تبیین و اولویت‌بندی مداخله در بافت‌های فرسوده شهری با استفاده از روش AHP نمونه موردی: مشهد، محله نوغان (قطاع 2)

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقاله 3، دوره 4، شماره 12، فروردین و اردیبهشت 1392، صفحه 49-62   

نویسندگان

یعقــوب زنگنــه^{* 1}؛ جــواد فرهــادی²؛ وجیـــه تـــوبی³

¹استادیار جغرافیا و برنامه ریـزی شـهری، دانشـگاه حکـیم سـبزواری، سـبزوار، ایـران

²کارشـناس ارشـد جغرافیـا و برنامـه ریـزی شـهری، دانشـگاه خـوارزمی، تهـران، ایـران

³کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه حکیم سبزواری، سـبزوار، ایـران

تاریخ دریافت: 12 دی 1394،  تاریخ پذیرش: 12 دی 1394 

چکیده

چکیده کلانشهر مشهد به مانند سایر کلانشهر‌های ایران با گستره رو به رشدی از بافت‌های فرسوده بخصوص در بخش مرکزی رو به روست. با توجه به اجرای طرح عظیم بازسازی حریم حرم مطهر، شناسایی و درجه بندی بافتهای فرسوده ی باقیمانده، جهت تعیین اولویت در بازسازی آنها، ازضرورت و اهمیت ویژه ای برخوردار است. بر اساس این ضرورت، تحقیق حاضر با هدف شناسایی و اولویت‌بندی بافت‌های فرسوده بخشی از محدوده ی پیرامون حرم مطهر، یعنی محله نوغان (قطاع2) انجام می گیرد. این قطاع یکی از چهار قطاع طرح بهسازی و نوسازی بافت مرکزی شهر مشهد را شامل می‌شود. در این تحقیق بر اساس معیارهای کمی و کیفی و با استفاده از روش AHP محدوده ی مورد مطالعه اولویت بندی شده است. بدین منظور معیارهایی از قبیل مساحت املاک, نفوذپذیری معابر ,کاربری اراضی, کیفیت ابنیه و فضای تاریخی - فرهنگی مورد استفاده قرار گرفت. پس از تعیین معیارها بر اساس نظرات کارشناسان و تعیین وزن هریک در ارتباط با میزان فرسودگی بافت و تلفیق همه شاخص‌ها، طبقه‌بندی محله از نظر اولویت بهسازی و نوسازی حاصل شده است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی (2/44 درصد) از بافت از نظراحتیاج به بهسازی و نوسازی در اولویت اول قرارگرفته که محدوده آن بر روی نقشه نشان داده شده است. در اولویت اول تاثیر شاخص اقتصادی(مساحت املاک) به نسبت سایر عوامل در فرسودگی بافت مشهودتر است و در اولویت دوم عوامل محیطی - کالبدی تاثیر گذار بوده است. 
 

کلیدواژه‌ها

مشهد؛ محله نوغان؛ بافت فرسوده؛ اولویت بندی مداخله؛ روش AHP

مراجع

اکبری، نعمت الـه، زاهـدی کیـوان، مهـدی، (1387)؛کاربرد روشهای رتبه بندی و تصمیم گیری چن شاخصه؛ سـازمان شـهرداریهـا و دهیـاریهـای

کشور، تهران.

پوراحمـد، احمـد، یـدقار، علـی، حبیبـی، کیـومرث،(1382)، بررسی روند و الگـوی توسـعه شـهری سنندج با استفاده از GISو RS، نشریه هنرهـای32-15 ،زیبا

حافظ نظـامی، ابوالقاسـم، (1355)؛ بررسـی محـلات شهر مشهد؛ پایان نامـه کارشناسـی ارشـد رشـته جغرافیــا، دانشــگاه فردوســی مشــهد، دانشــکده

ادبیات و علوم انسانی.

حبیبــی، کیــومرث و دیگــران، (1386)؛ بهســازی و نوسازی بافتهای کهـن شـهری، نشـر انتخـاب،

چاپ اول، تهران.

حبیبـــی، کیـــومرث، کوهســـاری، محمـــد جـــواد،(1386)؛تهیه مدلی یکپارچه بوسیله تلفیـق روش تصمیم گیری چند معیاره با GIS به منظـور حـل

مســائل تصــمیم گیــری در شهرســازی، نمونــه مــوردی: انتخــاب ســایت بهینــه بــرای اســتقرار

تجهیزات جدید شهری، دانشگاه کردستان.

رهنمــا، محمــد رحــیم و دیگــران، (1378)؛ کــاربرد تلفیقـی مـدل تحلیـل فرآینـد سلسـله مراتبـی و

سیستم اطلاعات جغرافیایی برای شناسایی نقـاط اولویــت دار توســعه در محــلات مرکــزی شــهرمشهد، جغرافیا و برنامه ریزی، مشهد.

رهنما، محمد رحـیم، (1388)؛ برنامـه ریـزی منـاطق مرکزی شـهرها، چـاپ اول؛ انتشـارات دانشـگاه فردوسی مشهد. 

 

زبردست، اسفندیار، (1380)، کـاربرد فرآینـد تحلیـل سلسله مراتبی در برنامهریزی شهری و منطقـهای،مجلة هنرهای زیبا، شمارة. 10

شــرکت محققــان همــراه اندیشــه ( مهــان)، (1390)؛شــناخت جــامع، تحلیــل و ارزیــابی و ارائــه

راهبردهای پیشنهادی جهت اجرای طرح مصوب قطاع دو، بافت پیرامونی حـرم مطهـر امـام رضـا

(ع)، شهرداری مشهد (شهرداری ثامن)شفایی، سپیده و مهندسین مشـاور شـاران، راهنمـایی

شناسـایی و مداخلـه در بافتهـای فرسـوده، ناشـرشرکت ایده پردازان فن و هنر.

عرفانیان، منا، (1381)؛ سیری در تجربههـای مداخلـه در بافت مرکزی شهر مشهد، مجلـه هفـت شـهر،

سال دوم، شماره 3.

قدسـی پـور، سـید حسـن، (1384)، فراینـد سلسـله مراتبـی AHP، انتشـارات دانشـگاه صـنعتی امیـر

کبیر، چاپ چهارم.

کرم، عبدالامیر، (1384)؛تحلیـل تناسـب زمـین بـرای توسـعه کالبـدی در محـور شـمالغرب شـیراز بـا

استفاده از رویکرد ارزیابی چند معیاری در محیط سیســتم اطلاعــات جغرافیــایی؛ پــژوهشهــای . 93-106 ،54 شماره ،جغرافیایی

مالچفســکی، یاچــک، (1385)؛ســامانه اطلاعــات جغرافیایی و تحلیل تصمیم چند معیاری، ترجمـه

پرهیزگـار، اکبـر، غفـاری گیلانـده، عطـا، نوبـت چاپ، تهران.

محمد مرادی، اصغر، (1372)؛ خلاصه مقالات سمینار تداوم حیـات در بافـت قـدیمی شـهرها، تهـران،

دانشگاه علم و صنعت.

مدیریت آمـار و تحلیـل اطلاعـات، (1389)؛آمارنامـه شهر مشهد ؛ انتشارات شهرداری مشهد .

معین مقدس، فروغ، وحیدیان کامیاد، علـی، (1384)؛انجام ارزشیابی سلسله مراتبی وارایه روشی برای

مرتب سـازی اعـداد فـازی؛ چهـارمین کنفـراس بـینالمللــی مهندسـی صـنایع، دانشـگاه تربیــت 10.-1 ،مدرس

منصـوری، دانشـورو دیگـران، (1389)؛ منطقـهبنـدی آمایشـی بـرای توسـعه گردشـگری بـا رویکـرد دلاکولوژیــک و مــدل AHP در GIS، نمونــه موردی: منطقه نمونه گردشگری شاندیز، دانشگاه آزاد مشهد.

مهندسان مشاور فرنهاد، (1388)؛ مطالعات پایه انسان و فعالیت ساختار اجتماعی و فرهنگـی، ویـرایش اول مهر

مهندسان مشاور فرنهاد، (1388)؛ مطالعات چشم اندازتوسعه و عمران (اهـداف و راهبردهـا)، ویـرایش سوم .

مهندسین مشاورشهرساز و معمـار (طـاش) ، (1388)؛طرح تفصیلی محدوده مرکز شهر مشهد؛، سازمان مسکن و شهرسازی خراسان.

وزارت مسکن و شهرسازی، (1384)؛ مصوبه شورای عـــالی معمـــاری و شهرســـازی در خصـــوص شاخصهای تعیین مناطق فرسوده شهری.

هادی زنوز، بهروز، (1379)؛ بررسی اقتصـادی طـرح نوسازی و بازسازی بافت فرسـوده اطـراف حـرم مطهر در مشهد؛ فصلنامه هفت شهر، شماره دوم،سال اول. 

 

Nieln Eldin and K.A.Eldrandaly، A computeraided system for site selection of major

capital investme ، international conference e-design in architecture Dhahran، Saudi Arabia،December 2004

 Oswald Marinoni(2007)Some word on the analysis hierarchy process and the

provided ArcGIS extension "extahp"،Http://www.tu-darmstadt. de/fb/geo / members/marinoni en.htm