پایش و تحلیل پراکندگی مکانی شدت خشکسالی سال زراعی 80-1379 استان فارس با استفاده از شاخص معیار شده ی بارش (SPI) در محیط سامانه ی اطلاعات جغرافیایی(GIS)

فصلنامه علمی مهندسی منابع آب

مقاله 6، دوره 1، شماره 2، آذر و دی 1387، صفحه 65-74   

نویسندگان

نادر پیرمرادیان¹؛ سید امیر شمس نیا²؛ محمدعلی شاهرخ نیا³

¹استادیار گروه مهندسی آب

²دانشجوی دکترای آبیاری و زهکشی

³استادیار پژوهشی

تاریخ دریافت: 20 دی 1394،  تاریخ پذیرش: 20 دی 1394 

چکیده

خشکسالی یکی از مهمترین بلایای طبیعی است که زیان های بسیاری را بر بخش کشاورزی و منابع آبی وارد می سازد. به دلیل تاثیرات ویرانگر ناشی از خصوصیات خشکسالی، بخش های مختلف تولیدی، اقتصادی، اجتماعی و بوم نظام ها با آسیب های جدی مواجه می گردند. در میان ویژگی های خشکسالی، سه عامل شدت، مدت و گسترش مکانی از اهمیت بیشتری برخوردارند. به منظور به حداقل رساندن مخاطرات وقوع خشکسالی واضح است که انتقال مدیریت بحران به مدیریت خطر کردن امری اجتناب ناپذیربوده و نظارت و ارزیابی خشکسالی از ضروریات است. به منظور پایش و سنجش خشکسالی در هر منطقه، و تجزیه و تحلیل آماری این پدیده، لازم است از شاخص هایی استفاده گردد. در این پژوهش شاخص معیار شده ی بارش با در نظر گرفتن مزایایی که در تحلیل منطقه ای و ایجاد ارتباط زمانی بین رخدادهای خشکسالی در نواحی مختلف یک پهنه دارد، انتخاب شده است. در این راستا، از اطلاعات بارانسجی 125 ایستگاه مربوط به استان فارس و استان های مجاور، در یک دوره ی آماری 30 ساله استفاده گردید. پس از آماده سازی اطلاعات، مقادیر شاخص معیار شده ی بارش در مقیاس های زمانی 6، 12 و 24 ماهه جهت تعیین شدت خشکسالی ماهانه ی تمامی ایستگاه ها در سال زراعی 80-1379 محاسبه گردید. پس از تعییـــــن شــدت های خشکسالی، بــا استفـــاده از نرم افزارArcGIS9، پهنه بندی و تحلیل پراکندگی مکانی خشکسالی صورت گرفت. نتایج ایــن پژوهش نشـــان می دهد که با طولانی شدن دوره ی خشکسالی و تداوم آن، دو مولفه ی شدت و گستره ی مکانی خشکسالی افزایش می یابد. همچنین، نتایج حاکی از آنندکه مناطقی از شمال شرق، و بخشهایی از جنوب شرقی، جنوب و جنوب غربی استان فارس نسبت به مناطق دیگر از نظر آسیب پذیری مستعدتر بوده، و بیشتر در معرض خشکسالی قرار دارند. لذا مناطق مذکور در بخش کشاورزی و نظام های مبتنی بر کشت دیم، که بقای آن بستگی به میزان بارش دارد، آسیب پذیرترمی باشند.
 

کلیدواژه‌ها

خشکسالی؛ شاخص معیار شده ی بارش؛ سامانه ی اطلاعات جغرافیایی؛ استان فارس

عنوان مقاله [English]

Monitoring and Spatial Analysis of Drought Severity 2000-2001Crop Year in Fars Province Using Standardized Precipitation Index in The Geographic Information Systems (GIS)

نویسندگان [English]

N P¹؛ S.A SH²؛ M.A SH³

چکیده [English]

Drought is one of the most common natural events that has a great negative impact on agriculture and water resources. Due to the undesired effects of drought, various sections like production, economical, social and ecosystems encounter serious problems. Among the characteristics of a drought, i.e. severity, duration and local prevalence are more important. In order to minimize the damages of drought, it is obvious that the transmission of crisis management into the risk management is unavoidable. Therefore, assessment and mitigation of droughts effects are supervising and necessary. This requires, evaluation and statistical analyzes of the drought indices in each area. The standardized precipitation index was selected for present study due to the advantages of this method for regional analysis and time relationship establishment between drought incidents in different parts of a region. The precipitation data collected at 125 stations in the Fars and neighboring for a 30 year period provinces were used for this analysis. The standardized precipitation index were computed for the time scales of 6, 12 and 24 months in order to determine the monthly drought severity, for all of the station during the 2000-2001 crop year. Using the ArcGIS9 software, The mapping and spatial analysis were accomplished. The results indicate that the two variables of severity and local prevalence increase commensurate prolongation and continuation with. Moreover, the results of this study indicated that parts of northeast, southeast, south and southwest of Fars province are more vulnerable and more exposed to drought than the other parts. As the cash earning potential of the about-motional areas is based on dry land farming and traditional agriculture, therefore, the very survival of their inhabitants hinges on receiving an adequate and timely precipitation.