بررسی میزان رضایتمندی ساکنان از مسکن مهر شهر بجستان

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقاله 3، دوره 6، شماره 22، آذر و دی 1394، صفحه 33-42   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد اجزا شکوهی؛ جواد ارفعی^*

فردوسی مشهد

تاریخ دریافت: 08 خرداد 1393،  تاریخ بازنگری: 23 آذر 1394،  تاریخ پذیرش: 20 شهریور 1394 

چکیده

هدف این نوشتار ارزیابی رضایت ساکنین از طرح مسکن مهر در شهر بجستان است. روش این پژوهش توصیفی-تحلیلی و ابزار جمع‌آوری اطلاعات شامل مطالعات اسنادی و پیمایشی از طریق توزیع پرسشنامه و مصاحبه با ساکنان است که وضعیت میزان رضایت ساکنین را از این طرح موردسنجش قرار داده است. جامعه آماری تحقیق، سرپرستان خانوارهای ساکن در پروژه‌های مسکن مهر شهر بجستان می‌باشند. به‌منظور نمونه‌گیری در این پژوهش از جدول مورگان استفاده شد. با توجه به اینکه حجم جامعه موردمطالعه 250خانوار است بر اساس این جدول نمونه موردنظر152خانوار است که با مراجعه به محل سکونت خانوارها نهایتاً 80 پرسشنامه کامل جمع‌آوری شد. برای سنجش روایی نیز از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. ضریب حاصل برای تمام سؤالات بزرگ‌تر از 722./ است که بیانگر روایی قابل‌قبول پرسشنامه است. یافته‌ها نشان می‌دهد که بین رضایت از جانمایی واحدها با رضایت از میزان دسترسی به خدمات رابطه وجود دارد.از طرف دیگر در تعیین نیازمندان واقعی باید تجدیدنظر اساسی شود چراکه این طرح مجدداً نگاهی به اقشار متوسط به بالا دارد و اکثر اقشار پایین از این طرح رضایت ندارند. اکثر پاسخ‌دهندگان اظهار داشتند که این طرح در تعیین نیازمندان واقعی موفق نبوده است. همچنین با توجه به اینکه گرو ه های این هدف اقشار پایین جامعه هست مقدار تسهیلات مالی کافی ناست.

کلیدواژه‌ها

مسکن؛ برنامه‌ریزی مسکن؛ مسکن مهر؛ رضایت‌مندی؛ بجستان

اصل مقاله

بررسی میزان رضایتمندی ساکنان از مسکن مهر شهر بجستان

 

محمداجزاء شکوهی: جواد رافعی:

استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران  دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران *

 

چکیده

هدف این نوشتار ارزیابی رضایت ساکنین از طرح مسکن مهر در شهر بجستان است. روش این پژوهش توصیفی-تحلیلی و ابزار جمع‌آوری اطلاعات شامل مطالعات اسنادی و پیمایشی از طریق توزیع پرسشنامه و مصاحبه با ساکنان است که وضعیت میزان رضایت ساکنین را از این طرح موردسنجش قرار داده است. جامعه آماری تحقیق، سرپرستان خانوارهای ساکن در پروژه‌های مسکن مهر شهر بجستان می‌باشند. به‌منظور نمونه‌گیری در این پژوهش از جدول مورگان استفاده شد. با توجه به اینکه حجم جامعه موردمطالعه 250خانوار است بر اساس این جدول نمونه موردنظر152خانوار است که با مراجعه به محل سکونت خانوارها نهایتاً 80 پرسشنامه کامل جمع‌آوری شد. برای سنجش روایی نیز از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. ضریب حاصل برای تمام سؤالات بزرگ‌تر از 722./ است که بیانگر روایی قابل‌قبول پرسشنامه است. یافته‌ها نشان می‌دهد که بین رضایت از جانمایی واحدها با رضایت از میزان دسترسی به خدمات رابطه وجود دارد.از طرف دیگر در تعیین نیازمندان واقعی باید تجدیدنظر اساسی شود چراکه این طرح مجدداً نگاهی به اقشار متوسط به بالا دارد و اکثر اقشار پایین از این طرح رضایت ندارند. اکثر پاسخ‌دهندگان اظهار داشتند که این طرح در تعیین نیازمندان واقعی موفق نبوده است. همچنین با توجه به اینکه گرو ه های این هدف اقشار پایین جامعه هست مقدار تسهیلات مالی کافی ناست.

واژه‌های کلیدی: مسکن، برنامه‌ریزی مسکن، مسکن مهر، رضایت‌مندی، بجستان

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1- مقدمه

1-1- طرح مسأله

مسکن خرد­ترین و کوچک‌ترین شکل تجسم کالبدی رابطه متقابل انسان و محیط و خصوصی‌ترین فضای زندگی انسان است. مسکن در همین حال عامل اصلی جامعه‌پذیری افراد نسبت به جهان و کالایی عمده و تعیین‌کننده در سازمان اجتماعی فضاست که در شکل‌گیری هویت فردی –روابط اجتماعی افراد نقش تعیین‌کننده‌ای دارد (short,2006,199). مسکن بیش از آنکه ساختاری کالبدی باشد نهادی است با عملکرد چندبعدی شامل ابعاد مکانی، کالبدی، معماری، فیزیکی، اقتصادی، اجتماعی و ... (cullingworth,1997,166). در بسیاری از موارد مهم‌ترین عامل تأثیرگذار بر میزان رضایتمندی فرد از سکونت در محله ،مسکن و شرایط محیطی آن است (        Westaway, 2006, 187). بنا به دیدگاه لوکوربوزیه هردو وجه نیازهای روحی و جسمی انسان باید با سازمان‌دهی فضایی خانه، پاسخ داده شود ( Yagi, 1987, 18). ایجاد مسکن نیازمند خدمات حمل‌ونقل، منبع آب، و فاضلاب خدمات تجاری و بهداشتی است ( International Bank, 1985, 18).

 اهمیت مسکن در اقتصاد ملی به‌عنوان یکی از زیر بخش‌های عمده اقتصاد، حجم قابل‌توجهی از سرمایه‌گذاری‌ها را به خود جذب می‌کند. بر این اساس، رابطه مستقیمی میان شاخص‌های اقتصاد کلان با دیدگاه مسکن به‌عنوان یک سرمایه‌گذاری اجتماعی-‌اقتصادی- اجتماعی، تولیدی و نه مصرفی وجود دارد. افزایش سرمایه‌گذاری در بخش مسکن باعث افزایش سرمایه‌گذاری در دیگر حوزه‌های اقتصادی و درنتیجه افزایش تولید و اشتغال می‌شود. موفقیت برنامه‌های مسکن تا حدود زیادی بستگی به کارآمدی سیاست‌گذاری‌های اقتصادی در بخش کلان اعم از نظام وام‌دهی، اعتبارات، مالیات، تعرفه‌ها، سرمایه‌گذاری دولتی، خصوصی و مالکیت دارد که به‌تبع بر تولید و تقاضا در بخش مسکن اثر می‌گذارد (امیری، 1390، 8).

در سال 1386 و به‌موجب بند دال تبصره 6 قانون برنامه بودجه و به‌منظور تأمین مسکن اقشار کم درامد و آسیب‌پذیر جامعه موضوع حذف ارزش زمین از بهای مسکن شکل گرفت که محور برنامه‌های دولت در تأمین مسکن گردید. طرح مسکن مهر به‌عنوان محوری‌ترین سیاست دولت برای تأمین مسکن اقشار کم درامد رفته‌رفته جای خود را در اذهان عمومی متقاضیان باز کرد.

طرح مسکن مهر، طرحی است که در سال 1386 با اهداف ایجاد تعادل میان عرضه و تقاضای مسکن با حذف قیمت زمین، تأمین مسکن اقشار کم‌درآمد و بی‌بضاعت، کنترل و جلوگیری از افزایش بی‌رویه قیمت زمین و مسکن، رونق بخشی به تولید مسکن و افزایش حجم تولید مسکن، کاهش هزینه‌های مسکن (اجاره‌بها، رهن و خرید) از سبد هزینه خانوار، تأمین نیازهای انباشتی و آتی مسکن و برقراری عدالت در دسترسی به مسکن مناسب و به‌تبع آن کاهش فقر و تأمین مسکن جوانان مطرح گردید.

درواقع آنچه طی سال‌های اخیر به نام «پروژه مسکن مهر» در وزارت مسکن و شهرسازی مطرح‌شده ، تجربه‌ای جدید برای تأمین مسکن گروه‌های کم‌درآمد بوده است (نسترن و رعنایی، 1389: 113)، ازاین‌رو انجام پژوهش حاضر می‌تواند به سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی برای طراحی معماری عمیق و کارآمد مجتمع‌های مسکن مهر، متناسب با نیازهای ساکنان کمک کند.

ازآنجاکه اقدامات انجام‌شده پس و قبل از پیروزی انقلاب اسلامی درزمینه­ی زمین دادن به محرومان و اقشار آسیب‌پذیر جامعه از برنامه‌ریزی جامعی برخوردار نبود، توزیع جمعیت و شهرک‌سازی را بدون پیش‌بینی خدمات و زیرساخت‌ها لازم به همراه داشت. این دیدگاه به‌مرور ایده‌ی تهیه طرح‌های آماده‌سازی زمین و سپس توزیع زمین میان تعاونی‌های مسکن را بر پی داشت (ژاله دژکام 1364). درهرصورت هیچ‌گاه پس از انقلاب و قبل آن تأمین مسکن از یک برنامه‌ی همه‌جانبه برخوردار نبود. در چنین شرایطی همراه با وضع اقتصاد تورمی ایران روند صعودی قیمت مسکن را در ایران دنبال داشت. در این سال‌ها و جود شرایط تورمی و بالا رفتن نجومی قیمت مسکن دولت را به سمت تدوین برنامه جامع مسکن هدایت کرد که طرح مسکن مهر هم از این نمونه هست.درزمینه­ی طرح مسکن مهر می‌توان و یادآور شد که در شناسایی متقاضیان مسکن این طرح تمامی نیازمندان واقعی را تحت پوشش ندارد و از طرفی طیف وسیعی از افراد که توانایی تأمین مسکن برای خود خانواده خود دارند مجدداً در این طرح ثبت‌نام و از تسهیلات دولتی استفاده می‌کنند و همچنین توجهی به شرایط اقلیمی و فرهنگی-اجتماعی (بعد خانوار) و اقتصادی (درامد خانوار) ندارد که مشکلات پیچیده‌ای را برای استفاده‌کنندگان این طرح پدید خواهد آورد ( اسماعیلی ، 1381،71). علاوه بر این یکنواختی الگوی مسکن مهر و عدم توجه به شرایط متفاوت متقاضیان و مکان‌یابی نامناسب این پروژه‌ها ضرورت انجام تحقیق در این زمینه را برای کمک در راستای تحقق کامل و مناسب این طرح را در پی خواهد داشت.

پیشینه تحقیق

درزمینه­ی مسکن مهر و بخصوص در شهرهای کوچک و متوسط با توجه به شروع نه‌چندان طولانی طرح تحقیقات زیادی صورت نگرفته. در ذیل به مقالاتی که درزمینه­ی مسکن و مسکن مهر پرداخته اشاره می­شود:

حسین لو در مقاله‌ای تحت عنوان برنامه‌ریزی برای گسترش سیاست‌های مسکن گروه‌های کم درامد شهری برای مهار بازار غیررسمی مسکن، مهم‌ترین روش را برای رسیدن به هدف تأمین مسکن گروه‌های کم­درامد شهری را، به هم پیوستن فعالیت بین بخش‌های خصوصی و عمومی در جامعه است که هرکدام به دنبال اهداف و منافع خود هستند.(1389)

اسماعیلی به بررسی نمونه‌های مسکن مهر در کشورهای دیگر ازجمله انگلیس پرداخته و معتقد است که این کشور باتجربه واگذاری زمین با اجاره بلندمدت (حق بهره‌برداری) جزء نخستین نمونه‌ها در این زمینه بوده است.(1391)

اداره کل نظارت و بازرسی امور وزارت کشور و شهرداری‌ها به ارزیابی اجرای سیاست مسکن مهر با تمرکز بر عملکرد سازمان مسکن و شهرسازی پرداخته است. (1388)

رحیم‌پور در مقاله‌ای با عنوان بررسی عوامل مؤثر بر عرضه و تقاضای مسکن به بررسی عوامل مؤثر بر تولید مسکن می‌پردازد و تأکید دارد که عرضه و تقاضای مسکن در تعیین قیمت مسکن نقش مهمی دارد و عرضه مسکن مهر در شهرهای کوچک و متوسط سبب خواهد شد تا آهنگ رشد قیمت مسکن در شهرهای کوچک و متوسط کمتر باشد اما در کلان‌شهرها دولت زمینی ندارد تا در اختیار مسکن مهر قرار دهد. (1390)

نعمت‌الله امیری در مقاله‌ای با عنوان نگاهی به رابطه بین سرمایه‌گذاری‌های مسکن و رشد اقتصادی معتقد است که سرمایه‌گذاری در بخش مسکن به‌عنوان عاملی می‌تواند موجب رشد اقتصادی گردد. (1390)

مهرداد خواجه پور در مقاله‌ای به‌عنوان مسکن مهر فرصتی برای فرهنگ‌سازی و تغییر رویکرد ساخت‌وساز به روش صنعتی بر اهمیت صنعتی سازی در ساخت مسکن مهر می‌پردازد. (1390)

مریم زارعیان در مقاله‌ای به بررسی تولید مسکن در ایران آلمان با نگاهی به مسکن مهر می‌پردازد که اگرچه در ایران درزمینه­ی مسکن تا قبل از اجرای مسکن مهر توفیق بسیار کمتری نسبت به المان داشت ولی با اجرای طرح مسکن مهر در بسیاری از زمینه‌ها به شاخص‌های مسکن المان نزدیک‌تر شد. (1389)

حیدر عباسی هم مقاله‌ای تحت عنوان برنامه گریزی در د سیاست‌های مسکن ایران : مسکن مهر، با بررسی برنامه‌های مسکن در ایران طرح مسکن مهر را باهدف کاهش یا حذف قیمت زمین از قیمت تمام‌شده مسکن در ایران پرداخته است. (1388)

دکتر زهره داودپور در مقاله‌ای تحت عنوان بررسی سابقه تاریخی مشکل مسکن و برنامه‌های بخش مسکن در ایران پرداخته است. (1382)

 

اهداف تحقیق

* شناسایی نقاط ضعف و قوت طرح مسکن مهر

* بررسی علل موفقیت یا عدم موفقیت طرح مسکن مهر

* ارائه پیشنهادهایی برای افزایش کارایی و رضایت اقشار پایین

* می‌توان با ایجاد بستر مناسب از زمین‌های رسوب شده در داخل شهر بجای مناطق حاشیه برای مسکن مهر اختصاص داد.

سؤالات تحقیق

آیا ساکنین از مکان‌یابی مسکن مهر رضایت دارند؟

آیا این طرح توانسته است در خانه‌دار کردن گروه‌های کم درامد مؤثر باشد؟

آیا بین نوع ساخت واحدها و کیفیت واحدها رابطه برقرار است؟

فرضیات تحقیق

به نظر می‌رسد مردم از مکان‌یابی این طرح رضایت دارند.

به نظر می‌رسد این طرح نتوانسته است گروه‌های نیازمند را تحت پوشش قرار بدهد.

به نظر می‌رسد بین نوع ساخت واحدها و رضایت از کیفیت واحدها رابطه برقرار است.

روش تحقیق

نوع تحقیق کاربردی و روش تحقیق آن، توصیفی-تحلیلی است. در این پژوهش روش‌های گردآوری اطلاعات شامل روش‌های اسنادی و میدانی است. برای انجام این پژوهش ابتدا با رجوع به متون و منابع کتابخانه‌ای و اسنادی ادبیات نظری و مبانی آن تدوین‌شده است. سپس با تهیه پرسشنامه و توزیع آن بین ساکنین مسکن مهر بجستان با استفاده از نرم‌افزار SPSS به بررسی و ارزیابی رضایت ساکنین از این طرح پرداخته شد.

جامعه آماری تحقیق سرپرستان خانوارهای ساکن در پروژه­های مسکن مهر شهر بجستان است. به‌منظور نمونه‌گیری در این پژوهش از جدول مورگان استفاده شد. با توجه به اینکه حجم جامعه موردمطالعه که250خانوار است بر اساس این جدول نمونه موردنظر152خانوار می­باشد. که با مراجعه با محل سکونت خانوارها نهایتاً80 پرسشنامه کامل جمع‌آوری شد. برای سنجش روایی نیز از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد ضریب حاصل برای تمام سؤالات بزرگ‌تر از 722./ است که بیانگر روایی قابل‌قبول پرسشنامه است.

محدوده و قلمرو پژوهش

شهر بجستان با توجه به سرشماری 85 دارای جمعیت11960نفر است. در تابستان 1387 طرح مسکن مهر در بجستان شروع به کار کرد.که در حال حاضر حدود 800 واحد در مرحله اجرا و بهره‌برداری است.این پروژه‌ها در حاشیه جنوبی شهر و در سمت جاده بجستان –فردوس است. با توجه به این‌که بجستان جز شهرهای کوچک است و این تحقیق بر این است تا به ارزیابی این پروژه در این شهر کوچک بپردازد.

مفاهیم،دیدگاه‌ها و مبانی نظری

ادبیات نظری درباره­ی رضایت از زندگی از غنای بسیاری برخوردار است و نظریه‌پردازان مختلفی به این موضوع پرداخته‌اند. در تبیین این مفهوم از چارچوب‌های نظری مشتمل بر نظریات و تئوری‌های نیاز، محرومیت نسبی 4، میدانی 5 لوین، احساس بی‌عدالتی، مبادله و کنش متقابل استفاده‌شده است؛ برخی از آن‌ها به دلیل اختصار در جدول شماره ( 1) خلاصه‌شده است.

 

جدول (1): برخی دیدگاه‌ها درباره‌ی رضایت از زندگی

رضایت از زندگی بازتاب توازن میان آرزوهای شخص و وضعیت فعلی اوست. به‌بیان‌دیگر هرچه شکاف میان آرزوهای فرد و وضعیت عینی وی بیشتر گردد، رضایت او از زندگی کاهش می‌یابد.	(اینگلهارت، 1373)
رضایت از زندگی بسیاری از حیطه‌ها ازجمله وضعیت سلامت، توان انجام فعالیت‌های روزمره، وجود فرصت‌هایی برای دنبال کردن علایق، عملکرد اجتماعی در دوستی‌ها و روابط با دیگران دسترس به منابع مراقبت از سلامتی را در بر می­گیرد.	(کار، 2004)
رضایت از زندگی، بیانی کلی از احساسات و نگرش در مورد زندگی فرد در یک دامنه مثبت تا منفی است. رضایت از زندگی به مقایسه شرایط زندگی شخصی به آن معیاری که ازنظر او مناسب و استاندارد باشد وابسته است.	(دینر، 1984)
رضایت از زندگی یک مقیاس باز-پاسخ و ذهنی از سعادت مردم است. به این دلیل ذهنی است که در بررسی‌ها از مردم پرسیده می‌شود که آیا از زندگی خود راضی هستند یا نه. باز است به این دلیل که محققان از پیش، تعریفی از سعادت اجتماعی ارائه نمی­دهند، بلکه داوری در مورد رضایت از زندگ به عهده هر شخص است.	(دانون و هالپرن، 2002)
رضایت از زندگی بیانگر نگرش مثبت فرد نسبت به جهانی است که در آن زندگی می‌کند و درواقع همان احساس خشنودی است که در پی دستیابی به آن زمانی نه‌چندان کوتاه را سپری می‌نماید". فلسفه‌ای است که شخص آگاهانه برای زندگی خویش انتخاب کرده و ناخودآگاه آن را در ذهن دارد.	(خوارزمی، 8:1386)
دورکیم درزمینهٔ رابطه میان انسان و نیازها و اهداف یا آرزوهایش معتقد است که در شرایط اجتماعی مستحکم و پایدار، آرزوهای انسان‌ها از راه هنجارها تنظیم و محدود می­شود و با ازهم‌پاشیدگی هنجارها (بنابراین از بین رفتن کنترل آرزوها)، آنومی یا وضعیت آرزوهای بی‌حدوحصر 4 پدید می‌آید. ازآنجاکه این آرزوهای بی‌حد طبعاً نمی‌توانند ارضا و اشباع شوند، درنتیجه وضعیت نارضایتی اجتماعی دائمی ایجاد می‌شود.	(دورکیم، 1359 نقل از رفیع پور، 1378)

 

مسکن

مقولة مسکن، مفهومی گسترده و پیچیده دارد که از ابعاد متنوعی برخوردار است، لذا نمی‌توان تعریف جامع و واحدی از آن ارائه نمود. در اکثر منابع تعریف مسکن به یک واحد مسکونی محدود نمی‌شود؛ بلکه کل محیط مسکونی را دربرمی گیرد. یعنی از این واژه مفاهیمی همچون خدمات و تأسیسات اجتماعی و تسهیلات عمومی موردنیاز برای بهزیستی خانواده و حتی طرح‌های اشتغال، آموزش و تندرستی افراد را می‌توان استنباط نمود. (زیاری و همکاران، 2:1389) ازاین‌رو به‌منظور دستیابی به صنعت مسکن پایدار، برنامه ریزان مسکن می‌بایست فعالیت‌هایشان را با نیازها و خواسته‌های مصرف‌کنندگان هماهنگ سازند، (Teck kong, 2012:108). به‌گونه‌ای که در عین تناسب با توان مالی خانوار شرایط زیر را برای آنان فراهم آورد:

ایجاد فضای سکونتی مناسبی که آسایش، دسترسی مناسب، امنیت، پایداری و دوام سازه‌ای، روشنایی کافی، تهویه و زیرساخت‌های اولیة مناسب (از قبیل: آب‌رسانی، بهداشت و آموزش)، محیط‌زیست سالم، مکان مناسب و قابل‌دسترسی ازنظر کار و تسهیلات اولیه و همچنین زمینه رشد و تقویت روابط بین اعضای خانواده و روابط همسایگی را برای ساکنانش فراهم آورد (حکمت نیا و همکاران، 127:1384).

 

مسکن مهر

طرحی است برای خانه‌دار شدن افراد کم‌بضاعت در قالب پروژه بزرگ ساخت یک‌میلیون و پانصد هزار واحد مسکونی با همکاری دستگاه‌های مختلف مانند: وزارت مسکن، وزارت تعاون، بنیاد مسکن، بانک مرکزی، شهرداری‌ها، بیمه مرکزی و.. در حال اجرا است (بزم آزمون،1386، 6).

برنامه‌ریزی مسکن

برنامه‌ریزی مسکن جزئی از نظام برنامه‌ریزی شهری است که در آن فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، جزئی از فعالیت‌های درون مکانی و واحدهای مسکونی جزئی از فضاهای تغییر شکل یافته و تطابق یافته شهری محسوب می‌شود که برحسب موضوع در چهارچوب برنامه‌ریزی مسکن موردتوجه قرار می‌گیرد. بر همین اساس برنامه‌ریزی مسکن با تخصیص فضاهای قابل سکونت؛ نیازهای مسکونی و توجه به محدودیت منابع و استفاده از تئوری‌ها و فن‌های ویژه با چهارچوب‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی سروکار دارد.

می‌توان برنامه‌ریزی مسکن را جزئی از نظام برنامه‌ریزی شهری دانست که برای تخصیص فضاهای قابل سکونت به نیازهای مسکونی با توجه به محدودیت منابع اقدام می‌نماید. هدف اساسی برنامه‌ریزی مسکن تأمین نیازهای فضایی فعالیت‌های انسانی به‌منظور رسیدن به وضعیت مطلوب‌تر سکونت با توجه به محدودیت‌های منابع و امکانات است. حفظ محیط‌زیست نیز ازجمله معیارهای کلیدی است که در سال‌های اخیر در قالب مقوله توسعه پایدار ازجمله چالش‌ها شده است.

درمقیاس ملی هدف اساسی برنامه‌ریزی مسکن ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضای مسکن با توجه به موقعیت مسکن در توسعه اقتصادی و اجتماعی کلان است. در این برنامه به رابطه بین مسکن و سایر بخش‌ها نیز توجه شده و سیاست‌گذاری کلان برای دستیابی به اهداف برنامه‌ صورت می‌گیرد.

درمقیاس منطقه‌ای مسکن، عرضه و تقاضا در سطح منطقه سنجیده شده و تعادل آن‌ها موردنظر است. دراین‌جا تأکید اساسی بر ابعاد و پتانسیل‌های اقتصادی در داخل منطقه است.

یافته‌های تحقیق

یافته‌های تحقیق نشان می‌دهند از 80خانوار پرسش‌شونده ازنظر وضعیت اشتغال 9/87درصد شاغل و 1/12درصد غیر شاغل می‌باشند. و به لحاظ درامد ماهیانه 5/65درصد درامد بالای 600 هزار تومان و بیشتر و5/35درصد درامد 600هزار تومان و کمتر داشته‌اند.ازنظر سطح تحصیلات 74.3درد دیپلم به بالا و25.7درصد زیر دیپلم بودند.

با توجه به فرضیه یک بین جانمایی و دسترسی به خدمات همبستگی مثبت وجود دارد (p<0.01). به این معنا که هرچه رضایت از جانمایی واحدها بالا باشد به همان میزان از دسترسی به خدمات عمومی (مدرسه،....) رضایت دارند. اکثر پاسخ‌دهندگانی که از دسترسی به خدمات عمومی رضایت دارند کسانی هستند که در محله مسکن مهر جهاد سکونت دارند.ا ین محله ازنظر کیفیت و طراحی واحدها و مکان زمین نسبت به بقیه محله برای ساکنین دارای جذابیت بیشتری است که علت آن ساخت واحدها به صوت شخصی است و همچنین به خدمات عمومی دسترسی مناسب دارد .      

 

جدول 2: رابطه بین جانمایی و دسترسی به خدمات

		جانمایی	دسترسی به خدمات
جانمایی	Pearson Correlation	1	.368**
	Sig. (2-tailed)		.001
	N	80	80
دسترسی به خدمات	Pearson Correlation	.368**	1
	Sig. (2-tailed)	.001
	N	80	80
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).

 

 

 فرضیه دوم: به نظر می‌رسد بین نوع ساخت واحدها و رضایت از کیفیت واحدها رابطه برقرار است.

در این فرض منظور از کیفیت واحدها (طراحی و متراژ و کیفیت مصالح هست) که با نوع ساخت واحدها همبستگی مثبت دارد (p>0.01). با توجه به اینکه ساکنین محله‌ای که واحدهایشان به‌صورت تعاونی ساخته‌شده، هیچ‌گونه دخالتی و نظارتی در روند ساخت نداشتند اکثراً از کیفیت واحدها ناراضی بودند.

 

 

 

جدول 3: رابطه بین نوع ساخت واحدها و رضایت از کیفیت واحدها

Correlations
		نوع ساخت(تعاونی-شخصی)	طراحی	کیفیت مصالح
نوع ساخت	Pearson Correlation	1	.333**	.379**
	Sig. (2-tailed)		.003	.001
	N	80	80	80
طراحی	Pearson Correlation	.333**	1	.449**
	Sig. (2-tailed)	.003		.000
	N	80	80	80
کیفیت مصالح	Pearson Correlation	.379**	.449**	1
	Sig. (2-tailed)	.001	.000
	N	80	80	80
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).

 

 

فرضیه سوم: به نظر می‌رسد این طرح نتوانسته است گروه‌های نیازمند را تحت پوشش قرار بدهد:

در پاسخ به این سؤال که این طرح چقدر در تعیین نیازمندان واقعی موفق بوده است ؟ 60 در صد از پاسخ‌دهندگان گفته‌اند که موفق نبوده است. این نشان‌دهنده این است که طرح مسکن مهر بجستان نتوانسته اقشار آسیب‌پذیر را تحت پوشش قرار دهد.

 

 

جدول 4: میزان موفقیت در تعیین نیازمندان واقعی

Descriptive Statistics
	N	Minimum	Maximum	Mean	Std. Deviation	Variance
تحت پوشش قرار دادن نیازمندان	80	1.00	5.00	2.4250	.77582	.602
Valid N (listwise)	80

 

 

دیگر نتایج به‌دست‌آمده از تحقیق: بر اساس نتایج استخراج‌شده از پرسشنامه‌ها 52.5درصد از پاسخ‌دهندگان از جانمایی واحدها رضایت دارند که میانگین آن‌ها 3.58 است.

 

جدول 5:رضایت از جانمایی واحدها

Descriptive Statistics
کل پاسخ‌دهندگان	N	Minimum	Maximum	Mean	Std. Deviation
جانمایی	80	1.00	5.00	3.5875	.93719
Valid N (listwise)	80

 

 

در مورد نحوه واگذاری(مدت‌زمان انتظار برای تحویل و...)تنها 33.75در صد از ساکنین رضایت دارند که اکثراً شامل فرهنگیان و کارمندان می‌شود که دلیل آن هم این بود چون نیاز ضروری به این واحدها نداشتند و به‌نوعی سرمایه‌گذاری برای آن‌ها بود.نکته جالب‌توجه این بود که اکثر پاسخ‌دهندگانی که ناراضی بودند جز طبقه پایین و یا مستأجر بودند و نیاز ضروری به مسکن داشته‌اند.

 

جدول 6: نحوه واگذاری واحدها

	N	Minimum	Maximum	Mean	Std. Deviation
نحوه واگذاری	80	1	5	2.8	1.126
Valid N (listwise)	80

 

 

حدود 65 درصد از سکونت در محله خود رضایت دارند که دلیل آن نوعی قشربندی است ناخودآگاه این طرح آن را باعث شده .بطوریکه کارمندان و فرهنگیان در یک سایت و کارگران و مشاغل آزاد در سایت دیگر قرارگرفته‌اند و که منجر به شکل‌گیری نوعی قشربندی اجتماعی شده است

 

جدول 7: رضایت از سکونت در محله

Descriptive Statistics
	N	Minimum	Maximum	Mean	Std. Deviation
سکونت در محله	80	1.00	5.00	3.6750	.91090
Valid N (listwise)	80

 

 

در مورد رضایتمندی از تسهیلات و وام 28.75رضایت دارند که اکثراً کارمندان هستند. ولی ساکنین تعاونی‌های امین سازه و مهر سازه و....که اکثراً کارگر و از طبقات ضعیف هستند از مقدار تسهیلات اختصاص‌یافته ناراضی بودند و معتقد بودند که این مقدار وام به‌هیچ‌وجه کافی نبود.

 

 

جدول 8:رضایتمندی از تسهیلات

Descriptive Statistics
	N	Minimum	Maximum	Mean	Std. Deviation
تسهیلات	80	1.00	5.00	2.2150	1.05272
Valid N (listwise)	80

 

 

نتیجه‌گیری

سیاست مسکن مهر ازجمله مهم‌ترین سیاست‌های مسکن در دولت نهم و دهم بوده است.این سیاست باهدف ایجاد مسکن سر و سرپناه برای گروه‌های کم درامد و دهک‌های پایین درآمدی بوده.اما باید توجه داشت تنها توجه به مقوله‌های اقتصادی که عمدتاً متوجه قیمت زمین است ،کافی ناست،مکان‌یابی اکثر این پروژه‌ها در حاشیه شهرها باعث گسترش پراکنده شهر و تبع آن هزینه تأمین زیرساخت‌ها و خدمات شهری افزایش می‌یابد و دسترسی ساکنین به خدمات عمومی و ضروری را با مشکل مواجه می‌سازد.از طرف دیگر در تعیین نیازمندان واقعی باید تجدید اساسی شود چراکه این طرح مجدداً نگاهی به اقشار متوسط به بالا دارد.همچنان که در این تحقیق ذکر شد اکثر اقشار پایین از این طرح رضایت ندارند و اکثر پاسخ‌دهندگان اظهار داشتند که این طرح در تعیین نیازمندان واقعی موفق نبودند. همچنین با توجه به اینکه گروه‌های این هدف اقشار پایین جامعه هست مقدار تسهیلات مالی کافی ناست.

پیشنهادها

اجرای سیاست باز تولید زمین برای انجام این طرح.

کنترل سوداگری زمین از طریق مالیات بر سود سرمایه

بازنگری در تعیین و انتخاب پیمانکاران و متصدیان ساخت‌وساز واحدها

نظارت بیشتر درروند ساخت واحدها و کیفیت مصالح بکار رفته

جلوگیری از قشربندی‌های اجتماعی مخصوصاً برای مناطق کارگری و با درامد کم به‌منظور برچسب نخوردن این مناطق در آینده به‌عنوان مناطق فقیرنشین

جلوگیری از رشد بی‌رویه شهرها در خارج از محدوده قانونی و یا حریم شهر

اولویت‌بندی مکانی(استان‌ها و مناطق)در تهیه و طراحی و سبک معماری

اولویت‌بندی دهک‌های دهک‌های درآمدی و شغلی.

 

منابع

ازادارمکی،نقی،1388،ابعاد اجتماعی فرهنگی و مسکن مهر،ماهنامه منظر شماره2

اسماعیلی،مرتضی1381،بررسی نمونه‌های مسکن مهر در کشورهای دیگر:انگلیس،دوهفته‌نامه خبری پژوهشی مسکن،سال هفتم،شماره71

امیری،نعمت‌الله،مرداد و شهریور 1390مجله اقتصادی-ماهنامه بررسی مسائل و سیاست اقتصادی،شماره 5و6(ص79-84)

بزم آزمون،علی(1386)،نحوه تشکیل و مدیریت تعاونی‌های مسکن مهر،نشر ونوس،تهران

پورمحمدی ، محمدرضا ؛(1379) برنامه‌ریزی مسکن ، تهران ، سازمان مطالعه و تأمین کتب درسی (سمت) 1379

جعفری ،محمد،ماهنامه اندیشه گستر سایپا ، سال هشتم، شماره 88،1388، ص119

خواجه پور،مهرداد،بهار 1390،مجله گزارش،شماره 68

داود پور،زهره،1382بررسی سابقه تاریخی مشکل مسکن و برنامه‌های بخش مسکن در ایران ،دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین

دژکام، ژاله؛«مسکن استیجاری» مجموعه مقالات دومین سمینار سیاست‌های توسعه مسکن در ایران، سازمان ملی زمین و مسکن،تهران، جلد اول،1374

رحیم‌پور،علی-مهر 1390مجله چشم‌انداز ایران

شیبانی،مهدی1388منظر شهری و مسکن مهر،ماهنامه منظر شماره2

عباس زادگان،1388مصطفی،توسعه پایدار شهری و مسکن مهر،ماهنامه منظر شماره 2

عباسی ،حیدر، (1389)برنامه گریزی در سیاست‌های مسکن در ایران:مسکن مهر ،نشریه جستارهای شهرسازی،شماره 35

فصلنامه مهندس مشاور، مسکن مهر ، چالش آینده نظام شهرسازی ایران،شماره46،

مخبر، عباس؛ ابعاد اجتماعی مسکن، سازمان برنامه‌وبودجه ،مرکز مدارک اقتصادی و اجتماعی و انتشارات، تهران 1362

نتایج کلی سرشماری نفوس و مسکن()1385 نشریه مرکز آمار ایران

هاشم زاده همایونی،مهرداد،1388،فصلنامه مهندس مشاور،شماره 46

Benton- short, L. and Short, J.R., 2008, Cities and Nature, Routledge, Newyork.

Cullingworth, B., 1997, Planning in the USA: Policies, Issues, and Processes, Routledge Newyork

International Bank, 1985, Bank, Ground, paper on housing

Settlement, Doornkop, Soweto. Habitat International, Vol. 30

Westaway, Margaret S., 2006, A Longitudinal Investigation of Satisfaction with Personal , and Environmental Quality of Llife in an Informal South African Housing

Yagi,K., 1987, A Japanese Touch for Your Home,Codansha International Co.

مراجع

منابع

ازادارمکی،نقی،1388،ابعاد اجتماعی فرهنگی و مسکن مهر،ماهنامه منظر شماره2

اسماعیلی،مرتضی1381،بررسی نمونه‌های مسکن مهر در کشورهای دیگر:انگلیس،دوهفته‌نامه خبری پژوهشی مسکن،سال هفتم،شماره71

امیری،نعمت‌الله،مرداد و شهریور 1390مجله اقتصادی-ماهنامه بررسی مسائل و سیاست اقتصادی،شماره 5و6(ص79-84)

بزم آزمون،علی(1386)،نحوه تشکیل و مدیریت تعاونی‌های مسکن مهر،نشر ونوس،تهران

پورمحمدی ، محمدرضا ؛(1379) برنامه‌ریزی مسکن ، تهران ، سازمان مطالعه و تأمین کتب درسی (سمت) 1379

جعفری ،محمد،ماهنامه اندیشه گستر سایپا ، سال هشتم، شماره 88،1388، ص119

خواجه پور،مهرداد،بهار 1390،مجله گزارش،شماره 68

داود پور،زهره،1382بررسی سابقه تاریخی مشکل مسکن و برنامه‌های بخش مسکن در ایران ،دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین

دژکام، ژاله؛«مسکن استیجاری» مجموعه مقالات دومین سمینار سیاست‌های توسعه مسکن در ایران، سازمان ملی زمین و مسکن،تهران، جلد اول،1374

رحیم‌پور،علی-مهر 1390مجله چشم‌انداز ایران

شیبانی،مهدی1388منظر شهری و مسکن مهر،ماهنامه منظر شماره2

عباس زادگان،1388مصطفی،توسعه پایدار شهری و مسکن مهر،ماهنامه منظر شماره 2

عباسی ،حیدر، (1389)برنامه گریزی در سیاست‌های مسکن در ایران:مسکن مهر ،نشریه جستارهای شهرسازی،شماره 35

فصلنامه مهندس مشاور، مسکن مهر ، چالش آینده نظام شهرسازی ایران،شماره46،

مخبر، عباس؛ ابعاد اجتماعی مسکن، سازمان برنامه‌وبودجه ،مرکز مدارک اقتصادی و اجتماعی و انتشارات، تهران 1362

نتایج کلی سرشماری نفوس و مسکن()1385 نشریه مرکز آمار ایران

هاشم زاده همایونی،مهرداد،1388،فصلنامه مهندس مشاور،شماره 46

Benton- short, L. and Short, J.R., 2008, Cities and Nature, Routledge, Newyork.

Cullingworth, B., 1997, Planning in the USA: Policies, Issues, and Processes, Routledge Newyork

International Bank, 1985, Bank, Ground, paper on housing

Settlement, Doornkop, Soweto. Habitat International, Vol. 30

Westaway, Margaret S., 2006, A Longitudinal Investigation of Satisfaction with Personal , and Environmental Quality of Llife in an Informal South African Housing

Yagi,K., 1987, A Japanese Touch for Your Home,Codansha International Co.