پهنه‌بندی مناطق مستعد ایجاد خدمات اقامتی در کلانشهر مشهد (با استفاده از مدل AHP)

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقاله 5، دوره 3، شماره 11، آذر و دی 1391، صفحه 73-96   

نویسندگان

مهــــــدی ســــــقایی^{* 1}؛ علیرضا خواجه شـاهکوهی²؛ زهره جوانبخـت قهفرخـی³

¹استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه حکیم جرجـانی گرگـان، گرگـان، ایـران

²اســـتادیار جغرافیـــا و برنامـــه ریـــزی روســـتایی، دانشـــگاه گلســـتان، گرگـــان، ایـــران

³کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامـهریـزیشـهری، دانشـگاه فردوسـی مشـهد، مشـهد، ایـران

تاریخ دریافت: 12 دی 1394،  تاریخ پذیرش: 12 دی 1394 

چکیده

گسترش گردشگری مذهبی و سفرهای زیارتی در جهان و در ادیان مختلف، جایگاه مقاصد اینگونه از گردشگری را افزایش داده و به‌تبع بر مسائل و مشکلات آنها در برآورد خدمات اقامتی مورد نیاز گردشگران و زائران افزوده است. شهر مشهد نیز به عنوان یکی از مقاصد گردشگری مذهبی و زیارت در این مجموعه قرار می‌گیرد. تراکم مراکز اقامتی و اسکان زائران و گردشگران در مناطق پیرامونی حرم مطهر امام رضا (ع) سبب شکل‌گیری یکسری از مشکلات کالبدی، اجتماعی ـ فرهنگی و زیست‌محیطی گردیده که با توجه به نرخ رشد در حال افزایش تعداد زائران و گردشگران این کلانشهر در سال‌های آتی ضروت اخذ سیاست‌های بازساختی را در پخشایش مراکز اقامتی در سطح این شهر شکل داده است. از این رو، مقاله حاضر بر مبنای مدل AHP به تعیین پهنه‌های دارای قابلیت ایجاد خدمات اقامتی در چارچوب شاخص‌های همچون دسترسی، ریزدانگی و درشت‌دانگی، معابر، سازگاری و... پرداخته است. نتایج به‌دست آمده نشان می‌دهد که وضعیت کاملا مطلوب سطح شهر است که بیشتر در محور سمت توسعه شهر مشهد و محدوده شمال غرب این شهر قرار دارد. این امر در واقع با آنچه که در وضعیت موجود طرح‌های فرداست در زمینه طرح جامع و طرح توسعه و عمران کلانشهر مشهد مشاهده می‌شود دارای قابلیت همپوشی بوده به گونه ای که توسعه شهری و فضاهای لازم سمت توسعه شهر مهیا بوده و علاوه بر آن شعاع‌های دسترسی با توجه به حجم بالای مراکز اقامتی در محدوده منطقه ثامن تراکم بالایی را دارا بوده و از نظر وجود مکان‌های دارای قابلیت دارای محدودیت است. 
 

کلیدواژه‌ها

خدمات اقامتی؛ پهنه بندی؛ زیارت؛ گردشگری مذهبی؛ مشهد

مراجع

آمایش، طوس (1387): دادههای طرح بررسی اثـرات اقتصادی حضور زائرین و گردشـگران در مشـهد مقدس، شهرداری مشهد، خلاصه طرح پژوهشی.

اکبـری، ملیحـه (1388): بررسـی نیازهـای زائـران وگردشـگران سـاکن در کمـپهـای طـرق و بابـا قــدرت در تابســتان، طــرح پژوهشــی، معاونــت اجتماعی و فرهنگی شهرداری مشهد.

پاپلی یزدی، محمد حسین و مهـدی سـقایی ( 1390):گردشگری (ماهیت و مفاهیم)، انتشارات سـمت،تهران، چاپ ششم

سازمان میراث فرهنگی، صنایع دسـتی و گردشـگری خراسان رضوی (1389): آمار اقامتگاههای رسمی گردشگری شهر مشهد.

 

ســقایی، مهــدی ( 1388): وآســازی مــتن فضــایی گردشـگری در روسـتاهای پیرامـون کلانشــهرها(مطالعه مـوردی: کلانشـهر مشـهد)، پایـان نامـه دکتری (Ph.D)، دانشگاه فردوسی مشهد.

سـقایی، مهـدی (1390): بررسـی، تحلیـل و تـدوین اسناد، مطالعات و پژ وهشهـای انجـام شـده در

پیرامـون آمـار زائـران و گردشـگران ورودی بـه کلانشـهر مشـهد، کارفرمـا معاونـت اجتمـاعی وفرهنگی شهرداری مشهد.

سقایی، مهدی (1385): تفکیک فضایی گردشگری درکلانشهرهای اسلامی (مطالعه مـوردی: کلانشـهرمشهد)، کنگره جغرافیدانان جهان اسلام، اصفهان

ســقایی، مهــدی و همکــاران (1391): مــتن فضــایی زیـارت امـام رضـا (ع)، مجلـه مطالعـات علـوم اجتماعی، شماره 3، دوره ششم.

شــرفی، ابوالفضــل (1387): بررســی و طبقــهبنــدی نیازمندیهـای زائـران خـارجی در شـهر مشـهد،طرح پژوهشی، مرکز پژوهشهای شورای اسـلامی

شهر مشهد شرکتتعاونی کتاب مشاور خراسان (1384): بررسـی شاخصهای ورود و خروج زائر به شهر مقـدس مشــهد، طــرح پژوهشــی، معاونــت اجتمــاعی و

فرهنگی شهرداری مشهد.شهرداری مشهد (1389): سالنامه آماری شهر مشهد.

مافی، عزت ا... و سقایی، مهدی (1388): کاربرد مدلMS-SWOT در تحلیــل مــدیریت گردشــگری(مطالعه موردی: کلانشهر مشهد)، مجلـه جغرافیـا و توسعه (دانشگاه زاهدان)، شماره 14

مافی، عزتا... و سقایی، مهـدی ( 1389): نگـاهی بـه اقتصاد گردشگری در کلانشهرها (مطالعه موردی:کلانشهر مشهد)، مجله جغرافیـا و توسـعه ناحیـهای، شماره 15.

موحدی، علی (1389): توزیع فضایی مراکز اقامتی درشهرهای تاریخی، مجله پژوهشهای جغرافیـایی،شماره 63.

Fleischer, Aliza (2000): The tourist behind thepilgrim in the Holy Land, Hospitality

Management 19, andGetis, A., And B. Boots, 1978 Models ofSpatial Processes. Binghampton:Cambridge University Press.

Haq, F., & Jackson, J( 2006): The recognitionof marketing of spiritual tourism as a

significant new area in leisure travel,proceedings of the Conference on Tourism

- A Spiritual Dimension, 2006, Lincoln,UK.

Karar, Arnab (2010): Impact of PilgrimTourism at Haridwar, Anthropologist,12(2),

Law, Christopher M: (2002) Urban Tourism,Continuum

Pearce, Douglas G. (2008): A NEEDSFUNCTIONSMODEL OF TOURISMDISTRIBUTION, Annals of Tourism

Research, Vol. 35, No. 1

Barrett, J. A. 1958 the Seaside Resort Townsof England and Wales. University of

London: unpublished Ph.D, thesis.Khurana, J. S. 1968 Hotel and City. The

Canadian Architect (MayPigram, J. J 1983 Identifying Disparities in the

Provision of Urban RecreationOpportunities: A Macroscopic View.

Recreation Research Review 10(4).

 

Pigram, J. J, 1977 Beach Resort Morphology.Habitat International 2(5/6),Smale, B.

Smith, S. L. J. 1983 Restaurants and DiningOut: Geography of a Tourism Business.

Annals of Tourism Research 10(4)- 549.Stan field, C. 1971 The Geography of Resorts:

Problems and Potentials. ProfessionalGeographer 23(2)

Wall, G. 1971 Car-owners and HolidayActivities. In Recreational Geography, P

Lavery,ed. London: David and Charles.