بررسی آسیب‌پذیری ساختمان‌های شهری در برابر زلزله با استفاده از مدل سلسله مراتبی معکوس(IHWP) در سیستم اطلاعات جغرافیایی: مطالعه موردی شهر مسجد سلیمان

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقاله 7، دوره 3، شماره 11، آذر و دی 1391، صفحه 115-136   

نویسندگان

علــــی موحــــد^{* 1}؛ محمدعلی فیروزی²؛ ایــوب ایصــافی³

¹دانشـــیار جغرافیـــا و برنامـــه ریـــزی شـــهری، دانشـــگاه خـــوارزمی، تهـــران، ایـــران

²دانشـــــیار جغرافیـــــا، دانشـــــگاه شـــــهید چمـــــران اهـــــواز، اهـــــواز، ایـــــران

³کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شـهید چمـران اهـواز، اهـواز، ایـران

تاریخ دریافت: 12 دی 1394،  تاریخ پذیرش: 12 دی 1394 

چکیده

زلزله از جمله سوانح طبیعی است که بیشتر شهرهای جهان با آن مواجه هستند. این مسئله عموما ً با گسترده ترین دخالت‌های نسنجیده انسانی در محیط طبیعی از جمله ساخت و سازهای بی رویه در حریم گسل، فقدان و یا بی توجهی به ضوابط و استانداردهای ساخت و ساز تشدید می شود. ضرورت کاهش آسیب پذیری شهرها در برابر زلزله، به عنوان یکی از اهداف اصلی برنامه ریزی کالبدی، برنامه ریزی شهری و طراحی شهری محسوب می گردد.در این راستا،اولین گام، شناسایی میزان آسیب پذیری عناصر و اجزای فضای شهری و ارزیابی آن براساس مدل‌های موجود در جهت تشخیص مناطق و بافت‌های آسیب پذیر شهری برای کاهش اثرات زلزله پرداخت. روش تحقیق دراین پژوهش با توجه به موضوع آسیب‌پذیری ساختمان‌های شهری در برابر زلزله، از نوع توصیفی-تحلیلی می باشد که با بهره‌گیری از مدل سلسله مراتبی معکوس(IHWP)، برآورد مناسبی از آسیب پذیری ساختمان‌های شهری با استفاده از داده‌های مکانی و توصیفی اجزا و عناصر اصلی ساختمانی ( کیفیت ابنیه، قدمت ابنیه، نوع مصالح، کاربری اراضی از نظر خطرپذیری،تراکم جمعیتی، تراکم ساختمانی ) می‌پردازد؛ تأثیر هرکدام از شاخص‌ها و کلاس بندی‌ها در میزان آسیب پذیری ارائه می‌شود و با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) به تلفیق داده‌ها پرداخته و درنهایت منجر به شناسایی محله‌های آسیب پذیر شهر در برابر زلزله می گردد.نتایج نشان می‌دهد، 76.06 درصد ساختمان‌های شهر مسجد سلیمان آسیب پذیر شناخته شده اند. براین‌اساس، محله‌ی سبزآباد دارای بیشترین آسیب پذیری ومحله‌ی تلخاب باوجود وسعت زیاد، از آسیب‌پذیری پایینی برخوردار است. 
 

کلیدواژه‌ها

آسیب پذیری شهری؛ زلزله؛ مسجد سلیمان؛ سلسله مراتبی معکوس (IHWP)؛ سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS)

مراجع

آقاطاهر،رضا وهمکاران، 1385، وزن دهی فاکتورهای مؤثر در آسیبپذیری لرزه ای شهر تهران،نشـریه دانشکدهی فنی،جلد 40،شماره8، دانشگاه تهران.

احدنژاد،محســن وهمکــاران،1386، ارزیــابی آســیب پذیری سکونتگاههای حاشیه ای و غیر رسمی دربرابــر زلزلــه بــا اســتفاده از سیســتم اطلاعــات

جغرافیایی،مجموعه مقالات اولـین همـایش GISشهری، دانشگاه شمال.

احـدنژاد روشـتی، محسـن، قرخلـو، مهـدی، زیـاری کرامــت االله،1389، مــدل ســازی آســیبپــذیری شهرها در برابر زلزله با اسـتفاده از روش فراینـد

تحلیل سلسله مراتبی در محیط سیستم اطلاعـات جغرافیایی، نمونه موردی:شهر زنجان، جغرافیـا وتوسعه، شماره19، دانشگاه زاهدان.

حاتمی نژاد و دیگران، 1388، ارزیـابی میـزان آسـیب پذیری لـرزه ای در شـهر، نمونـه مـورد مطالعـه منطقه 10 شهرداری تهران،پژوهشهای جغرافیای انسانی، شماره68، تهران.

حبیبی، کیومرث،1385، ارزیابی سیاستهـای توسـعه کالبدی، بهسازی و نوسازی بافتهای کهن شـهری با استفاده از GIS، پایان نامه برای دریافت درجـه دکتری در رشته جغرافیا و برنامه ریـزی شـهری،دانشگاه تهران.

حبیبـی، کیـومرث و همکـاران،1387، تعیـین عوامـل ساختمانی مـوثر در آسـیب پـذیری بافـت کهـن شـهری زنجـان بـا اسـتفاده از GIS و FUZZYLOGIC، هنرهــای زیبــا، شــماره 33، دانشــگاهتهران.

زهرائـی، سـید مهـدی، ارشـاد، لیلـی،1384، بررسـی آسیب پذیری لرزهای ساختمانهای شهر قـزوین،نشریه دانشکده فنی، جلد 39، شـمار3، دانشـگاهتهران.

ستوده، بابک،1380، برنامـه ریـزی کـاربری زمـین واصلاح معابر جهت ایمن سازی در برابـر زلزلـه،پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز.

سیلاوی، طلوع و همکاران،1384، تهیه نقشهی آسیب پذیری لرزه ای با اسـتفاده از روشهـای تصـمیم گیری چند معیاره مبتنی بـر ریاضـیات بـازههـا وسیسـتم اطلاعـات جغرافیایی،مجموعـه مقـالات اولین کنفرانس بین المللی مدیرت جـامع بحـران در حوادث غیرمترقبه،تهران.

شـرکت عملیـات غیرصـنعتی شـرکت نفـت مسـجد سلیمان، 1388، گزارش زمـین شناسـی و تلفـات انسانی،استان خوزستان،اهواز.

عابدی، مهدی، 1385، بررسی اثرات ناشی از تخریب ساختمانها پس از وقوع زلزلـه در معـابر شـهری نمونه موردی: محله چیذر منطقه 1 تهـران، پایـان نامه بـرای دریافـت درجـه کارشناسـی ارشـد دررشته شهرسازی برنامه ریزی شهری و منطقـهای،دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.

قدیری، محمود علی،1381، کاربرد روشهای برنامـه ریزی شـهری در کـاهش آسـیب پـذیری منـاطق شهری در برابر زلزله، پایان نامه کارشناسی ارشـد دانشگاه تربیت مدرس.

مهندســین مشــاور ســبزآب ارونــد،1386، مطالعــات مرحله اول طرح جامع ایمنی شهرهای خوزستان،گزارش کاهش آسیب پـذیری منـاطق شـهری درمقابل زلزله،استانداری خوزستان،اهواز.

مهندســین مشــاور ســبزآب ارونــد،1387، مطالعــات مرحله اول طرح جامع ایمنی شهرهای خوزستان،ایمن سازی شهرستان مسـجد سـلیمان در مقابـل رخداد حوادث طبیعی،استانداری خوزستان،اهواز.

Alexander,David,2002,Principles ofEmergency and manegments, oxford

university press.

Antonioni, G. Gigliola, S. and ValerioCozzani, 2007, A methodology for the

quantitative risk triggered by seismicevents , Journal of Hazardous Materials,

assessment of major accidents.

Chen Keping, Blong Russwll, Jacobson Carol,-2001, MCE-Risk: Integrating Multicriteria

Evolution and GIS for Risk DecisionMakingin Natural Hazards, EnvironmentalModeling & Software,16:387-397.

Erdik, Mustafa, 2008, EarthquakeVulnerability of Buildings and a Mitigation

Strategy: Case of Istanbul, The 14 thWorld Conference on Earthquake

Engineering October 12-17.

Fischer,Henry scharnberger charlsk andGeiger,1966,Redusing seismis

vulnerability in low tomoderate riskareas,Disaster preventron and

management,volume 5,number4,MCBuniversity.

Moe,tun lin and pathrankul,Pairote,2006,Anintegrated Approach to natural

Disaster,prevention and manegment,vol 15.

Okay ،erguny، 2005,land use planning as aninstrument of earthquake hazard mitigationin turkey.

Rashed T, weeks John,2002,Assessingvulnerability to earthquake hazards

through spatial multicriteria analysis ofurban areas.

Rashed T, weeks John, 2003, AssessingVulnerability to Earthquake Hazards

through Spatial Multi Criteria Analysis ofUrban Areas‚ Geographical informationScience ,Vol17 ,no. 6:547-576.

Reja, Yousuf, Shajahan, Amreen, 2011,Analysing the earthquake vulnerabilities

for urban areas: In the context ofChittagong city.

 

 

 Srikanth, Terala and et all, 2010, EarthquakeVulnerability Assessment of Existing

Buildings in Gandhidham and AdipurCities Kachchh, Gujarat ,India.

Servi Mehmet, 2004, Assessment ofVulnerability to Earthquake Hazards Using

Spatial Multicriteria Analysis, Msc Thesisin Middle East Technical University

Turkey.

Sarris, A and Loupasakis, C and Soupios, Pand Trigkas, V and Vallianatos, F, 2010,

assessment of urban areas in high seismicregions: application to Chania CityEarthquake vulnerability and seismic riskcrete island, Greece.