ارزیابی تأثیر خشکسالی بر منابع آب زیرزمینی آبخوان دشت فسا با استفاده از شاخصهای بارندگی معیار شده، منابع آب زیرزمینی و قابلیت هدایت الکتریکی معیار شده

فصلنامه علمی مهندسی منابع آب

مقاله 4، دوره 5، شماره 13، خرداد و تیر 1391، صفحه 57-74   

نویسندگان

محبوبه صیف^{* 1}؛ حسین محمدزاده²؛ ابوالفضل مساعدی³؛ حامد صیاد¹

¹دانشجوی کارشناسی ارشد آبهای زیرزمینی گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد

²استادیار، مرکز تحقیقات آبهای زیرزمینی (متآب)، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه فردوسی مشهد

³دانشیار، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه فردوسی مشهد

تاریخ دریافت: 17 دی 1394،  تاریخ پذیرش: 17 دی 1394 

چکیده

پدیده ی خشکسالی در طول دوره ی وقوع خود، منابع آبهای زیرزمینی را تحت تأثیر قرار می دهد، که متأسفانه کمتر مورد توجه قرار گرفته است . در این تحقیق، میزان آسیب پذیری خشکسالی هواشناسی دشت فساو پیرامون آن، با استفاده از شاخص بارندگی معیار شده (SPI) در مقیاسهای مختلف ماهانه ، فصلی و سالانه در طول دوره ی آماری 1388-1357، و وضعیت خشکسالی آب و زمین شناسی این منطقهطی سال های 1388-1372 با استفاده از شاخص منبع آب زیرزمینی (GRI)مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد ، که مقدار شاخص GRI روند کاهشی داشته و در سال های 1382، 1387 و 1388 خشکسالی آب و زمین شناسی با درجات بالا در منابع آب زیرزمینی این منطقه رخ داده است. به منظور بررسی شدت وابسته بودن آبهای زیرزمینی از نظر کمی و کیفی با پدیده ی خشکسالی هواشناسی، ضریب همبستگی بین میانگین ارتفاع سطح آب زیرزمینی، شاخص GRI و شاخص هدایت الکتریکی معیار شده (SECI) با شاخص SPI در مقیاسهای زمانی مختلف، با اعمال و بدون اعمال تأخیر زمانی،در طول دوره ی 1388-1372 محاسبه گردیده است. با توجه به دستاوردها، شاخص SPI در مقیاس زمانی 48 ماهه ی بدون تأخیر زمانی(SPI48)، با میانگین ارتفاع سطح آب زیرزمینی، شاخص GRI و شاخص SECI رابطه ی معنی داری را در سطح 99 درصد نشان می دهد، که تأثیر پذیری مستقیم کمی و کیفی آبهای زیرزمینی منطقه را از خشکسالی در این دشت تأیید می کند. رابطه ی وایازی ارتفاع سطح آب زیرزمینی با شاخص SPI48، نشان می دهد که 56 درصد از واریانس ارتفاع سطح آب زیرزمینی، به وسیله ی شاخص SPI، و 44 درصد به وسیله ی عوامل دیگر تبیین می گردد. همچنین، رابطه یوایازی بین شاخص SECIبا ارتفاع سطح آب زیرزمینی و شاخص SPI48، نشان می دهد که 46 درصد از واریانس مقادیر SECI، به وسیله ی مقادیر کمی آب زیرزمینی و 54 درصد آن به وسیله ی عوامل دیگر تبیین می گردد، و بین مقادیر SECI و شاخصSPI48، رابطه ی خطی معنی داری در سطوح 95 و 99 درصد وجود ندارد.
 

کلیدواژه‌ها

آبهای زیرزمینی؛ شاخص بارندگی معیار شده (SPI)؛ شاخص منبع آب زیرزمینی (SPI)؛ شاخص هدایت الکتریکی معیار شده (SECI)؛ دشت فسا

مراجع

1. Azizi,Gh.2003.Relationrecentdroughtandgroundwater resourcesin theQazvin plain. geographicalresearch,No. 46, 131-143.

2. BadaghJamali,J.Javanmard,S.AndShirm‌ohammady, R. 2002.Monitoring of dr o‌ught conditions

across the province classificationusing the Standardized PrecipitationIndex. GeographicalResearch Quarterly, No.67. 4 to 21.

3. Ekram,M.Malekinezhad,H.AndEkhtesasy ,M.R. 2011. Impactsofclimate changeonthedischargeof somequan tsfYazd -

4. Ardekan. Proceedings of theInternationalConference on Trad-itionalKnowled g e water managementCD. Yazd, March4-2, 2011.

5. Gharesheikhlo,A.H.KhosravaniShiry, Z. andArabAli, A.2008 .Zoningclassifi ca tI‌-ontodroughtmonitoring

andmanagement ofwaterresources.CDProceedingsofthe ThirdConference onWater ResourcesManagement. Tabriz, 25-23October 2008.

6. Hsu, K. C. Wang , C. H., Chen, K.C. Chen ,C. T. & Ma , K.W.2007.Climate induced hydrologicalimpacts on the groundwater systemof the Pingtung Plain , Taiwan.Hydroge-ology Journal. 5; 903-913.

7. Imani, M. Asfandarany Taliban, as.2011. Effects of drought on aquiferlevels Yazd Behabad index of SPI

and GRI. Iranian Water ResourcesManagement ConferenceProceedings CD. Amir Kabir

Univers‌ity of Tehran, 14-13 May2011.

8. Karang, Li. (2004). Drought earlyWarning and Impact Assessment inChina, Proceeding of an ExportGroup meeting.

9. Khan, S. Gabriel, H. F. &Rana , T.2008. Standard precipitation indexto track drought and assess impact

of rainfall on water tables inirrigation areas. Irrigation DrainageSystem. 22: 159-177.

10. Keneth, H. F. (2003). ClimateVariation Drought and Desertification,W. M. Annual Report.Jevenva.

11. Mair, A. and Fares, A.2010.Influence of groundwater pumping

and rainfall spatio-temporalvariation of stream flow. Journal ofHydrology . 393:287-308.

12. Malekinezhad,H. AndPurshariaty,R. 2011.Evaluation ofdroughtinthePlains Marvastby usinggroundwaterresourceindex(GRI).JANUARYIranian Water ResourcesManagement Conference

Proceedings CD. Amir KabirUniversity ofTehran, 14-13 May2011 .

13. Mckee, T. B. Doesken, N. J. Kleist,J. (1993).The relationship ofdrought freq uency and duration to

time scales .Proprints.8thConference of AppliedClimatology, 17 - 22 JanuaryAneheim. CA, pp:179-184.

14. Mendicino, G. Senatore, A.Versace , P. (2008).A GroundwaterResource Index (GRI) for droughtmonitoring and fore‌casting in aMediterranean climate. Journal ofHydrology 357: 282-302.

15. Peters, E. Torf, P. Vanlanen, H.A.J.and Beir, G. 2005. Drought ingroundwater drought distribution

and performance indicators. Journalof Hydrology 306:302-317.

16. Mohammadyghaleney,M.Ebrahimi,C.And Iraqynezhad,Sh. 2011 .Droughteffectsongroundwaterlevel

fluctuationsusingthestandardprecipitation index -Savehplaincase.