تحلیل عملکرد شهرهای جدید در نظام شهری کشور

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقاله 7، دوره 1، شماره 1، خرداد و تیر 1389، صفحه 131-150   

نویسندگان

محمد اکبرپور سراسکانرود^{* 1}؛ مهدیه میرزاجایی²

¹دانشـــجوی دکتـــری جغرافیـــا و برنامـــه ریـــزی شـــهری، دانشـــگاه تهـــران، ایـــران

²دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهـران ایـران

تاریخ دریافت: 15 دی 1394،  تاریخ پذیرش: 15 دی 1394 

چکیده

چکیده مقوله احداث شهرهای جدید،" عمده ترین سیاستی است که اینک برخی از دستگاه های اجرایی مملکت به منظور دستیابی به هدف هایی، همچون: مهار رشد شهرهای بزرگ، مقابله با مسایل رشد شهرنشینی در آینده و از بین بردن آثار فزاینده تمرکز امور، آن را در رأس تصمیم گیری های خود قرار داده اند. از طرفی، طی دهه 85 - 1375 وزارت کشور به طور میانگین هر نه روز، یک نقطه شهری جدید تصویب نموده که در دوره 10 ساله فوق در مجموع 400 نقطه شهری به تعداد شهرهای ایران افزوده شده، حال آنکه سیاست دولت در این شهرها، تنها به ایجاد یک شهرداری و دادن حداقل امکانات مورد نیاز محدود شده است؛ اما هدف از ایجاد شهرهای جدید در ایران را می توان در قالب دو هدف؛ یعنی تمرکز زدایی از شهرهای بزرگ و تمرکزگزینی جمعیت در مناطق توسعه نیافته دانست. بررسی عملکرد شهرهای جدید ایران نشان از آن دارد که شهرهای جدید ایران هنوز نتوانسته است آن جمعیت پیش بینی شده خود را جذب نماید. چه عواملی باعث شده که با وجود سرمایه گذاری های بسیاری که غیر قابل برگشت نیز هست، شهرهای جدید ایران در جذب جمعیت موفق نباشد؟ بی هویتی شهرهای جدید، عدم تطابق با فرهنگ ساکنان، خوابگاهی بودن، مکانیابی نامناسب و ... تنها چند عاملی هستند که در پاسخ به سؤال فوق می توان از آنها نام برد. شهرهای جدید ایران اگرچه یک راه حل میانه و سیاستی واقع گرایانه و مصلحت اندیشانه در شرایط زمانی حال است و اگرچه نسبت به راه حل های اضطراری و کوتاه مدت از جامعیت بیشتری برخوردار است، اما تنها نسخه شفابخش مشکلات شهری ایران نیست. این تفکر فقط می تواند به صورت عملکردی برای ایجاد فرصت ها و مجالها برای تهیه برنامه های اساسی و دراز مدت در شهرنشینی کشور باشد که در راس آن تدوین سیاست ملی شهرنشینی و راهبرد در توسعه فضایی کشور و بالا بردن قابلیت شهرهای کوچک و متوسط است که راه حل اساسی در تامین اهدافی است که تاکنون شهرهای جدید در برآورده کردن آنها عاجز مانده اند. 
 

کلیدواژه‌ها

شهرجدید؛ عملکرد؛ کشورایران؛ برنامه ریزی

مراجع

1- آلام، برکــال، (1381)،"ســاخت شهرنشــینی در کشورهای کمتر توسعه یافته"، گزینه مسـایل اقتصـادی و اجتماعی، شماره 75، ص .32

2- آمارنامه ها و سالنامه های آماری سال هـای1335 تا 1385

3- اعتمــاد، گیتــی، (1377)، شهرنشــینی در ایــران، انتشارات آگاه، چاپ سوم.

4- امیــر احمــدی، حســن، (1375)، توســعه ایــران؛ انقلاب و تغییرات، فصلنامه جهان سوم، شماره 17

5- بوالحسنی، مهنـاز، (1383)، "تـأثیر شـهرداری بـر بازار مسکن"، ماهنامه شهرداری هـا، سـال ششم،شـماره  .62

6- بهفـروز، فاطمـه، (1374)، زمینـه هـای غالـب در جغرافیای انسانی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران. 

7- جوان، جعفر، (1381)، جغرافیایی جمعیت ایـران، جهاد دانشگاهی، تهران.

8- حاتمی، سید محمـد، (1376)، از دنیـای شـهر تـا شهر دنیا، چاپ سوم، نشر نی.

9- دانشــپور،زهره، (1385)، دگرگــونی مشــکلات شهرهای جدید، مجموعه مقالات تجارب ایجاد شهرهای جدیــد درایــران و جهــان، کتــاب اول، شــرکت عمــران شهرهای جدید.

10- زکاوت، کـامران، (1372)،" شـهرهای جدیـد و استراتژی توسعه غیر متمرکـز کـلان شـهرها"، مجموعـه مقالات ارایه شده در کنفرانس بین المللی توسعه شـهری و شهرهای جدید، اصفهان.

11- زیــاری، کرامــت االله، (1379)، برنامــه ریــزی شهرهای جدید، انتشارات سمت، چاپ اول، تهران. سرشماری عمومی نفوس ومسکن سال های 1335 تا  1385.

12- شــرکت عمــران شــهرهای جدیــد، (1368)، عملکرد شهرهای جدید تا پایان سال 1367، تهران.

13- شیعه، اسـماعیل، (1380)، بـا شـهر و منطقـه در ایران، دانشگاه علم و صنعت ایران، چاپ دوم.

14- صــرافی، مظفــر، (1368)، ضــرورت تــدوین سیاست ملی شهرنشینی برای موفقیـت شـهرهای جدیـد ایران، مجموعه مقالات ارایه شـده در سـیمینار شـهرهای جدید.

15- فوران، جان، (1378)، تاریخ تحولات اجتمـاعی ایران، ترجمه، تدین، احمد، مؤسسه فرهنگی رسا.

16- قرخلو، مهدی، (1385) جزوه درسـی شـهرهای جدید، دانشگاه تهران.

17- کامیــار، غلامرضــا، (1385)، حقــوق شــهری و شهرسازی، انتشارات مجد، چاپ اول، تهران.

18- غمـامی، مجیـد، نگـاهی بـه عملکـرد شـهرهای جدید در مجموعه شهری تهران،آبادی، ش 31-30-29

19- معصــوم، جــلال، (1380)، "شــهرهای جدیــد؛ ضرورت ها و عملکردها"، ماهنامه شهرداری ها، شـماره 31.

20- میسرا، آر.پی، (1378)، "برداشتی نـو از مسـایل توسعه"، گزینه مسایل اقتصادی و اجتمـاعی، شـماره 46، صص 15 تا .18

21- نگهبان مروی، محمـد، (1381)، «پایـان نامـه بـا عنوان:شهرهای جدید و نقـش آنهـا در تمرکـز زدایـی از مادرشهرها» مورد: شهر جدید گلبهار، دانشگاه سیسـتان و بلوچستان.

22- وزارت مســکن و شهرســازی، (1367)، برنامــه ریزی شهری در پروژه های آماده سازی زمین، تهران.

23- وزارت مســکن وشهرســازی، (1386)، شــرکت عمران شهرهای جدید ، کتاب اطلاع رسانی، چاپ اول.

24- Atashi, farhad and Y.S Shirazi Beheshtiha,(1998), New towns and their practical challenges,magazine Habitat, vol.22, Now.1.

25-Gideon Golang, (1978), “Internationalurban Growth policies”, John Wily & Sons Inc.

26-Mumford, Lewis, (1961), the city in historySandi ego, Harcourt Brace.

27-Ziari, Keramatollah, (2006), The planningand functioning of new towns in Iran, Cities, Vol.23, No. 6, p. 412–422.