تحلیلی بر پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در محلات شهری میبد از منظر توسعه پایدار

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقاله 4، دوره 1، شماره 2، مهر و آبان 1389، صفحه 61-84   

نویسندگان

ملیحــــــه ذاکریـــــان¹؛ میرنجـــــف موســـــوی^{* 2}؛ علــی باقــــری کشکـــولی³

¹اســتادیار جغرافیــا و برنامــه ریــزی شــهری، دانشــگاه آزاد اســلامی میبــد، یــزد، ایــران

²اســــتادیار جغرافیــــا و برنامــــه ریــــزی شــــهری، دانشــــگاه ارومیــــه، ایــــران

³کارشناس ارشد جغرافیا و برنامـه ریـزی شـهری، مریـی جهـاد دانشـگاهی واحـد یـزد، ایـران،

تاریخ دریافت: 15 دی 1394،  تاریخ پذیرش: 15 دی 1394 

چکیده

این پژوهش به تحلیل فضایی توزیع خدمات و پراکنش جمعیت در بین محلات شهر میبد می پردازد. روش پژوهش توصیفی – تحلیلی است که از مدل های ضریب آنتروپی، مقادیر استاندارد شده، تاکسنومی استفاده شده است. جامعه آماری 11 محله شهر میبد است. شهر میبد در سال 1355 دارای 17848 نفر جمعیت بوده که با نرخ رشد 05/4 درصد در سال به 58872 نفر در سال 1385 افزایش یافته است، ولی از نظر توزیع و برخورداری از خدمات شهری، رشدی متناسب با جمعیت نداشته است. ضریب همبستگی بین مساحت محلات و نمرات استاندارد شده 248/0- بوده است، یعنی رابطه معکوس معناداری بین گستردگی مساحت محلات و نمرات استاندارد وجود دارد که گستردگی مساحت در چگونگی توزیع بهینه خدمات شهری نقشی ندارند. همچنین، ضریب همبستگی پیرسون بین تراکم جمعیت محلات شهر و Z-Score مشخص می کند که بین توزیع خدمات و تراکم جمعیت در شهر میبد رابطه ضعیفی وجود دارد، زیرا عدد به دست آمده 524/0 و سطح معنی داری 094/0 بوده که با سطح معنی داری 95 درصد اختلاف زیادی دارد و رابطه بین این دو متغیر را به صورت خیلی ضعیف نشان می دهد. بنابراین، بین پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در سطح محلات شهر میبد رابطه ای وجود ندارد. نتایج بررسی های حاصل از تلفیق مدل ها نشان می دهد محلات 1-1-2 و 1-2-2 از نظر توزیع خدمات وضعیت نسبتا متعادل و محلات 2-1-1 و 1-1-1 و 1-2-1 وضعیت نامتعادلی دارند. بنابراین، می توان گفت با توزیع متعادل و به یک نسبت خدمات در بین محلات شهر میبد، با توجه به نیازهای جمعیتی می توان در آینده به تعادل در سطح محلات شهر میبد رسید. بنابراین، برقراری ارتباط منطقی و هماهنگ بین پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در محلات یازده‌گانه شهری میبد برای نیل به پایداری ضروری به نظر می‌رسد
 

کلیدواژه‌ها

تحلیل فضایی؛ پراکنش جمعیت؛ توزیع خدمات؛ عدالت فضایی؛ محلات شهری؛ توسعه پایدار؛ شهر میبد

مراجع

1- اطهاری، کمال، (1381)، عدالت در فضا، مجله هفت شهر، سـال سـوم شـماره نهـم و دهـم، سـازمان عمران و بهسازی شهری، تهران.

2- بوچانی، محمد حسین، (1385)، بررسـی عـدم تعادلهای فضـایی- اجتمـاعی شـهر ایـلام از دیـدگاه توسعه پایدار، مجله شهرداریها، سال ششـم ، شـماره 73، تهران.

3- حبیبی، سید محسن، (1382)، از شار تـا شـهر، انتشارات دانشگاه تهران.

4- حکمتنیا، حسن و میرنجف موسوی، (1385)،ارزیابی شاخصهـای پایـداری در نـواحی شـهر یـزد، مجموعه مقالات همایش جغرافیا و قـرن 21، دانشـگاه آزاد نجف آباد.

5- حکمتنیا، حسن و میرنجف موسوی، (1385)،کاربرد مدل در جغرافیا با تاکید بر برنامهریـزی شـهری و ناحیهای، انتشارات علم نوین، یزد.

6- ســاوج، مایــک و آلــن وارد، (1380)، جامعــه شناسی شهری»،ترجمه: ابوالقاسیم پوررضـا، انتشـارات سمت، تهران.  شــیخی، محمــدتقی، ( 1378)، جامعــه شناســی شهری، انتشارات نورگیتی.

7- عبدی دانشـپور، زهـره، (1378)، تحلیـل عـدم تعادل فضایی در شهرها، مورد تهران، مجله صفه، سال نهم، شماره بیست و نهم، دانشگاه شهید بهشتی تهران.

8- فیض پور، محمـدعلی و مهینـی زاده، منصـور، (1377)، سنجش درجه توسعه صـنعتی منـاطق اسـتان یزد، فصلنامه دانشور، دانشگاه شاهد.

9- قــره نــژاد، حســن، (1376)، بررســی توزیــع جغرافیایی مراکز بهداشتی- درمانی در شـهر اصـفهان،تحقیقات جغرافیایی، شماره 44.

10- کلانتــری، خلیــل، (1380)، برنامــه ریــزی وتوسعه منطقه ای (تئوریهـا و تکنیـک هـا) ، انتشـارات خوشبین، تهران.

11- ماسگریو ریچارد، (1372)؛ مالیـه عمـومی در تئــوری و عمــل، ترجمــه مســعود محمــدی و یدالــه ابراهیمی فر، انتشارات سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور.

12- مرصوصی، نفیسـه، (1383)؛ تحلیـل فضـایی عدالت اجتمـاعی در شـهر تهـران، ماهنامـه پژوهشـی آموزشـی شـهرداریها، شـماره 65، انتشـارات سـازمان شهرداری ها.

13- مرکز آمار ایـران، نتـایج تفصـیلی سرشـماری عمومی نفوس و مسکن 1355 -1385 .

14- موسوی، میرنجـف، (1382)، سـنجش درجـه توسعه یافتگی نواحی ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا، دانشگاه یزد، به راهنمایی کرامت االله زیاری.

15- مهندسین مشاور عرصه، (1385)، طرح جـامع شهر میبد، سازمان مسکن و شهرسازی استان یزد.

16- میر نجف موسوی و علـی بـاقری کشـکولی، (1387)، شکل پایدار شهر و عدالت اجتماعی در مورد شهر یزد، طرح پژوهشی دانشگاه پیام نور استان یزد.

17- نصر، حسن، (1377)، زمـین شـهری و ارزش افزوده ناشی از طرح های عمرانی، مجله آبـادی، سـال نهم، شماره 33.

18- وارثــی، حمیدرضــا و علــی زنگــی آبــادی، (1387)، بررسی تطبیقی توزیع خدمات عمومی شهری از منظر عدالت اجتماعی مورد: زاهدان، مجله جغرافیـا .(www.sid.ir) توسعه و

19- هادیپور، حلیمهخـاتون و دیگـران، (1385)، معیارهای موثر در مرزبندی نواحی مناطق شهری(مورد مطالعــه: منطقــه یــک شــهرداری تهــران) ، فصــلنامه پژوهشهای جغرافیایی، شماره 57، تهران.

20- هاروی، دیوید، (1379)، عـدالت اجتمـاعی و شهر، ترجمه فرخ حسامیان و دیگران، شرکت پردازش و برنامهریزی شهری، تهران.

21- Drakakis- Smith , David, (2000), ThirdWorld Cities: Second Edition , Routledge,London.

22- Wheeler , James O, Muller , Peter O,(1986), Economic Geography , John Wiley &Sons, Inc , Canada.

23- Marcotullio, Peter, J, (2001), AsianUrban Sustainability in the era of globalization,united Nation University, Institute of AdvancedStudies, Tokyo, Japan.

24- Runciman, W, G, (1966), RelativeDeprivation and Social justice, (London).

25- Bastanifar, iman, samet, majid, (2004),An inquiry of Green Tax effect on decreasing afair poiiution of Isfahan province GIANinternational symposium & workshop, Isfahanuniversity.