شناسایی مناطق محروم ایران با استفاده از رتبه بندی ترکیبی

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقاله 4، دوره 2، شماره 7، آذر و دی 1390، صفحه 53-70   

نویسنده

رعنــا شــیخ بیگلــو^*

اســـتادیار جغرافیـــا و برنامـــه ریـــزی شـــهری، دانشـــگاه شـــیراز، شـــیراز، ایـــران

تاریخ دریافت: 13 دی 1394،  تاریخ پذیرش: 13 دی 1394 

چکیده

توسعه یکپارچه منطقه ای از موضوعات اساسی در برنامه ریزی منطقه ای است که به عنوان یکی از پیش‌نیازهای مهم توسعه پایدار انسانی محسوب می گردد و بر توازن شرایط زندگی و جنبه های گوناگون توسعه برای تمامی مردم در سطح کشور تأکید می نماید. به منظور اتخاذ تصمیمات مقتضی برای توسعه متعادل مناطق، برنامه ریزان نخست باید وضع موجود مناطق مختلف را از نظر سطح توسـعه بررسی و تحلیل نمایند. پژوهش حاضر، از نوع تحلیلی است که در آن سطح توسـعه یافتگی اسـتان های کشـور از نظر 40 شاخص مختلف با اسـتفاده از روش های تاپسیس، تاکسونومی عددی، موریس و روش شاخص بندی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و نتایج حاصل از آنها با بهره گیری از روش میانگین رتبه ها، ادغام گردیده است. با توجه به رتبه بندی ترکیبی، استان های ایلام، خراسان شمالی، هرمزگان و سیستان و بلوچستان نسبت به سایر استان ها در سطح پایین‌تری از توسعه قرار دارند؛ بنابراین، برای رفع محرومیت و کاهش نابرابری های موجود میان مناطق مختلف، اتخاذ تصمیمات و انجام اقدامات مناسب در استان های کمتر توسعه یافته و محروم ضروری می نماید.
 

کلیدواژه‌ها

توسعه یکپارچه منطقه ای؛ برنامه ریزی منطقه ای؛ رتبه بندی ترکیبی؛ نابرابری؛ ایران

مراجع

اصغرپور، محمدجواد، (1387)، تصمیمگیریهای چندمعیاره، چاپ ششـم، تهـران، انتشـارات دانشـگاه تهران.

براهمن، جان، (1381)، توسعه مـردمگـرا، عبدالرضـارکنالدین افتخـاری و مرتضـی تـوکلی، شـرکت چاپ و نشر بازرگانی، تهران.

بــدری، ســیدعلی و اکبریــان رونیــزی، سعیدرضــا،(1385)، مطالعــه تطبیقــی کــاربرد روشهــای سنجش توسعهیافتگی در مطالعات ناحیهای مورد:شهرستان اسفراین، مجله جغرافیا و توسعه، بهـارو تابستان 85.

بـدری، سـیدعلی، (1369)، مکانیـابی مراکـز توسـعه روستایی نمونه موردی: بخش جعفرآبـاد گـازران قم، پایاننامه کارشناسی ارشـد رشـته جغرافیـای انسانی گرایش مطالعـات ناحیـهای بـه راهنمـایی دکتر مهدی طالب، دانشگاه تربیت مدرس.

جدیدی میاندشتی، مهـدی، (1383)، توزیـع متعـادل منابع مالی به روش سـطحبنـدی توسـعه منـاطق، فصلنامه پژوهشهای اقتصادی، شماره 11 و 12.

حسینزاده دلیر، کریم، (1382)، برنامهریزی ناحیهای،چاپ دوم، انتشارات سمت، تهران.

 

حکمـتنیـا، حسـن و میرنجـف موسـوی، (1385)،کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بـر برنامـهریـزی شهری و ناحیـهای، انتشـارات علـم نـوین، یـزد،چاپ اول.

خاکپور، براتعلـی، (1385)، سـنجش میـزان توسـعه-یافتگی دهستانهای شهرستان شیروان بـه منظـور برنامهریـزی ناحیـهای، مجلـه جغرافیـا و توسـعه ناحیهای، شماره هفتم، صص 133-145.

رضوانی، محمدرضا، (1381)، سنجش درجه توسـعه یـافتگی اسـتانهای کشـور بـا اسـتفاده از تحلیـل تاکسونومی، فصـلنامه دانشـکده ادبیـات و علـومانسانی دانشگاه تهران، شمارههای 50-51، صص.459-474

رضــوانی، محمدرضــا، (1383)، ســنجش و تحلیــل ســطوح توســعهیــافتگی نــواحی روســتایی درشهرستان سنندج، مجله جغرافیا و توسعه ناحیـه-ای، شماره سوم.

رضــوانی، محمدرضــا و صــحنه، بهمــن، (1384)،سنجش سطوح توسعه یافتگی نواحی روستایی با استفاده از روش منطق فازی، «فصـلنامه روسـتا وتوسعه»، شماره 8، صص 132.

رکنالدین افتخاری، عبدالرضا و آقایاری هیر، محسن،(1386)، سطحبنـدی پایـداری توسـعه روسـتایی مطالعه موردی بخش هیـر، فصـلنامه پژوهشـهای جغرافیایی، شماره 61، صص 31-46.

زالی، علیرضا، 1387، دیدگاههـای بهداشـتی در سـندچشــــمانــــداز بیســــت ســــاله کشــــور؛.(http://www.elib.hbi.i)

زبردســت، اســفندیار، (1382)، ارزیــابی روشهــای تعیین سلسله مراتب و سطحبندی سکونتگاهها دررویکرد عملکردهای شهری در توسعه روسـتایی،«فصلنامه هنرهای زیبا»، شـماره 13، صـص 63-.52

زیــاری، کرامــت ا...، (1380)، اصــول و روشهــای برنامهریـزی منطقـهای، دانشـگاه علـم و صـنعت ایران، تهران، چاپ دوم.

زیاری، کرامـت ا...، (1383)، مکتـبهـا نظریـههـا ومدلهای برنامهریزی منطقهای، انتشارات دانشگاه یزد، چاپ اول.

زیـــاری، کرامـــت ا...؛ زنجیرچـــی، ســـیدمحمود وسرخکمال، کبری، (1389)، بررسی و رتبـهبنـدی درجــه توســعه یــافتگی شهرســتانهــای اســتان خراسان رضوی با اسـتفاده از تکنیـک تاپسـیس،فصلنامه پژوهشهای جغرافیـای انسـانی، شـماره.17-30 صص ،72

صرافی، مظفر، (1377)، مبـانی برنامـهریـزی توسـعه منطقهای، مجموعـه برنامـه و بودجـه 16، مرکـزمدارک اقتصـادی و اجتمـاعی سـازمان برنامـه وبودجه، تهران.

فطرس، محمدحسن و بهشـتیفـر، محمـود، (1385)،تعیین سطح توسعهیـافتگی اسـتانهـای کشـور ونابرابری بین آنها طی سالهای 1373 و 1383، نامه اقتصادی، شماره 57، صص101-122.

قاســمی، محمدرضــا و دیگــران، (1387)، شناســایی مناطق کمتر توسعه یافته کشور، جلـد دوم، دفتـرآمار و اطلاعات استانداری اصفهان.

قدیری معصوم، مجتبی، (1377)، توانسنجی نـواحی جغرافیــایی ایــران بــرای برنامــهریــزی توســعه اقتصادی دشت مغان، رساله دوره دکتـری رشـته جغرافیای انسانی گرایش جغرافیا و برنامـهریـزی روستایی به راهنمایی دکتر رحمـتا... فرهـودی،دانشگاه تهران.

قدیری معصوم، مجتبی و حبیبی، کیـومرث، (1383)،سنجش و تحلیل سطوح توسعه یافتگی شهرها وشهرســتانهــاس اســتان گلســتان، «نامــه علــوم اجتماعی»، شماره 23، صص 147-170.

کلانتــری، خلیــل، (1380)، برنامــهریــزی و توســعه منطقــهای، انتشــارات خوشــبین و انــوار دانــش،تهران، چاپ اول.

گلدین، یان و وینترز، ال. آلن، (1379)، اقتصاد توسعه پایدار، عبدالرضا رکنالدین افتخاری و غلامرضـا آزاد ارمکــی، شــرکت چــاپ و نشــر بازرگــانی،تهران.

میسرا، آر. پی.، (1368)، توسعه منطقـهای روشهـای نو، عباس مخبر، سازمان برنامه و بودجه، تهران.نراقی، یوسـف، 1370، توسـعه و کشـورهای توسـعه

نیافتــه: مطالعــه تحلیلــی از جنبــههــای نظــری-تــاریخی توســعه نیــافتگی، چــاپ اول، شــرکت سهامی انتشار، تهران.

Alexander, E. R., (2006), Evaluation inplanning: Evolution and Prospects,

Ashgate publishing.

Dawson, J. I., (2001), Latvia’s Russianminority: balancing the imperatives of

regional development and environmentaljustice, Political Geography, No. 20, pp.787–815.

Emes, Joel and Tony Hahn, (2001), MeasuringDevelopment: an Index of HumanProgress, Public Policy Sources, No. 36,

Fraser Institute, Vancouver, Canada.

Lin, H. T., (2010), Fuzzy application in servicequality analysis: An empirical study,

Expert Systems with Applications, No. 37,pp. 517–526Millon, T. et al., (1999), Oxford Textbook of

Psychopathology, Oxford University Press,New York.

Molnar, Tamas, (2007), Factor InfluencingDevelopment Level of Settlements in

South-Transdanubia, Journal of CentralEuropean Agriculture, Vol. 8, No. 3, pp.277-284.

Noorbakhsh, F., (2002), Human developmentand regional disparities in Iran: a policy

model. Journal of InternationalDevelopment 14, 927–949.

Parham S, Organization for Economic Cooperationand Development, (1996),

Innovative Policies for Sustainable UrbanDevelopment, OECD Publishing.

Scott, A. J. and Storper M., (2003), RegionsGlobalization Development, Regional

Studies, vol. 37: 6&7, pp 579-593.Shankar, R. and Shah, A., (2003), Bridging theEconomic Divide within Countries: A 

 

Scorecard on the Performance of RegionalPolicies in Reducing Regional Income

Disparities, World Development Vol. 31,No. 8, pp. 1421–1441.

Sheikhi, M., (2001), Regional planning in Iran(1981–2001), Urban ManagementQuarterly, No. 6, pp. 18-26.

United Nations Centre for RegionalDevelopment, (2001), New Regional

Development Paradigms, Volume 3,Greenwood Publishing Group.

Xia, H. C., Li, D. F., Zhou, J. Y and Wang, J.M., (2006), Fuzzy LINMAP method for

multi-attribute decision making underfuzzy environments, Journal of Computer

and System Sciences, No. 72, pp. 741–759.