تحقیق را نشان می­دهد.

 

 

 

جدول 2: عوامل عمده ایجاد کننده تنوع و امنیت در محلات شهری ماخذ: نگارندگان

	فاکتورهای موثر
تنوع	کابری‌های مختلط
	تنوع و تراکم مناسب جمعیت
	تنوع فرم و رنگ (ساختمان‌هایی با قدمت/مصالح/نماهای مختلف)
	تباین و تنوع فضاهای عمومی محله
ایمنی و امنیت	تقویت حس تعلق
	تشویق به سکونت دراز مدت
	وجود آشنایی و همبستگی میان ساکنان
	حفظ و تقویت مکان‌ها و فضاهای خاطره انگیز
	وجود کاربری‌های وابسته به سکونت
	نظارت اجتماعی بر عرصه ی عمومی
	افزایش حضور ساکنان در عرصه عمومی
	وجود کاربری‌های فعال مورد نیاز در هر زمان از شبانه روز
	نور پردازی مناسب
	استفاده مناسب از فضاهای بدون کارکرد محله
	عدم وجود کاربری‌های ناسازگار با مقیاس محله

 

 

2-3- مفهوم شهرسازی مشارکتی و مشارکت مردمی

ریشه لاتین این کلمه از واژه Participate به معنای با خود داشتن و از نفس خویش چیزی از غیر داشتن، سهمی در چیزی غیر از خود داشتن است. در دایره المعارف علوم اجتماعی نیز مشارکت به معنای شرکت فعالانه انسان­ها در حیات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و بطور­کلی تمامی ابعاد حیات خود آمده است (ساروخانی، 1374). از حیث لغوی واژه مشارکت از ریشه فعل شرک عربی به معنای شریک شدن و سهیم شدن در کار یا عقیدهای یا به عبارتی به معنای درگیری و تجمع برای منظوری خاص می­باشد. ازطرفی میل، اراده و اختیار مشارکت کنندگان در جریان تعامل هدفمند از ضروریات مشارکت است (ارجمند نیا،1380). یکی از ابعاد مشارکت، مشارکت شهروندی است. مشارکت شهروندی را می­توان به معنای شرکت و حضور جدی، فعال، آگاهانه و ارادی سازمان یافته و مؤثر افراد، گروه­ها و سازمان­های شهری در فعالیت­های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی زندگی شهری برای نیل به اهداف جمعی شهری دانست (اکبرپور،1387). از این رو مشارکت وسیله­ای می­باشد برای تبدیل یک شهرنشین بی­تفاوت به یک شهروند، یعنی تبدیل شهرنشین به انسانی که با محیط خود رابطه ذهنی- عاطفی داشته، مسئولیت بهسازی محیط خود را در یک همیاری مستمر با دیگران بدیهی بپندارد (پاکزاد،1382). بطور کلی هسته مرکزی مفهوم مشارکت، قدرت یافتن شهروندان و تأثیرگذاری بیشتر آنان بر طرح‌های شهری است (حبیبی؛ سعیدی رضوانی،1384). عندلیب معتقد است مشارکت مفهوم جدیدی نیست؛ بلکه ریشه­های مفهوم مشارکت را می‌توان در دولت- شهرهای یونان باستان پی­جویی کرد. تعریف عام مشارکت، مفاهیمی مترادف با تعاون، همکاری، خودیاری و دگریاری را مطرح می­سازد. اما تعریف امروزین مشارکت آن را کنش ارادی و هدفمند مطرح می­سازد که افرادی در یک موقعیت خاص، عملی را انجام می­دهند تا اهداف مشترک خود را تحقق بخشند­(عندلیب،1387 ). جدول شماره 3 خلاصه­ای از دیدگاه­های مختلف نظریه­پردازان و شاخص­های هر نظریه را ارائه می­کند.

جدول 3: خلاصه دیدگاه­های نظریه پردازان درباره مشارکت مردمی

نظریه پرداز	دیدگاه	شاخص‌ها
آرنشتاین	نردبان مشارکت	کنترل شهروندی- قدرت تفویض شده– شراکت- تسکین بخشیدن– مشاوره- اطلاع­رسانی–درمان-دستکاری و ظاهرفریبی
پل	سطح بندی مشارکت در اجتماعات محلی	سطح اول: تسهیم اطلاعات(پایین­ترین سطح)؛ سطح دوم:مشاوره؛ سطح سوم:­تصمیم­گیری؛ سطح چهارم: اقدام به عمل(بالاترین سطح)
دیویدسون	گردونه ی مشارکت	اطلاع رسانی ؛ مشاوره ؛ مشارکت ؛ توانمندسازی
نظریه ی میانجی گری	رویکرد میانجی گری در برنامه ریزی مشارکتی	تعهد ؛ مذاکره ؛ پیش میانجی گری ؛ میانجی گری
هاپکینز	الگوی برنامه ریزی مشارکتی محله مدار: تدارک برنامه؛ رعایت الزامات یک تصمیم گیری خوب؛ سهم خرده سیستم‌های شهری در برنامه؛ فراهم کردن مکانیزم همراهی سیستم جامعه شهری با برنامه‌ها	1.شناسایی زندگی روزمره محله،لحاظ زمینه‌های اجتماعی ـ فرهنگی و اقتصادی محله، مشارکت اجتماعی و اقتصادی 2.وابستگی عناصر تصمیم گیری،عدم تناقض اهداف و خط مشی‌ها
جان ترنر	1.دولت فراهم میکند و دولت تصمیم می‌گیرد. 2. مردم فراهم میکند و دولت تصمیم می‌گیرد. 3. دولت فراهم میکند و مردم تصمیم می‌گیرد. 4. مردم فراهم میکند و مردم تصمیم می‌گیرد.	دسته بندی اشکال مشارکت بر مبنای حضور و عدم حضور دولت و مردم به 4 دسته
سعیدی رضوانی	مشارکت شعاری مشارکت محدود مشارکت واقعی	1.تأمین منافع مراجع برنامه ریزی، تظاهر به مشارکت 2.مشارکت بدون مخالفت 3.تأمین حداکثر منابع مردم، مشارکت به عنوان ابزار و هدف

 

 

با توجه به شرایط بروکراسی ایران در بهترین حالت می‌توان حالت سوم نظریه ترنر « دولت فراهم می‌کند و مردم تصمیم می­گیرند»، را در نظر گرفت و مبنای کار قرار داد. این رویه در تمامی مراحل از شناخت وضعیت روزمره محله و وضعیت اقتصادی و اجتماعی آن تا تصمیم­گیری توسط مردم دنبال خواهد شد.

3- تحلیل یافته­ها

از مجموع 290 پرسشنامه­های جمع­آوری شده تعداد 278 عدد قابل استفاده در فرآیند تحلیل بود. اطلاعاتی که از اجرای پرسشنامه­ها بدست آمد، جمع آوری، کد گذاری و وارد رایانه شد و با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

3-1- آزمون خی­دو برای بررسی معنی­داری رابطه بین مشارکت مردمی و تنوع محله

برای بررسی معنی­داری رابطه بین مشارکت مردمی و تنوع محله از آزمون معنی­داری خی­دو استفاده شده و در جدول شماره 5 نتایج این آزمون ارائه شده است؛

 

 

 

جدول 5: آزمون خی­دو برای بررسی معنی­داری رابطه بین مشارکت مردمی و تنوع محله مأخذ: نگارندگان

میزان تنوع میزان مشارکت		پایین	متوسط به پایین	متوسط به بالا	بالا	کل
پایین	فراوانی	50	8	5	0	63
	درصد	4/79	7/12	9/7	0	100
متوسط به پایین	فراوانی	26	29	7	4	66
	درصد	4/39	9/43	6/10	1/6	100
متوسط به بالا	فراوانی	4	10	19	12	45
	درصد	9/8	2/22	2/42	7/26	100
بالا	فراوانی	1	4	10	11	26
	درصد	8/3	4/15	5/38	3/42	100
	سطح معنی­داری		درجه آزادی		X2
	001/0		9		75/112

 

 

با توجه به جدول فوق مشاهده می­شود که در مشارکت پایین، درصد تنوع پایین 4/79 درصد است که این مقدار بالاتر از درصد تنوع بالا و متوسط به بالا است. در مقابل در مشارکت بالا درصد تنوع بالا 3/42 درصد و متوسط به بالا 5/38 درصد است و تنها 8/3 درصد تنوع پایین وجود دارد. با توجه به آزمون کای اسکوإر مشاهده می­شود که سطح معنی­داری خی­دو محاسبه شده یعنی مقدار 75/112 با درجه آزادی 9 کمتر از 05/0 است (05/0P<)، بنابراین با 95 درصد اطمینان می­توان گفت که بین میزان مشارکت مردمی و میزان تنوع محله رابطه معنی­داری وجود دارد به طوریکه در مشارکت مردمی بالا، درصد تنوع محله نیز بالا و در مشارکت مردمی پایین درصد تنوع محله نیز پایین است.

3-2- ضریب همبستگی پیرسون برای بررسی شدت و جهت رابطه بین میزان مشارکت مردمی و میزان تنوع محله: با توجه به جدول 6 مشاهده می­شود، ضریب همبستگی پیرسون رابطه­ای مثبت و متوسط به اندازه 49/0 بین مشارکت مردمی و تنوع محله نشان می­دهد. با توجه به اینکه سطح معنی­داری همبستگی بدست آمده کمتر از 05/0 است (05/0P<)، بنابراین رابطه معنی­دار بوده و با 95 درصد اطمینان می­توان گفت بین مشارکت و تنوع رابطه مستقیم و معنی­داری وجود دارد، به طوریکه هر چه میزان مشارکت مردمی بالاتر باشد، تنوع در محله نیز بالاتر است.

 

جدول 6: ضریب همبستگی پیرسون (بررسی شدت و جهت رابطه مشارکت مردمی و تنوع محله) مأخذ: نگارندگان

شاخص­های آماری متغیرها	تعداد افراد	میانگین	انحراف معیار	r	سطح معنی­داری
مشارکت	200	53/20	17/7	**49/0	001/0
تنوع	200	59/5	34/2

 

 

*p<0.05      و    **p<0.01

 

 

 

 

3-3- تحلیل رگرسیون ساده برای پیش­بینی تنوع محله بر اساس مشارکت مردمی

 نتایج تحلیل رگرسیون ارائه شده در جدول 7 نشان می­دهد که سطح معنی­داری F بدست آمده، یعنی مقدار 23/63 با درجه آزادی 1 و 198 پایین­تر از 05/0 است (001/0=p، 23/63=_{)198 و1}F ₍). بنابراین مدل رگرسیون ایجاد شده از لحاظ آماری معنی­دار است. با توجه به مقدار R²، مشارکت 24 درصد از واریانس نمرات تنوع را تبیین می­کند. مقدار تبیین نشده برابر با 76 درصد می­باشد. به عبارت دیگر 24 درصد از تنوع محله، ناشی از مشارکت مردمی و 76 درصد ناشی از عوامل دیگر است. به منظور وارسی شدت و جهت تأثیر مشارکت مردمی بر تنوع محله و همچنین پیش­بینی تنوع بر اساس مشارکت، ضریب بتا نیز محاسبه شده که نتیجه این بررسی در جدول 8 آورده شده است:

 

جدول 7: نتایج تحلیل رگرسیون ساده برای تببین تنوع محله بر اساس مشارکت مردمی

منبع واریانس	مجموع مجذورها	درجه آزادی	میانگین مجذورها	F	سطح معنی­داری	R	R2
رگرسیون	10/263	1	10/263	23/63	001/0	49/0	24/0
باقیمانده	92/823	198	16/4
جمع کل	02/1087	199	-

 

جدول 8: ضریب بتا به منظور شناسایی شدت و جهت تأثیر مشارکت مردمی بر تنوع محله

متغیرپیش­بین	B	خطای استاندارد	Beta	t	سطح معنی­داری
مقدار ثابت	64/2	44/0	-	01/6	001/0
مشارکت مردمی	16/0	02/0	49/0	95/7	001/0

 

 

3-4- آزمون خی­دو برای بررسی معنی­داری رابطه بین مشارکت مردمی و امنیت / ایمنی محله

با توجه به مقدار Beta در جدول 8 مشارکت مردمی، تأثیر مثبت و معنی­داری به اندازه 49/0 بر تنوع در محله دارد (49/0 Beta=) و (05/0P<). که نشان می­دهد با هر واحد افزایش در مشارکت مردمی، تنوع در محله نیز به اندازه 49/0 واحد افزایش می­یابد. بر اساس داده‌های موجود در جدول فوق می توان معادله رگرسیون را به شرح زیر نوشت؛     (مشارکت مردمی) 16/0 + 64/2 = تنوع پیش­بینی شده محله

 

جدول 9: آزمون خی­دو (بررسی معنی­داری رابطه بین مشارکت مردمی و امنیت / ایمنی محله)

میزان امنیت و آسایش میزان مشارکت		پایین	متوسط به پایین	متوسط به بالا	بالا	کل
پایین	فراوانی	46	9	5	3	63
	درصد	73	3/14	9/7	8/4	100
متوسط به پایین	فراوانی	11	47	6	2	66
	درصد	7/16	2/71	1/9	3	100
متوسط به بالا	فراوانی	3	10	17	15	45
	درصد	7/6	2/22	8/37	3/33	100
بالا	فراوانی	0	1	9	16	26
	درصد	8/3	8/3	6/34	5/61	100
	سطح معنی­داری		درجه آزادی		X2
	001/0		9		49/169

 

 

با توجه به جدول 9 مشاهده می­شود که در مشارکت پایین، درصد امنیت بالا تنها 8/4 درصد، اما درصد امنیت پایین 73 درصد است. در مقابل در مشارکت بالا درصد امنیت پایین صفر و درصد امنیت بالا 5/61 درصد است. با توجه به آزمون کای اسکوإر در ذیل جدول فوق مشاهده می­شود که سطح معنی­داری خی­دو محاسبه شده یعنی مقدار 49/169 با درجه آزادی 9 کمتر از 05/0 است (05/0P<)، بنابراین با 95 درصد اطمینان می­توان گفت که بین میزان مشارکت مردمی و میزان امنیت محله رابطه معنی­داری وجود دارد به طوریکه در مشارکت مردمی بالا، درصد امنیت محله نیز بالا و در مشارکت مردمی پایین درصد امنیت محله نیز پایین است.

3-5- ضریب همبستگی پیرسون برای بررسی شدت و جهت رابطه بین میزان مشارکت مردمی و میزان امنیت و ایمنی محله:

با توجه به جدول 10 مشاهده می­شود، ضریب همبستگی پیرسون رابطه­ای مثبت و قوی به اندازه 72/0 بین مشارکت مردمی و امنیت محله نشان می­دهد. با توجه به اینکه سطح معنی­داری همبستگی به دست آمده کمتر از 05/0 است (05/0P<)، بنابراین رابطه معنی­دار بوده و با 95 درصد اطمینان می­توان گفت بین مشارکت و امنیت رابطه مستقیم و معنی­داری وجود دارد، به طوریکه هر چه میزان مشارکت مردمی بالاتر باشد، امنیت و ایمنی محله نیز بالاتر است.  

جدول 10: ضریب همبستگی پیرسون برای بررسی شدت و جهت رابطه بین مشارکت مردمی و امنیت/ ایمنی محله مأخذ: نگارندگان

شاخص­های آماری متغیرها	تعداد افراد	میانگین	انحراف معیار	r	سطح معنی­داری
مشارکت مردمی	200	53/20	17/7	**72/0	001/0
امنیت و آسایش محله	200	08/15	82/5

    

 

3-6- تحلیل رگرسیون ساده برای پیش­بینی امنیت و ایمنی محله بر اساس مشارکت مردمی

 نتایج تحلیل رگرسیون ارائه شده در جدول 11 نشان می­دهد که سطح معنی­داری F بدست آمده، یعنی مقدار 61/21 با درجه آزادی 1 و 198 پایین­تر از 05/0 است (001/0=p، 61/21=_{)198 و1}F ₍). بنابراین مدل رگرسیون ایجاد شده از لحاظ آماری معنی­دار است. با توجه به مقدار R²، مشارکت 52 درصد از واریانس نمرات امنیت و ایمنی را تبیین می­کند. مقدار تبیین نشده برابر با 48 درصد می­باشد. به عبارت دیگر 52 درصد از امنیت و ایمنی، ناشی از مشارکت و 48 درصد ناشی از عوامل دیگر است. به منظور وارسی شدت و جهت تأثیر مشارکت بر امنیت و ایمنی و همچنین پیش­بینی امنیت محله بر اساس مشارکت مردمی، ضریب بتا نیز محاسبه شده که نتیجه این بررسی در جدول زیر آورده شده است:

 

 

 

 

 

 

جدول 11: نتایج تحلیل رگرسیون ساده (تببین امنیت و ایمنی محله بر اساس مشارکت مردمی) مأخذ: نگارندگان

منبع واریانس	مجموع مجذورها	درجه آزادی	میانگین مجذورها	F	سطح معنی­داری	R	R2
رگرسیون	14/3477	1	14/3477	61/21	001/0	72/0	52/0
باقیمانده	58/3253	198	43/16
جمع کل	72/6730	199	-

 

جدول 12: ضریب بتا (شناسایی شدت و جهت تأثیر مشارکت مردمی بر امنیت و ایمنی محله) مأخذ: نگارندگان

متغیرپیش­بین	B	خطای استاندارد	Beta	t	سطح معنی­داری
مقدار ثابت	11/3	87/0	-	57/3	001/0
مشارکت مردمی	58/0	04/0	72/0	55/14	001/0

 

 

همانطور که در جدول فوق مشاهده می­شود، با توجه به مقدار Beta مشارکت مردمی، تأثیر مثبت و معنی­داری به اندازه 72/0 بر امنیت و ایمنی محله دارد (72/0 Beta=) و (05/0P<). که نشان می­دهد با هر واحد افزایش در مشارکت مردمی، امنیت و ایمنی محله نیز به اندازه 72/0 واحد افزایش می­یابد. بر اساس داده‌های موجود در جدول فوق می توان معادله رگرسیون را به شرح زیر نوشت؛

  = ایمنی و امنیت پیش­بینی شده محله

(مشارکت مردمی) 58/0 + 11/3

4- نتیجه گیری

نتایج به دست آمده از تحلیل مطالعات میدانی نشان می­دهد که ارتباط مستقیم و معنی داری میان ایجاد تنوع، امنیت/ ایمنی به عنوان مهمترین عوامل سرزندگی در یک محله شهری با سطح مشارکت مردم برای تحقق آنها وجود دارد. مشارکت مردمی نقشی برجسته در بالا بردن تنوع و امنیت در محله به عنوان مهمترین شاخص­های سرزندگی بر عهده دارند و از این طریق بر افزایش سرزندگی در محلات تأثیرگذار است. همچنین ضریب اثر بدست آمده در دو رابطه فوق نشان می­دهد که تاثیر­پذیری متغیر ایمنی/ امنیت از میزان مشارکت ساکنین محله، به طرز معنا­داری بیشتر از تاثیرپذیری متغیر تنوع می­باشد. زیرا مهمترین عامل ایجاد احساس امنیت، مسئولیت‌پذیری و واکنش به موقع ساکنین محلات مسکونی در محدوده محله به دلیل سطح بالای مشارکت آنهاست و این نظارت طبیعی و همیشگی ساکنین محله بیشترین تاثیر را نیز بر امنیت خواهد داشت. از آنجایی که ثابت شده است مشارکت در طرح­های شهری احساس تعلق را در ساکنین بالا خواهد برد، به همین دلیل نسبت به حوزه قلمرو زندگی خود حساسیت و مسئولیت­پذیری بیشتری خواهند داشت و به هیچگونه وقایع و شرایط مجرمانه­ای اجازه بروز و ظهور نخواهند داد. مقدار ثابت بدست آمده در معادلات متغیرهای تحقیق به این امر اشاره دارد که بخشی از عوامل کنترل کننده تنوع و امنیت در محله هیچ گونه ارتباط مستقیم و غیر مستقیمی با فاکتور مشارکت ساکنین نداشته و حاصل دخالت عوامل دیگر است که در مطالعات آتی قابل بررسی خواهد بود.

آنچه در برای اجرایی شدن شهرسازی مشارکتی در واحد محله­ اهمیت دارد، تعیین ساز و کارهای مناسب و چارچوب قانونی لازم برای ارتباط و تعامل مدیریت شهری و مردم با یکدیگر برای تحقق سرزندگی در محلات شهری می­باشد. علاوه بر این همدلی ساکنان محلی با یکدیگر و احساس مسئولیت آنها در قبال محله­شان امریست حیاتی که بدون آن سازوکارهای مدیریتی راه به جایی نخواهد برد. مشارکت مردم در برنامه­ریزی شهری، جایگاهی انکار­ناپذیر دارد. این جایگاه با در نظر گرفتن ضرورت­ها، زمینه­ها و الزامات آن تبیین شده است. بنابراین، مشارکت هدفمند و انتفاعی است. موفقیت یک برنامه تا اندازه بسیار زیادی به نقش مردم و نحوه دخالت آنها در برنامه باز می­گردد. تعیین نیازهای واقعی جز با مشارکت مردم میسر نیست و افزون بر این، تجربه برنامه‌های غیر مشارکتی، تاکنون این مسئله را به اثبات رسانده و آزمون خود را پس داده است.

بنابراین با توجه به تصویر ذهنی شهروندان از محلات که فضاهایی پر جنب و جوش و پر از رویداد هستند؛ برای اینکه محلات پاسخگوی توقعات ذهنی شهروندان باشند باید دارای زندگی و شور و هیجان باشند. اگر بخواهیم شهروند را هرچه بیشتر درگیر حیات اجتماعی محله نماییم باید سعی کنیم تنوع را در کارکرد، فعالیت‌ها، زمان­های استفاده از فضا و گروه­های مخاطب فضا هرچه بیشتر بالا ببریم تنوع در کاربری­ها و فعالیت­ها و ساعات زنده بودن فضا و طولانی بودن آن متضمن حضور و فعالیت گروهای اجتماعی متنوع، گروه­های سنی متفاوت و اقشار مختلف است و شرط لازم برای بوجود آمدن این تنوع احساس امنیت و ایمنی مناسب در فضاهای محلی است. برای دستیابی به تدوین فرایند برنامه­ریزی مشارکتی و ساختار آن به منظور احیای سرزندگی با اتکا به مردم، با توجه به مطالعات صورت گرفته و تحلیل این مطالعات، فرآیند ارائه شده در نمودار شماره 1 پیشنهاد می­گردد:

 

نمودار 1: فرایند پیشنهادی مشارکتی در محلات شهری  ماخذ: نگارندگان

 

 

منابع

ارجمند نیا، اصغر(1380). سازمان غیر دولتی؛ راهبرد مشارکت سازمان یافته، فصلنامه مدیریت شهری، سال دوم، شماره 5، انتشارات شهرداری ها.

1. اکبر پور، محمد. (1387) . ارزیابی مشارکتی بهسازی و نوسازی بافت فرسوده محله سیروس تهران. فصلنامه مسکن و محیط روستا، شماره 121، ص14.

   بحرینی، حسین. (١٣٨٩) . فرایندطراحیشهری، ویرایش اول, چاپ پنجم، انتشارات دانشگاه تهران.

   بیر، آن؛ هیگینز، کاترین (1390)، برنامه‌ریزی محیطی برای توسعه زمین: دستورالعملی برای طراحی و برنامه‌ریزی محلی پایدار، مترجم: حسین بحرینی، چاپ سوم، دانشگاه تهران.

   پاکزاد، جهانشاه (1382). بررسی تطبیقی شهرهای ایران و اروپایی ریشهیابی موانع تاریخی مشارکت مردمی. صفه، شماره 37، پاییز و زمستان، ص 41- 56.

   حبیبی، محسن و سعیدی رضوانی، هادی(1384). شهرسازی مشارکتی؛ کاوشی نظری در شرایط ایران، نشریه هنرهای زیبا، شماره 24.

   ساروخانی، باقر (1374). روش­های تحقیق در علوم اجتماعی، چاپ اول، انتشارات علمی فرهنگی، تهران.

   عندلیب، علیرضا. (1387). مجموعهیادداشتهاینوسازیبافتهایفرسوده. سازمان نوسازی شهر تهران.

   کرمی، سروش (1390)، طراحی مرکز شهری سرزنده، پایان نامه کارشناسی ارشد، طراحی شهری، دانشگاه علوم و تحقیقات، تهران.

   کریر ، راب (1375)، فضاهای شهری، ترجمه هاشم نژاد، انتشارات جهاد دانشگاهی.

   گلکار، کوروش، (1378)، مفهوم کیفیت سرزندگی در طراحی شهری ، نشریه معماری و شهرسازی صفه، شماره 44.

   Carmona, Matthew, (2003). Public places, urban spaces: the dimensions of urban design, Architectural Press, London.

   Comedia (1991). Out of Hours: The Economic and Cultural Life of Towns, (London, Gulbenkian Foundation).

   Cowan, Robert, (2005). The Dictionary of Urbanism, Wiltshire: Streetwise Press.

   Department of the Environment (DOE) (1994), Vital & Viable Town Centres, Meeting the Challenge. HMSO, London.

   Dickey, John W. ; Watts, T. M. (1978). Analytic Techniques in Urban Regional Planning, McGraw-Hill press, USA.

   Jacobs, J. (1961), The Death and Life of Great American Cities, London, Vintage Books.

   Landry, Charles,(2000). Urban Vitality: A New Source of Urban ompetitiveness, Spon press.

   Paumier, Cy, (2004). Creating a Vibrant City Center: Urban Design and Regeneration Principles, Urban Land Institute, Washington, D.C, USA.

 

---

 

مراجع

 

 

منابع

ارجمند نیا، اصغر(1380). سازمان غیر دولتی؛ راهبرد مشارکت سازمان یافته، فصلنامه مدیریت شهری، سال دوم، شماره 5، انتشارات شهرداری ها.

1. اکبر پور، محمد. (1387) . ارزیابی مشارکتی بهسازی و نوسازی بافت فرسوده محله سیروس تهران. فصلنامه مسکن و محیط روستا، شماره 121، ص14.

   بحرینی، حسین. (١٣٨٩) . فرایندطراحیشهری، ویرایش اول, چاپ پنجم، انتشارات دانشگاه تهران.

   بیر، آن؛ هیگینز، کاترین (1390)، برنامه‌ریزی محیطی برای توسعه زمین: دستورالعملی برای طراحی و برنامه‌ریزی محلی پایدار، مترجم: حسین بحرینی، چاپ سوم، دانشگاه تهران.

   پاکزاد، جهانشاه (1382). بررسی تطبیقی شهرهای ایران و اروپایی ریشهیابی موانع تاریخی مشارکت مردمی. صفه، شماره 37، پاییز و زمستان، ص 41- 56.

   حبیبی، محسن و سعیدی رضوانی، هادی(1384). شهرسازی مشارکتی؛ کاوشی نظری در شرایط ایران، نشریه هنرهای زیبا، شماره 24.

   ساروخانی، باقر (1374). روش­های تحقیق در علوم اجتماعی، چاپ اول، انتشارات علمی فرهنگی، تهران.

   عندلیب، علیرضا. (1387). مجموعهیادداشتهاینوسازیبافتهایفرسوده. سازمان نوسازی شهر تهران.

   کرمی، سروش (1390)، طراحی مرکز شهری سرزنده، پایان نامه کارشناسی ارشد، طراحی شهری، دانشگاه علوم و تحقیقات، تهران.

   کریر ، راب (1375)، فضاهای شهری، ترجمه هاشم نژاد، انتشارات جهاد دانشگاهی.

   گلکار، کوروش، (1378)، مفهوم کیفیت سرزندگی در طراحی شهری ، نشریه معماری و شهرسازی صفه، شماره 44.

   Carmona, Matthew, (2003). Public places, urban spaces: the dimensions of urban design, Architectural Press, London.

   Comedia (1991). Out of Hours: The Economic and Cultural Life of Towns, (London, Gulbenkian Foundation).

   Cowan, Robert, (2005). The Dictionary of Urbanism, Wiltshire: Streetwise Press.

   Department of the Environment (DOE) (1994), Vital & Viable Town Centres, Meeting the Challenge. HMSO, London.

   Dickey, John W. ; Watts, T. M. (1978). Analytic Techniques in Urban Regional Planning, McGraw-Hill press, USA.

   Jacobs, J. (1961), The Death and Life of Great American Cities, London, Vintage Books.

   Landry, Charles,(2000). Urban Vitality: A New Source of Urban ompetitiveness, Spon press.

   Paumier, Cy, (2004). Creating a Vibrant City Center: Urban Design and Regeneration Principles, Urban Land Institute, Washington, D.C, USA.