بررسی نقش ساختار فضایی شهر در تمایل شهروندان به شیوه سفر شخصی؛ مطالعه موردی شهر بابلسر

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقاله 5، دوره 3، شماره 9، خرداد و تیر 1391، صفحه 77-94   

نویسندگان

مصــــطفی قــــدمی^{* 1}؛ ســیده ســحر محمــدی²؛ طاهره غلامیان آقامحلی³

¹اســـتادیار جغرافیـــا و برنامـــه ریـــزی شـــهری، دانشـــگاه مازنــدران، بابلســـر، ایـــران

²دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مازنـدران، بابلسـر، ایـران

³دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه مازنـدران، بابلسـر، ایـران

تاریخ دریافت: 13 دی 1394،  تاریخ پذیرش: 13 دی 1394 

چکیده

امروزه با گسترش سریع شهرنشینی و جمعیت شهرنشین، نیاز به جابجایی و تقاضا برای سفر، روز به روز افزایش یافته و طولانی شدن زمان سفرها، افزایش سهم شیوه های سفر شخصی(اتومبیل و...)، افزایش ترافیک، آلودگی صوتی و هوای ناشی از سیستم حمل ونقل از دیگر نتایج این امر است. استفاده گسترده از اتومبیل در شهرها، اغلب انعکاس افزایش نیاز به سفر و متوسط مسافت آن در نتیجه رشد افقی و گسترده شهرها و بهم خوردن نظم ساختار فضایی شهر و پراکنش فضایی فعالیت ها است. به این ترتیب ساختار فضایی شهر و نحوه آرایش فضایی کاربریها در سطح شهر که به میزان زیادی در تعیین الگوی سفر شهروندان و میزان تمایل آنها به استفاده از اتومبیل شخصی در سفرهای شهری موثر است، در برنامه ریزی شهری اهمیت زیادی می یابد. از این رو تحقیق حاضر با هدف بررسی نقش ساختار فضایی شهر در تمایل شهروندان به شیوه سفر شخصی (اتومبیل) انجام شده است. فرضیه تحقیق عبارت است از: ساختار فضایی تاحد زیادی بر تمایل شهروندان به استفاده از اتومبیل موثر است. روش تحقیق از نوع پیمایشی مبتنی بر استفاده از پرسشنامه با 300 نمونه و روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای می باشد. ابتدا الگوی ساختار فضایی شهر از طریق ضریب آنتروپی نسبی و ضریب موران براساس جمعیت و حجم فعالیتهای تجاری و خدماتی در سطح محلات شهر، تعیین شده است. به منظور آنالیز داده های تحقیق از روشهای آماری پارامتریک در نرم افزار SPSS (T یکطرفه و تحلیل واریانس یکطرفه و تحلیل کواریانس) استفاده شده است. نتایج نشان می دهد ساختار فضایی شهر بابلسر، تاثیر قابل توجهی بر تمایل شهروندان به استفاده از شیوه سفر شخصی دارد. 
 

کلیدواژه‌ها

ساختار فضایی شهر؛ شیوه سفر؛ تمایل؛ اتومبیل؛ بابلسر

مراجع

افندی زاده شهریار و محسن حاجیـان، ( 1378): آینـده ترابــری، حمــل ونقــل هوشــمند؛ گــره ترافیــک شهرهای بزرگ را می گشاید، نشریه صنعت حمل و نقل، شماره 187.

بحرینی، سید حسین، (1382): فرآیند طراحی شـهری،چاپ دوم، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.

برند فرای، هیلد، (1383): طراحی شهر به سـوی یـک شکل پایدارتر شهر، ترجمه سید حسـین بحرینـی،انتشارات شرکت پردازش و برنامه ریـزی شـهری.تهران.

بوالحسنی، مهناز، (1382): اثر دسترسـی و محـدودیت دسترسی بر ساختار فضایی - کالبـد شـهر، مجلـه مدیریت شهری، شماره 14، صص93 - 86.

جهانشاهی، کاوه، (1387): حمل ونقل، کاربری زمـین و توسعه پایـدار، نشـریه جسـتارهای شهرسـازی، سال هفتم، شماره 27-26.

 

جهانشاهی، کاوه، (1384)، نظام حمل ونقل در مراکـزشهری و طـرح مسـئله بـرای مرکـز شـهر تهـران،نشریه جستارهای شهرسازی، شماره 12.

زنگی آبادی، مهدی، (1381): تحلیل توزیع فضـایی ومکانیابی های کتابخانه های عمومی بـا اسـتفاده ازسیستم اطلاعات جغرافیایی، مطالعه مـوردی شـهرکرمان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.

زیـاری، کرامـت ا...، حـافظ مهـدنژاد و فریـاد پرهیـز(1388)، مبانی و تکنیک های برنامه ریزی شهری،چاپ اول، انتشارات دانشگاه چابهار.

شکویی، حسین، (1388): اندیشه هـای نـو در فلسـفه جغرافیــا، چــاپ یــازدهم، موسســه جغرافیــا وکارتوگرافی گیتاشناسی.

قنبــری، ابوالفضــل، میــثم صــفرپور و قهرمــان کــرد،(1389): تاثیر مدیریت ترافیک بـر توسـعه پایـدارشهری، سومین همایش ملـی جغرافیـا و رویکـردعلمی به توسعه پایدار.

مرکز آمار ایـران، ( 1385): نتـایج سرشـماری عمـومی نفوس و مسکن سال 1385.

مزینـی، منــوچهر، (1381): مقـالاتی در بــاب شــهر وشهرسازی، چاپ چهارم، انتشارات دانشگاه تهران،تهران.

موتین، کلیـف، ( 1386): ابعـاد سـبز طراحـی شـهری،ترجمه کـاوه مهربـانی، ترجمـه چـاپ اول 1386،انتشارات پردازش و برنامه ریزی شهری، تهران.

مهندسین مشاور بوم سازگان، (1385): جمـع بنـدی وتلفیق نتایج و دستاوردهای طرح جامع تهران، جلدسوم.

ویگار، جف، (1381): جابجایی، عدالت و برنامه ریزی حمـل ونقـل؛ تجربـه انگلـیس، ترجمـه کیـومرث ایراندوست، نشریه، شـهرداریها، شـماره 50 ،36- .56

ویلیامز، کاتی، الیزابت برتون و مایک جنکنر، (1383):دستیابی به شکل پایدار شهری؛ شـکل پایـداری وحمل ونقل، ترجمـه واراز مـرادی مسـیحی، جلـداول، چاپ اول، شرکت پـردازش و برنامـه ریـزیشهری، تهران.

Anas, Alex, Richard Arnott & Kenneth A.Small, (1997): urban spatial structur, The

university of California Transportationcenter, at Berkeley.

Bento.A , Cropper.M, Mushfiq Mobarak. A,and Vinha. K, (2005): The Effects Of Urban

Spatial Structure On Travel Demand In TheUnited States, The Review of Economicsand Statistics, 87(3).

Bertaud, Alain, (2003): Tehran spatialStructure: Constraints and Opportunities for

Future Development, National Land andHousing Organization National Housing

Committee, Ministry of Housing and UrbanDevelopment Islamic Republic of Iran.

Bertaud, Alain & Stephen Malpezzi, (2003):The Spatial Distribution of Population in 48

World Cities: Implications for Economiesin Transition, The Center for Urban Land

Economics Research, The University ofWisconsin.

Bertaud, Alain, (2002): The SpatialOrganization of Cities: Deliberate Outcome

or Unforeseen Consequence?, WorldDevelopment Report 2003 Dynamic

Development in a Sustainable World.Bertaud, Alain, (2002): Not on Transition and

urban spatial structur, ABCDE conference,Washington.

Bertaud, Alain, (2001): Metropolis :A Measureof the Spatial Organization of 7 LargeCities.

Camagni Roberto & Cristina Gibelli Maria andRigamonti Paolo, (2002): Urban mobilityand urban form: the social and 

 

environmental costs of different pattern ofurban expansion, Ecological economics.

Chen, Haiyan, Jia, Beisi & Lau, S.S.Y, (2008):Sustainable urban form for Chinese

compact cities: Challenges of a rapidurbanized economy, Department of

Architecture, University of Hong Kong,Pokfulam, Hong.

Cheng, Jianquan, Jan Turkstra, Mingjun Peng,Ningrui Du & Peter Ho,(2006): Urban land

administration and planning in China:Opportunities and constraints of spatial datamodels, Land Use Policy 23, 604–616.

Dai F.C & Lee C.F. & Zhang X.H.. (2001):

GIS-Based geo-environmental evaluationfor urban land-use planning, Engineering

Geology.

García-Palomares, Juan Carlos, (2010): “Urbasprawl and travel to work: the case of the

metropolitan area of Madrid”, Journal ofTransport Geography 18, 197–213,.

Grazi, Fabio & Jeroen C.J.M. van den Bergh,(2008): Spatial organization, transport, and

climate change: Comparing instruments ofspatial planning and policy, EcologicalEcoomics, 67, 6 3 0 – 6 3 9.

Hall, Tim, (2002): Urban Geography, SecondEdition, Routledge.

Jenks, Mike, Burton, Elizabeth & Williams,Katie, (1996): The Compact city; A

Sustainable urban form, first edition.Lau, Joseph C.Y. & C.H. Chiu, Catherine,

(2004): Accessibility of workers in acompact city: the case of HongKong,

Habitat International 28.

Leck, Eran, (2006): The Impact of Urban Formon Travel Behavior: A Meta-Analysis‚

Berkeley Planning Journal‚ Volume 19.Ottawa & Ontario, (2007): Impact Of Urban

Form and Travel Accessibility on PrivateVehicle Use”‚ Canada Mortgage and

Housing Corporation, Socio- economicSeries 49,

Pacione, Michael, (2001): Urban Geography: aglobal perspective, Routledge.

Polzin, Steven, (2004): The Relationshipbetween Land Use, Urban Form And

Vehicle Miles of Travel, Center for UrbanTransportation Research.

Rodrigue, Jean-Paul, Claude Comtois, BrianSlack, (2009): The Geography of

Transport Systems, Routledge.

Schwanen.T, Dieleman.F and dijst.M, “Travelbehavior in Dutch monocentric and

polycentric urban systems”, Journal ofTransport Geography 9, 173-186, 2001.

1. Sohn, Jungyul, (2005): Are commuting

patterns a good indicator of urban spatialstructure?, Journal of Transport Geography, 13.2. Souche, Ste´phanie, (2010): Measuring

the structural determinants of urban traveldemand, Journal of Transport Policy, 17, 127–134.

3. Thinh, Nguyen Xuan, (2002): Evaluationof urban land-use structures with a view to

sustainable development, Institute forEcological and Regional Development,Dresden, Germany.

4. Vance, Colin & Hedel, RalF, (2006): OnThe Link between Urban Form and AutomobileUse, Evidence From German Survey Data‚RWI : Discussion paper.