حیات جمعی در فضای عمومی سبز راه، نگرشی بر تنوع فرهنگی اجتماعی استفاده از فضا؛ مطالعه‌موردی پارک خطی باغ بلند شیراز

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقاله 6، دوره 3، شماره 11، آذر و دی 1391، صفحه 97-114   

نویسندگان

لــــیلا کــــوکبی^{* 1}؛ حسن ایـزدی خرامـه²؛ رحمت الـه عبـدالهی³؛ رقیــــه ســــلیمانی⁴

¹دانشــجوی دکتــری جغرافیــا و برنامــه ریــزی شــهری، دانشــگاه تهــران، تهــران، ایــران

²اســـــــتادیار شهرســـــــازی، دانشـــــــگاه شـــــــیراز، شـــــــیراز، ایـــــــران

³کارشناسی ارشد طراحی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایـران

⁴کارشـــــناس ارشـــــد جغرافیـــــا، دانشـــــگاه پیـــــام نـــــور، تهـــــران، ایـــــران

تاریخ دریافت: 12 دی 1394،  تاریخ پذیرش: 12 دی 1394 

چکیده

در فضاهای شهری آمیخته با عناصر طبیعی روح زندگی جاری است و انسان همواره به این فضاها احساس تعلق می‌کند، تعلقی که ریشه‌های آن در طبیعت و مظاهر آن وجود دارد و همگی این مظاهر را می‌توان برگرفته از کیفیت‌های طبیعی برشمرد. با توجه به فرهنگ کهن ایرانیان و انس دیرینه آنها با طبیعت ضرورت وجود چنین فضاهایی در شهرها خصوصا کلانشهرهایی که بتدریج جای خود را به عناصر مصنوع می‌دهند حس می‌شود. هدف این تحقیق شناسایی عوامل تاثیر گذار در سرزندگی و حیات جمعی استفاده کنندگان از فضای عمومی سبز راه‌ها است بدین منظور پارک خطی باغ بلند به عنوان گذری سبز در فضای شهری انتخاب و فعالیت‌هایی که می‌تواند به نوعی حیات اجتماعی ساکنان شهر را تحت تاثیر قرار دهد مطالعه شده است. جهت شناخت کاملتر مفهوم زندگی اجتماعی در فضای عمومی شهری، در روشی توصیفی- تحلیلی، متون تخصصی مختلف بررسی و معیارهای تاثیر گذار شناسایی شده‌اند. سپس داده‌ها از طریق پیمایش میدانی، مصاحبه‌های فردی، تکمیل پرسشنامه و نقشه برداری رفتاری گردآوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. بدین ترتیب ضمن بررسی میزان حضور مردم در سبز راه و سنجش میزان تعامل مردم با یکدیگر، تنوع فعالیت‌ها و تنوع فرهنگی و سنی استفاده کنندگان، مطلوبیت این فضای شهری از لحاظ توانایی برقراری حیات و سرزندگی از جنبه‌های مختلف ارزیابی شده است. نتایج تحقیق نشان دهنده تفاوت کارکردهای این گذر در طول شبانه روز، ایام و فصول سال و امکان‌پذیری استفاده از آن توسط گروه‌های سنی، جنسیتی و قومی مختلف با اهداف گوناگون است. در انتها نقاط ضعف و قوت این گذر سبز با تاکید بر حیات جمعی مشخص و راهکارهای پیشنهادی برای رفع آن ارائه گردیده است. 
 

کلیدواژه‌ها

حیات جمعی؛ شهر؛ سبز راه؛ فضای عمومی

مراجع

آلتمن، ایـروین ( 1382)، محـیط و رفتـار اجتمـاعی، مترجم: علی نمازیان، انتشـارات دانشـگاه شـهیدبهشتی. تهران، صص 300

بحرینـی، محمـد حسـین (1375)، تحلیـل فضـاهای شهری: در رابطـه بـا الگوهـای رفتـاری اسـتفاده کننـدگان و ضـوابطی بـرای طراحـی، انتشـارات دانشگاه تهران، تهران، صص264.

پاکزاد، جهانشاه (1375)، هویت و این همانی با فضا،فصلنامه صفه، شماره21 و 22، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران.

پاکزاد، جهانشاه (1381)، کیفیت فضا، آبادی، شـماره .100 ص ،37

پیرمــــوره. ژان و همکــــاران ( 1373)، فضــــاهای شهری(طراحی، اجرا، مدیریت). مترجمان: حسین رضایی و همکاران، انتشارات شـهرداری تهـران،تهران، صص334.

تامپســون، ویلیــام ( 1380). در جســتجوی فضــای عمـومی- تجـاربی از بوســتون. متـرجم: حسـن شفیعی. مجله شهرداریها، شماره 30

توسلی، محمود( 1381)، ساخت شهر و معمـاری دراقلیم گرم و خشک ایران، انتشارات پیام پیوند نو،تهران، ص134.

تیبالـدز، فرانسـیس( 1390)، شـهرهای انسـان محـور،متــرجمین: حســنعلی لقــایی، فیــروز جــدلی،انتشارات دانشگاه تهران، تهران، صص114.

حبیبی، سید محسن، (1380)، فضای شهری، برخوردنظریه ای، فصلنامه صـفه، شـماره 33، دانشـکده معماری و شهرسازی شهید بهشتی، ص 4 

 

حشمتی.امین، تفرجی. روجا، (1390)، بررسی تعامـل مفاهیم مکان و خاطره در زمینه شهری، پیام سبز،شماره 99، ص 16

حناچی، سیمین. غزنوی، مریم (1388)، برنامه ریـزی سبز راهها: از برنامه ریزی محلی تتا برنامه ریـزی جامع مسیرهای چند منظوره ملی، نشریه هویـت شهر، سال 3، شماره 4، بهـر و تابسـتان 59 ،88- 70

خاتمی، سید محمد، (1380)، از دنیای شهر تـا شـهردنیا، سیری در اندیشه سیاسـی غـرب، نشـر نـی،تهران، ص54

خورشــیدچهر، ناصــر فکــوهی، (1389) ریشــههــای اسطوره ای یک رفتـار اجتمـاعی: پیـک نیـک درایران

دانشپور، سیدهـادی و دیگـران ( 1388)، تبیـین مـدل دلبسـتگی بـه مکـان و بررسـی عناصـر و ابعـادمختلف آن، نشریه علمی پژوهشی هنرهای زیبـا،شماره 38، دانشگاه تهران، صص37-48.

رستم خانی،پروانه. (1383)، اصـول طراحـی فضـای ســبز در محیطهــای مســکونی، انتشــارات مرکــزتحقیقات ساختمان و مسـکن، وزارت مسـکن وشهرسازی، تهران، صص168.

رستنده، امـین ( 1386)، پیشـنهاد برنامـه ریـزی چنـدمنظوره سبز راه در مناطق ساحلی ایران- مطالعـه موردی انزلی و بوشهر، فصـلنامه علـوم محیطـی، 51-63 ،86 زمستان ،(21) 5شماره

ســعید نیــا، احمــد ( 1383)، کتــاب ســبز راهنمــای شهرداریها، جلد 9: فضای سبزشـهری، انتشـارات سازمان شهرداریها و دهیاریها.

سـلطانزاده. حسـین، (1365)، مقدمـه ای بـر شـهر وشهرنشینی در ایران، نشر آبی، تهران.

شــاهچراغی، آزاده. (1388)، تحلیــل فراینــد ادراک محیط باغ ایرانی بر اسـاس نظریـه روان شناسـی بــوم شناســی، نشــریه هــویتی شــهر، شــماره5، .84-71صص

صـالحی، اسـماعیل. (1387)، ویژگـیهـای محیطـی فضاهای شهری امن، انتشارات مرکز مطالعـاتی وتحقیقـــاتی شهرســـازی و معمـــاری، تهـــران،صص310.

فلاحت، محمد صادق(1385)، حس مکـان و عوامـل شــکل دهنــده بــه آن، نشــریه علمــی پژوهشــی هنرهای زیبا، شماره 26، دانشگاه تهـران، تهـران، .57-66صص

کنیــرش، یــورگن (1388).کشــف مجــدد فضــاهای عمومی،میــدانهای شــهری معمــاری و طراحــی فضای بـاز، متـرجم: فریـدون قریـب، انتشـارات دانشگاه تهران

گل. یان، (1389)، فضاهای عمومی و زندگی جمعی،مترجم:علی غفاری و صادق سهیلی پور، دانشگاه شهید بهشتی

لنگ، جان(1383)، آفرینش نظریه معماری نقش علوم رفتاری در طراحی محیط، ترجمه: دکتـر علیرضـا عینی فر، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.

لو، ستا.م. و همکاران(1390)، نگرشـی نـو بـر تنـوع فرهنگی در فضاهای عمومی، متـرجمین: مـرادی مســیحی، واراز و همکــاران، انتشــارات ســازمان

فناوری اطلاعات و ارتباطـات شـهرداری تهـران، تهران 

 

ماتلاک، جان ل. (1379)، آشنایی با طراحی محـیط ومنظر (جلد 1 و 2)، ترجمـه معاونـت آمـوزش وپژوهش سازمان پارکها و فضای سبز شهر تهران،پژوهشکده سازمان شهری و روستایی کشور.

مارکوس، کلاپر (1380)، تلاشی ناموفق بـرای ایجـادفضــای تعامــل، متــرجم: ســپیده تــوکلی. مجلــه شهرداریها شماره30. ص 46.

مجنونیان، هنریک (1374)، مباحثی پیرامـون پارکهـا،فضـای سـبز و تفرجگاههـا، انتشـارات سـازمان پارکها و فضای سبز شهر تهران.

مـدنی پـور، علـی (1387)، طراحـی فضـای شـهری نگرشی بر فرایندی اجتمـاعی و مکـانی، متـرجم:فرهاد مرتضـایی، انتشـارات شـرکت پـردازش وبرنامه ریزی شهری.چاپ سوم.

مــک انــدرو، فرانســیس تــی ( 1387)، روانشناســی محیطـی، متـرجم: غلامرضـا محمـودی، زربـاف اصل، تهران، صص 319-325.

منصــوری، امیــر(1387)، طــرح پژوهشــی مطالعــه وتدوین ضوابط و معیارهای طراحی باغ و پارک براساس الگوی ایرانی، پژوهشنامه (77-78)، چاپ سوم. ناشر: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازیو معماری، وزارت مسکن و شهرسازی، تهران.

مهربانی،کاوه. ( 1386). ابعاد سبز طراحی شهری، ص 137

میر مقتدایی. مهتا، طالبی، ژاله (1385)، هویت کالبدی شهر- مطالعـه مـوردی تهـران، مرکـز تحقیقـات ساختمان و مسکن، تهران، صص30-52.

میلر، جـی تـی ( 1390)، زیسـتن در محـیط زیسـت،مترجم: مجید مخدوم فرخنده، انتشارات دانشـگاه تهران، چاپ دوازدهم.

نیومن، اسـکار ( 1387)، خلـق فضـاهای قابـل دفـاع،مترجم:فــائزه رواقــی و کــاوه صــابر، انتشــارات طحان، تهران، صص. 20-28.

هــال، ادوارد(1387)، بعــد پنهــان، ترجمــه منــوچهرطبیبیان، انتشارات دانشگاه تهران، چـاپ چهـارم.تهران.

وبر، ماکس(1385)، مفاهیم اساسـی جامعـه شناسـی،ترجمه: احمد صادقی، نشر مرکز، تهران.ویلبــر، دونالــد نیــوتن( 1388)، بــاغهــای ایــران وکوشــکهــای آن متــرجم: مهــین دخــت صــبا،انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ ششم

Altman, I., (1993), Dialectics, Physicalenvironment, and personl relationship,Communication monograghs, 60, pp 26-34

Bell, S. (1997), Design for outdoor recreation,

Taylor & Francis,Abingdon, OxonFinney. Nissa, Rishbet. Clare, (2006),Engaging with Marginalised Groups in

Public Open Space Research: The Potentialof Collaboration and Combined Methods,

Planning Theory & Practice, Vol. 7, No. 1Ribeiro, L., Barao, T., (2006), Greenwayes for

recreation and maintenance of landscapequality: five case studies in Piurtugal,Lansdcape and urban planning, Vol: 76,

79-97Turner, T., (1996), City as landscape, Spon,London.

Tveit, M.S., 2009, Indicators of visual scale aspredictors of landscape preference; a

comparison between groups, Journal ofEnvironmental Management , Vol: 90 (9),Pp 2882-2888

Ward Thompson, C., (2002), Urban openspace in the 21st century, Landscape and

Urban Planning 60 (2002) 59–72Ward Thompson, C., (2007).Open space:people space, newyork