ارزیابی و سنجش سطح پایداری توسعة محلات شهر بابلسر

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقاله 3، دوره 1، شماره 2، مهر و آبان 1389، صفحه 37-60   

نویسندگان

محمدحســــین ســــرایی^{* 1}؛ صــــــدیقه لطفــــــی²؛ ســـــمیه ابراهیمـــــی³

¹اســــتادیار جغرافیــــا و برنامــــهریــــزی شــــهری، دانشــــگاه یــــزد، ایــــران

²دانشــــیار جغرافیــــا و برنامــــهریــــزی شــــهری، دانشــــگاه مازنــــدران، ایــــران

³دانشــجوی کارشناســی ارشــد جغرافیــا و برنامــهریــزی شــهری، دانشــگاه یــزد، ایــران

تاریخ دریافت: 15 دی 1394،  تاریخ پذیرش: 15 دی 1394 

چکیده

تجارب نشان می دهد که پایداری شهری توجه زیادی را در سطح جهانی به دست آورده است، در حالی که این موضوع در ایران به طور کامل مورد توجه قرار نگرفته است. سطح پایداری شهری می تواند کیفیت زندگی در شهرها را نشان دهد.بررسی و‌ شناخت‌ وضعیت‌ محلات‌ و تنگناهای‌ توسعه ‌آنها به‌ لحاظ‌ پایداری‌ و توسعه‌ پایدار در شهرها، از مسایلی‌ است‌ که‌ اخیراً در فرهنگ‌ برنامه‌ریزی‌ شهری‌ مطرح‌ شده، اما هنوز در کشور ما جایگاه‌ آن‌ به‌ خوبی‌ طرح‌ نشده‌ است‌. بدین منظور، هدف کلی از این مقاله ارزیابی و تعیین سطوح پایداری محلات شانزده گانه شهر بابلسر به لحاظ برخورداری از شاخص های توسعه است. برای ارزیابی سطوح پایداری محلات، تحلیل نابرابریها و پیش بینی اولویت توسعه از مدلهای کمی و نرم افزارهای آماری از قبیل: شاخص توسعه یافتگی موریس، امتیاز استاندارد شده، ضریب تغییرات ، تحلیل عاملی و رگرسیون چند گانه توأم (Enter) با انتخاب30 متغیر در قالب شاخص های اجتماعی، اقتصادی، زیربنایی، زیستی و کالبدی استفاده شده است. نتایج حاصل از بررسی سطوح پایداری توسعه در محلات شهر بابلسر، به لحاظ شاخص های تلفیقی نشان می دهد که ضریب پایداری بین محلات این شهر متفاوت بوده؛ به طوری که از مجموع شانزده محله، یک محله در گروه پایدار ایده‌آل، دو محله درگروه پایدار قوی، هفت محله نیمه پایدار، چهار محله پایدار ضعیف و دو محله درگروه ناپایدار قرار دارند. همچنین یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که بین محلات مختلف این شهر به لحاظ برخورداری از شاخص‌های توسعه نابرابری و اختلاف فاحشی وجود دارد، که این نابرابریها در زمینه‌ شاخص‌های عامل‌ زیست- اجتماعی (با مقدار 98/. درصد) ‌بسیار چشمگیر و در شاخص‌های‌ عامل زیربنایی (به میزان 32/. درصد) کمتر بوده‌ است‌. در جمعبندی می‌توان گفت که مسؤولان شهری باید سیاست‌گذاری‌های خویش را متوجه محلات کمتر توسعه یافته، نمایند تا شکاف موجود را برای رسیدن به برابری اجتماعی پر و سطح کیفیت زندگی را ارتقا دهند
 

کلیدواژه‌ها

توسعه پایدار؛ محلات؛ شاخص‌های اقتصادی- اجتماعی؛ تکنیک‌های آماری؛ بابلسر

مراجع

1- بارو، سی، جی، (1376)، توسعه پایدار، مفهوم،روش و عمــل، ترجمــه ســید علــی بــدری، فصــلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره .44

2- بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، (1370)، تحلیل و نقد شـیوه هـای طبقـه بنـدی روسـتاها، گـزارش اول،تهران.

3- توفیق، ف، (1372)، تحلیل عاملی، تلفیق عامل های منطقه ای، مجله آبادی، شماره دهم.

4- حسین زاده دلیر،ک.1380: برنامه ریـزی ناحیـه ای، سمت.

5- حکمت نیـا، ح. 1383. برنامـه ریـزی فضـایی توسعه پایدار شهری مورد شهر یزد، پایان نامـه دکتـری به راهنمایی دکتر علی زنگیآبادی، دانشگاه اصفهان.

6- حکمت نیا، حسن و موسوی میرنجف،(1384)،تحلیل عاملی و تلفیق شاخصها در تعیین عوامـل مـؤثر بر توسعه انسـانی نـواحی ایـران، فصـلنامه جغرافیـا و توسعه، شماره 6.

7- زیاری، کرامت اله، (1381)، اصول و روشـهای برنامهریزی منطقهای، انتشارات دانشگاه یزد.

8- زیــاری، کرامــت الــه، (1382)، برنامــه ریــزی شهرهای جدید، تهران، انتشارات سمت.

9- صــباغ کرمــانی، م، (1380)، تجزیــه و تحلیــل نابرابری های منطقه ای اشتغال در استانها کشور، مجله مدرس، دوره 5، شماره 2.

10- ضــرابی، اصــغر، (1379)، توســعه شــهرها و مسـایل محـیطزیسـت، مجلـه علـومانسـانی دانشـگاه سیستان وبلوچستان، سال ششم، شماره 10.

11- طالبی، هوشنگ و زنگی آبادی، علی، (1380)،تحلیل شاخص ها و تحلیـل عوامـل مـؤثر در توسـعه انسـانی شـهرهای بـزرگ کشـور، فصـلنامه تحقیقـات جغرافیایی، شماره 60.

12- فنی، زهره، 1382: شهرهای کوچـک رویکـرد دیگـری در توسـعه منطقـه ای، سـازمان شـهرداریهای کشور.

13- کلانتری، خلیل، (1385)، پـردازش و تحلیـل دادهها در تحقیقـات اجتمـاعی- اقتصـادی، انتشـارات شریف، تهران.

14- کلاین، پ، (1380)، راهنمـای آسـان تحلیـل عـاملی، ترجمـه سـید جـلال صدرالسـادات و اصـغر مینایی، انتشارات سمت، تهران

15- گیلبرت، آ و ژوزف گ، (1375)، شهرها، فقر و توسعه، شهرنشـینی در جهـان سـوم، ترجمـه پرویـز کریمی ناصری، تهران، اداره کل روابط عمـومی و بـین الملل شهرداری تهران.

16- معصومی اشکوری، سید حسن، (1379)، شهر فعال و مدیریت توسعه پایدار شهری، مجموعه مقالات اولین همایش مدیریت توسعه پایدار در نواحی شهری، تبریز، انتشارات دانشگاه تبریز.

17- موسـیکـاظمیمحمـدی، م، (1380)، توسـعه پایدار شهری: مفاهیم و دیدگاهها، فصـلنامه تحقیقـات جغرافیایی، سال شانزدهم، شماره .3 

18- موسیکاظمیمحمـدی، م و شـکویی حسـین،(1381)، سنجش پایداری اجتماعی توسـعه شـهر قـم، فصلنامه پژوهش های جغرافیایی، سال سی و چهـارم، شماره 43.

19- نظریـان، اصـغر، 1380 ()، شـهرهای آینـده: کانون فاجعه انسانی یا بستر تعادل فرهنگـی، فصـلنامه فضای جغرافیایی، سال اول، شماره3.

20- مجید زاده، یوسف، (1368)، آغاز شهرنشینی در ایران، چاپ اول، مرکز نشر دانشگاهی تهران.

21- مهندسین مشاور نقش محیط، (1381)، طـرح جامع شهر بابلسر، ساری، سازمان مسکن و شهرسازی استان مازندران.

22- نقدی، ا و صادقی ر، (1385)، حاشـیه نشـینی چالشی فراروی توسعه پایدار شهری (با تأکید بر شـهر همدان)، مجله رفاه اجتماعی، سال پنجم، شماره20.

 

23- Birkmann, J, (2000), NachhaltigeRaumentwicklung Imdreidimensionalen Nebel.Hamm, in: UVP- Gesellschaft: UVP- Report3/2000.UVP- Verlag.

24- Brandshowyork, W, (1987),Urbanization and Under Development: a GlobalStudy of Urbanization, Urban, Bios, andEconomic Dependency. American SociologicalReview.

25- Drakakis, S & etal,( 1996), Urbanizationin Vietnam, Geogorum, 28(1).

26- kanatschning, D & G, Weber,(1998),Nachhaltige Raumentwicklung inOsterreich. Schriftenreihe des OsterreichischenInstitut fur Nachhaltige Entwicklung, Band 4.Wien, Osterreichisches Institut fur NachhaltigeEntwicklung.

27- Krause, M, (1996), NachhaltigeitDimension Eines Begriffs und Seine Bedeutungfur die Raumliche planung, Freie UniversitatBerlin, Fachbereich Geowissenschaften, Berlin.Institut fur Geographische wissenschaft.

28- Meadows, D. H & D. L. Meadows,(1992), Beyond the Limits, Toronto: McCleland & Stewart.

29- Neumayer, E, (2001), Analaysis of theHuman Development Index and Sustainability,A constructive, proposal, Economics, N. 31.

30- Roseland, M, (1997), Dimension of theEco- City. Cities, 14(4), Elsevier Science Ltd.

31- The World Commission on Environmentand Development (WCED), (1987), Our FutureCommon, OFxford: Oxford University Press.