پهنه بندی آسیب‌پذیری و ارزیابی تغییرات مکانی کیفیت آبخوان دشت امامزاده جعفرگچساران با استفاده از شبیه DRASTIC و شاخص کیفی GWQI

فصلنامه علمی مهندسی منابع آب

مقاله 1، دوره 5، شماره 13، خرداد و تیر 1391، صفحه 1-17   

نویسندگان

فرحناز عزیزی^{* 1}؛ حسین محمدزاده²

¹کارشناس ارشد هیدروژئولوژی، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد،ایران

²استادیار، مرکز تحقیقات آبهای زیرزمینی(متآب)، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد،ایران

تاریخ دریافت: 16 دی 1394،  تاریخ پذیرش: 16 دی 1394 

چکیده

یکی از راههای مناسب برای جلوگیری از آلودگی آبهای زیرزمینی، شناسایی مناطق آسیب‌پذیر آبخوان به آلودگی، و بررسی تغییرات مکانی کیفیت آبهای زیرزمینی به منظور مدیریت بهره برداری از منابع آب و کاربری اراضی می باشد. در این تحقیق، برای نخستین بار نقشه ی پهنه بندی آسیب‌پذیری آبخوان دشت امامزاده جعفر گچساران, واقع در استان کهگیلویه‌ و بویراحمد، با کاربری شبیه DRASTIC تهیه شده ‌است. بررسی عوامل آب و زمین شناسی مؤثّر بر آسیب‌پذیری آبخوان و نتایج حاصل از تحلیل حساسیت شبیه با روشهای حذف فراسنج و تک فراسنجی، نشان می‌دهند که محیط غیراشباع آبخوان بیشترین تأثیر را بر شاخص آسیب‌پذیری دارا می‌باشد. براساس نتایج حاصل از شبیه DRASTIC، 2/4، 2/56 و 0/37 درصد از آبخوان امامزاده جعفر به ترتیب دارای آسیب‌پذیری بالا، متوسط و کم بوده، و آسیب پذیری 6/2 درصد از منطقه قابل اغماض است. از آن جا که منطقه‌ی با آسیب‌پذیری بالا در سراب جریان آبهای زیرزمینی قرار دارد، در صورت ورود هر نوع آلودگی به این بخش از آبخوان، احتمال پخش آن در کل آبخوان وجود دارد. همچنین، نقشه ی پهنه بندی کیفی آب از نظر شرب، تهیه شده بر اساس شاخص GWQI، و مقایسه آن با نتایج روش شولر، نشان می‌دهد که حدود 6/1، 4/83 و 1/12 درصد از آبهای زیرزمینی دشت امامزاده جعفر به ترتیب دارای کیفیتی عالی، خوب و بد می‌باشند. بطور کلی، آب‌زیرزمینی در اکثر نقاط دشت دارای کیفیتی عالی و خوب، و فقط در بخشهای شمال غربی آن، به دلیل عبور آب از لایه‌های تبخیری سازند گچساران، دارای کیفیت بد تا خیلی بد می باشد.
 

کلیدواژه‌ها

آسیب پذیری آبخوان؛ شبیه DRASTIC؛ شاخص GWQI؛ دشت امامزاده جعفر گچساران

مراجع

1- Ahmadi, A., and M. Aberoumand. 2009.Vulnerability of Khash- plain Aquifer,Eastern Iran, to Pollution UsingGeographic Information System (GIS).Applied Geology. 5(1): 1-11.

2- Al-Adamat, R. A. N., I. D. L. Foster, andS. M. J. Baban. 2003. GroundwaterVulnerability and Risk Mmapping for theBasaltic Aquifer of the Azraq Basin ofJordan Using GIS, Remote Sensing andDRASTIC. Applied Geography. 23: 303–324.

3- - Aller, L., T. Bennet, J. H. Lehr, R. J.Petty, and G. Hackett. 1987. DRASTIC:A Standardized System for Evaluating

Ground Water Pollution Potential UsingHydrogeologic Settings: EPA/600/2-87/035:19-25. U.S.EnvironmentalProtection Agency, Ada, Oklahoma.

4- Azad Shahraki, F., A. Aghasi, F. AzadShahraki, and A. Zarei. 2010.Vulnerability Mapping of the HashtgerdAquifer Using DRASTIC Method andSensitivity Analysis. Journal of Water andWastewater. 2: 61-71.

5- 5- Babiker, I. S., M. A. A. Mohamed, T.Hiyama, and K. KATO. 2005. A GISbasedDRASTIC Model for Assessin

Aquifer Vulnerability in KakamigaharaHeights, Gifu Prefecture, Central Japan:Sci Total Environ. 345:127–140.

6- Babiker, I. S., M. A. A. Mohamed, and T.Hiyama. 2007. Assessing Ground WaterQuality Using GIS: Water ResourcesManagement. 11: 669 – 715.

7- Bordalo, A. A., W. Nilsumranchit, and K.Chalermwat. 2001. Water Quality andUses of the Bangpakongriver (EasternThailand): Water Res. 15(35): 3642-3635.

8- Ettazarini, S. 2006. Groundwater PollutionRisk Mapping for the Eocene Aquifer ofthe Oum Er-Rabia Basin, Morocco.Environmental Geology. 51(3): 341-347.

9- Evans, B. M., and W. L. Mayers. 1990. AGIS Based Approach to EvaluatingRegional Groundwater Pollution Potential

with DRASTIC: Journal of Soil andWater Conservation. 45: 242–245.

10- Fritch, T. G., C. L. McKnight, J. C.Elderman, and J. G. Arnold. 2000. AnAquifer Vulnerability Assessment of thePaluxy Aquifer, Central Texas, USA,Using GIS and a Modified DRASTICApproach. Environ Manage. 25: 337–345.

11- Indian Standard (IS: 10500). 1992.Drinking Water Specification,(Reaffirmed 1993).

12-Khodaei, k., A. Shahsavari, B. Etebari.2006. Juvein Aquifer VulnerabilityAssessment Using DRASTIC and GODMethods. Journal of Geology. 2(4): 73-87.

13- Merchant, J. W. 1994. GIS-basedGroundwater Pollution HazardAssessment: A critical Review of theDRASTIC Model. Photogramm. Engng &Remote Sensing. 60(9): 1117-112.

14- Mishra, P.C. and R.K. Patel. 2001. Studyof the Pollution Load in theDrinkingwater of Rairangpur, a SmallTribal Dominatedtown of North Orissa.Indian J. Environment and Ecoplanning.5(2): 293-298.

15- Naqa, A., N. Hammouri, and M. Kuisi.2006. GIS-based Evaluation ofGroundwater Vulnerability in the Russeifa

Area, Jordan: Revista Mexicana deCiencias Geológicas. 23(3): 277-287.

16- Napolitano, P., and A. G. Fabbri. 1996.Single-parameter Sensitivity Aanalysis forAquifer Vulnerability Aassessment usingDRASTIC and SINTACS. HydroGIS 96:Application of Geographical InformationSystems in Hydrology and Water

Resources Management: Proceedings ofVienna Conference. IAHS Pub. 235: 559–566.

17-Niknam, R., K. Mohammadi, and V.Johari Majd. 2007. Tehran - Karaj AquiferVulnerability Assessment UsingDRASTIC Method and Fuzzy Logic.Water Resources Research. 3(2): 64-72.

18- Reza, R., and G. Singh. 2010. Assessmentof Ground Water Quality Status by UsingWater Quality Index Method in Orissa,India: World Applied Sciences Journal.9(12): 1392 – 1397.

19- Sharma, N. D., and J. N. Patel. 2010.Evaluation of Groundwater Quality Indexof the Urban Segments of Surat City,India: International Journal of Geology,4:(1).

20- Singh, D. F. 1992. Studies on the WaterQuality Index of some Major Rivers ofPune, Maharashtra: Proceedings of theAcademy of Environmental Biology. 1:61–66.

21- Tiwari, T.N. and M.A. Mishra. 1985. APreliminaryassignment of Wwater QualityIndex of Major Indianrivers. Indian J.Environmental Protection. 5: 276-279.

22- WHO, (1993). Guidelines for DrinkingWater Quality (2nd ed., Vol. 1, pp: 188).Recommendations, Geneva: World HealthOrganization. 9: 21-29.

 23- Yuan, M., X. Zhang, and L. Wang. 2006.Fuzzy Pattern Recognition Method forAssessing Groundwater Vulnerability toPollution in the Zhangji Area: Journal ofZhejiang University SCIENCE A. 7(11):1917-1922.