برنامه‌ریزی و مکان‌یابی بازارهای روز در مناطق شهری (مطالعه موردی: مناطق 3 و 4 شهر تبریز)

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقاله 6، دوره 3، شماره 10، مهر و آبان 1391، صفحه 105-124   

نویسندگان

رعنــــا شــــیخ بیگلــــو^{* 1}؛ سیمین دخت نعمت الهی بناب²؛ حامــــد شــــیخ بیگلــــو³

¹اســـتادیار جغرافیـــا و برنامـــه ریـــزی شـــهری، دانشـــگاه شـــیراز، شـــیراز، ایـــران

²عضو هیأت علمی گروه مهندسی شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، تبریـز، ایـران

³کارشــناس مهندســی شهرســازی، دانشــگاه آزاد اســلامی واحــد تبریــز، تبریــز، ایــران

تاریخ دریافت: 13 دی 1394،  تاریخ پذیرش: 13 دی 1394 

چکیده

شهرها با هر نقش و وظیفه‌ای که باشند، نمی‌توانند دور از فعالیت‌های تجاری و بازرگانی قرار گیرند؛ بازارهای محلی و بازارهای روز نمونه‌ی بارزی از این فعالیت‌های تجاری هستند که از زمان‌های گذشته نیز وجود داشتند. ایجاد بازارهای روز در واقع تمرکز بخشیدن به فعالیت‌های تجاری- خدماتی است که این تمرکز باعث سهولت دسترسی مصرف‌کنندگان و صرفه‌جویی در وقت آنها می‌شود. شهر تبریز به عنوان یکی از کلان‌شهرهای کشور، در حال حاضر تنها دارای 5 بازار روز است که مناطق 3 و 4 آن، فاقد این نوع از خدمات شهری هستند. از این رو، فراهم نمودن دسترسی مناسب شهروندانِ مناطق 3 و 4 شهر تبریز به بازارهای روز محله‌ای، هدف اصلی این تحقیق است. بدین منظور در ابتدا تعداد بازارهای روز مورد نیاز برآورد گردید. مجموع جمعیت مناطق 3 و 4 در سال 1385، 639106 نفر است که با در نظر گرفتن آستانه‌ی جمعیتی 40000 نفر، تعداد بازارهای روز مورد نیاز در وضع موجود، 16 بازار و در سال 1400، تعداد 20 بازار خواهد بود. جهت مکان‌یابی بازارها، کلیه‌ی اراضی بایر و فاقد کاربری در مناطق 3 و 4، مشخص گردید؛ ولیکن، با منظور نمودن آستانه‌ی جمعیتی مذکور، اراضی بایر با مساحت 6000 مترمربع، مدنظر قرار گرفت. این اراضی با استفاده از نرم‌افزار Arc View تعیین گردید که 104 قطعه زمین است. پس از غربال‌گری اولیه، اراضی انتخابی با استفاده از روش AHP و بهره‌گیری از نرم‌افزار Expert Choice و بر اساس معیارهای اندازه (مساحت زمین)، شیب، شکل زمین، دسترسی، تراکم جمعیت، پتانسیل پارکینگ، سازگاری و قیمت زمین مورد تحلیل مقایسه‌ای و رتبه‌بندی قرار گرفتند و در نهایت، پس از منطقه‌بندی قراردادی محدوده‌ی مورد مطالعه، تعداد 20 قطعه زمین جهت احداث بازار روز مشخص گردید. 
 

کلیدواژه‌ها

بازار روز؛ شهر تبریز؛ فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)؛ کاربری اراضی؛ مکان‌یابی

مراجع

اسماعیلی، اکبـر، ( 1381)، بررسـی و تحلیـل کـاربری فضای سبز، پایاننامهی کارشناسی ارشد، دانشکده هنر دانشگاه تربیت مدرس.

اصـغرپور، محمـدجواد، (1387)، تصـمیمگیـریهـای چندمعیاره، چاپ ششم، انتشارات دانشگاه تهـران،تهران.

بندعلی، مریم، (1387)، تجزیه و تحلیل و مکـانیـابی میــادین میــوه و تــرهبــار و بازارهــای روز شــهراصفهان، پایاننامهی کارشناسـی ارشـد جغرافیـا وبرنامهریـزی شـهری بـه راهنمـایی دکتـر مسـعود

تقوایی، گروه جغرافیای دانشگاه اصفهان.پورمحمدی، محمدرضا، (1382)، برنامه ریزی کاربری اراضی شـهری، سـازمان مطالعـه و تـدوین کتـب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، تهران، چاپ اول

تقوایی، مسعود؛ شیخ بیگلـو، رعنـا و بنـدعلی، مـریم،(1389)، برنامهریزی و مکـانیـابی بازارهـای روزشهر اصفهان بـا اسـتفاده از مـدل تحلیـل سلسـله مراتبی (AHP)، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره.99-125 صص ،19

حبیبــی، سیدمحســن و مســائلی، صــدیقه، (1378)،سرانهی کاربریهای شهری، سازمان ملی زمـین ومسکن، تهران.

خواجه ارزانـی، مهـدی، (1384)، تحلیـل مکـانیـاب بهینهی میادین میوه و ترهبار (منطقـه 8 اصـفهان)،پایاننامه کارشناسی ارشد برنامـهریـزی شـهری ومنطقهای، دانشگاه تربیت مدرس.

رضویان، محمـدتقی، (1381)، برنامـهریـزی کـاربری اراضی شهری، انتشارات سمت، تهران.

 

روحی عیسـیلـو، محمـد، (1379)، تجزیـه و تحلیـل کــارایی ســازمان میــادین میــوه و تــرهبــار وفرآوردههای کشاورزی وابسته به شهرداری تهران، پایـاننامـهی کارشناسـی ارشـد، دانشـگاه شـهید بهشتی.

سعیدنیا، احمد، (1378)، کتاب سبز شهرداری، جلد 8:تأسیســــات و خــــدمات شــــهری، ســــازمان شهرداریهای کشور، تهران.

طهماسبی، مهرداد، (1370)، مکانیزم و عملکرد میادین میوه و ترهبار شهری با تأکید بر تأثیرات فضـایی-مکانی (منطقه شوش تهران)، پایاننامه کارشناسـی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.

قدسیپور، سیدحسن، (1384)، فرایند تحلیـل سلسـله مراتبی (AHP)، چاپ چهارم، انتشـارات دانشـگاه صنعتی امیرکبیر، تهران.

کامرانپور، ندا و شـهیدی، سـعید، ( 1372)، مطالعـات اقتصادی جهت احداث مراکـز خریـد، مهندسـین مشاور ره شهر، تهران.

کامرانپور، نـدا و شـهیدی، سـعید، (1373)، طراحـی مراکز خرید، مهندسین مشاور رهشهر، تهران.

معاونـت برنامـهریـزی و توسـعهی شـهرداری تبریـز، (1387)، سالنامه آمـاری شـهر تبریـز، چـاپ اول،تبریز.

Gandhi, V. P. and Namboodiri, N. V. (2006).Marketing of Fruits and Vegetables in

India: A study Covering the Ahmedabad,Chennai and Kalkata Markets, India.

Lu, Bin and Jiang, Stephanie (2004). ChinaFruit Market Report, Victorian Government

Department of Primary Industries,Melbourne.

Ruskin Community Development Corporation(2007). a Project of the Ruskin CommunityDevelopment Fundation;

http://ruskinfundation.org/forms/marketSaaty, T. L. (2004). Mathematical Methods of

Operations Research, Courier DoverPublications, New York.

Wang, C.; Tsuchiya, H.; Lee, J. and Ward, K.(2004). Urban Marketing Challenge:

Attraction a Supermarket to Pittsburg’s HillDistrict, Carnegie Mellon University, NewYork.

Wang, Y. M., Liu, J. and Elhag T. M.S. (2008).

an integrated AHP–DEA methodology forbridge risk assessment, Computers &Industrial Engineering, No. 54, pp. 513–525.