بررسی و تحلیل مؤلفه‌های هویت شهری و رابطه آن با میزان تعلق مکانی ساکنین شهرهای جدید (مطالعه موردی: شهر گلبهار)

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقاله 2، دوره 1، شماره 2، مهر و آبان 1389، صفحه 17-36   

نویسندگان

حمیدرضـــا وارثـــی^{* 1}؛ مهـدی عامــل بافنــده²؛ محمـــد محمـــدزاده²

¹دانشـــیار جغرافیـــا و برنامـــه ریـــزی شـــهری، دانشـــگاه اصـــفهان، ایـــران

²دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیـا و برنامـه ریـزی شـهری، دانشـگاه اصـفهان، ایـران

تاریخ دریافت: 15 دی 1394،  تاریخ پذیرش: 15 دی 1394 

چکیده

یکی از مسائل شهرهای جدید، بحث هویت شهری در این گونه شهرها است. کم توجهی به ابعاد و عوامل هویت بخش در شهرهای جدید، باعث ایجاد محیط هایی مصنوع و تهی از هویت انسانی می گردد. از نتایج این امر، پایین بودن احساس تعلق مکانی، همبستگی و مشارکت اجتماعی، کاهش انگیزه ساکنان برای ادامه سکونت و تأثیر در عدم تحقق اهداف جمعیتی است. لذا شناخت مؤلفه های هویت بخش به نوشهرها، بررسی هر شهر جدید به لحاظ برخورداری از این عوامل، تحلیل رابطه بین فاکتورهای هویت شهری و میزان تعلق مکانی شهروندان، شناخت نقاط ضعف و قوت شهرها در این زمینه می تواند به حل بسیاری از مشکلات ناشی از بی هویتی این گونه شهرها کمک نماید. لذا در این راستا، این پژوهش با حجم نمونه 160 نفر، در شهر جدید گلبهار انجام گرفته است. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی بوده و داده های جمع آوری شده از طریق پرسشنامه، با استفاده از نرم افزار SPSS و با به کارگیری روش های آماری نظیر توزیع فراوانی، آزمون ناپارامتریک خی دو، ضرایب رابطه دو متغیره ترتیبی، ضریب همبستگی اسپیرمن به همراه نمودار پراکنش همبستگی توصیف و تحلیل شده اند. نتایج حاکی از آن است که میزان وجود مؤلفه های هویت شهری در شهر گلبهار، 3/91 درصد متوسط به پایین است. همچنین آزمون فرضیه 1 تحت عنوان «به نظر می رسد بین مدت زمان سکونت و تعلق مکانی ساکنان رابطه وجود داشته باشد» نشان می دهد که بر اساس ضریب گاما، حدود 15 درصد از تغییرات متغیر وابسته (تعلق مکانی ساکنین) را متغیر مستقل (مدت زمان سکونت) تبیین می کند. نتایج آزمون فرضیه 2 نیز که به بررسی همبستگی بین دو متغیر مؤلفه های هویت شهری و تعلق مکانی ساکنین می پردازد بیانگر رد شدن فرض صفر و اثبات فرض مخالف است. ضریب همبستگی 365/0، همبستگی متوسط و مستقیم بین دو متغیر را نشان می دهد
 

کلیدواژه‌ها

شهر جدید گلبهار؛ نظریه های هویت مکانی؛ مؤلفه های هویت شهری؛ تعلق مکانی؛ همبستگی اسپیرمن

مراجع

1- آتش، فرهاد، (1382)، « شهرهای جدید و آیندهشهرنشینی در ایران »، شهرداریها، شماره .57

2- ابــراهیم زاده، عیســی، (1383)، تحلیلــی بــرشهرنشینی و جایگاه شهرهاى جدید در ایران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره .75

3- اسماعیل پور، فاطمه، (1385)، شهرهای جدیـد و خـاطرات جمعـی(مـورد: شـهر جدیـد مهـاجران)، مجموعه مقالات همایش بین المللی شـهرهای جدیـد، انتشارات شرکت عمران شـهرهای جدیـد، چـاپ اول، تهران.

4- افـــروغ، عمـــاد، (1377)، فضـــا و نـــابرابری اجتماعی، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس، تهران.

5- افشـانی، علیرضـا، (1387)، آمـوزش کـاربردی SPSS در علوم اجتماعی و رفتاری، انتشارات دانشـگاه یزد، چاپ اول، یزد.

6- امــین زاده گــوهر ریــزی، بهــرام و تقــی زاده، محمد، (1383)، شهرهای جدید: بستر مناسـب تجلـی ارزش های مهجور، مجموعه مقالات شهرهای جدیـد، فرهنگی جدید در شهرنشینی.

7- براتــی، ناصــر، (1373)، توســعه هــای جدیــد شـهری و شـهرهای جدیـد(هـویتی جدیـد یـا فقـدان هویت)، مجموعه مقالات ارائه شده در کنفـرانس بـین المللی توسعه شهری و شهرهای جدید، اصفهان 12 تا

16 مهرماه 1372، جلـد 2، انتشـارات شـرکت عمـران شهرهای جدید، چاپ اول، تهران.

8- ربانی، رسول، (1381)، جامعه شناسی شـهری، انتشارات دانشگاه اصفهان، چاپ اول، اصفهان.

9- رضــــازاده، راضــــیه، (1385)، رویکــــردی روانشناسانه و جامعـه شناسـانه بـه هویـت مکـانی در شهرهای جدید، مجموعه مقالات همایش بـین المللـی شهرهای جدید، انتشـارات شـرکت عمـران شـهرهای جدید، چاپ اول، تهران.

10- زبر دسـت، اسـفندیار، (1383)، انـدازه شـهر، مرکـز مطالعـاتی و تحقیقـاتی شهرسـازی و معمـاری، چاپ اول، تهران.

11- شیعه، اسماعیل، (1385)، مقدمه ای بر برنامـه ریزی شهری، انتشارات دانشگاه علم و صـنعت ایـران، چاپ شانزدهم، تهران.

12- صـبری، سـهیل و مشـارزاده مهرابـی، زهـرا، (1385)، جایگاه مفهـوم هویـت در شـهرهای جدیـد، مجموعه مقالات همایش بین المللی شـهرهای جدیـد، انتشارات شرکت عمران شـهرهای جدیـد، چـاپ اول، تهران. 

13- فرید، یداالله، (1371)، جغرافیا و شهرشناسـی، انتشارات دانشگاه تبریز، چاپ دوم، تبریز.

14- فیــالکوف، یانکــل، (1382)، جامعــه شناســی شهری، ترجمه عبدالحسین نیک گهر ، نشر آگه، مشهد.

15- قاسمی اصفهانی، مرواریـد، (1385)، بررسـی حس مکان در شهرهای جدیـد، نمونـه مـوردی شـهر جدید اندیشه، مجموعه مقـالات همـایش بـین المللـی

شهرهای جدید، انتشـارات شـرکت عمـران شـهرهای جدید، چاپ اول، تهران.

16- قدیری معصوم، مجتبی و مهـدوی، مسـعود و مطیعی لنگرودی، حسن و ریـاحی، وحیـد، (1386)، « تحلیل رابطه نوشهر گلبهار بـا روسـتاهای پیرامـونی »، جغرافیا و توسعه، شماره 10.

17- کربلایی نوری، رضا، (1385)، « هویت؛ شهر، خــاطره »، مجموعــه مقــالات همــایش بــین المللــی شهرهای جدید، انتشـارات شـرکت عمـران شـهرهای جدید، چاپ اول، تهران.

18- الکساندر، کریستوفر، (1381)، معمـاری و راز جاودانگی: راه بی زمان ساختن، ترجمه مهرداد قیـومی بید هندی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.

19- کرد درونکلایـی، سـکینه و عسـکری رابـری، مسعود، (1385)، هویت شهری بر بنای جنبه هایزیبایی شناسی محیط، مجموعه مقالات همـایش بـین المللـی شهرهای جدید، انتشـارات شـرکت عمـران شـهرهای جدید، چاپ اول، تهران.

20- گلکار، کورش، (1380)، مؤلفه هـای سـازنده کیفیت طراحی شهری، نشریه علمی - پژوهشی صـفه، شماره 33.

21- لطیفی، غلامرضا، (1383)، مدیریت شهری در ایـران، محـدودیت هـا و چـالش هـا، فصـلنامه علـوم اجتماعی، شماره 27.

22- مـدنی پـور، علـی، (1379)، طراحـی فضـای شهری، ترجمـه فرهـاد مرتضـایی، انتشـارات شـرکت پردازش و برنامه ریزی شهری، چاپ اول، تهران.

23- معلمــی، محســن، (1386)، هویــت شــهری، هویت مسکونی، مفاهیم گمشده امروزی، ماهنامه راه و ساختمان، شماره 48.

24- معــین، محمــد، (1384)، انتشــارات ســاحل، چاپ دوم، تهران.

25- نوریـان، فرشـاد و شایسـته پایـدار، علیرضـا،(1386)، «ارزیابی عملکرد شهر جدید گلبهار با استفاده از روش ارزیابی فرایند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) »، شهرنگار، شماره 44.

26- هاشمی زاده، فرامند، (1373)، مسـأله هویـت در توسـعه هـای جدیـد شـهری و شـهرهای جدیـد، مجموعه مقالات ارائه شـده در کنفـرانس بـین المللـی

توسعه شهری و شـهرهای جدیـد، اصـفهان 12 تـا 16 مهرمــاه 1372، جلــد 2، انتشــارات شــرکت عمــران شهرهای جدید، چاپ اول، تهران.

27- یزدانـی، محمـود و یـاری، ارسـطو، (1386)، هویت، شهر و جغرافیا، فصـلنامه اندیشـه جغرافیـایی، شماره 1.

28- Lalli, M, (1988), “Urban Identity. InEnvironment Social Psychology”, Dordrecht:kluwer.

29- Proshansky, H, (1978), “The city andself-Identity, Environment and Behavior”,vol10.

30- WWW. golbahar.org