چگونگی دانش کشاورزان نسبت به مدیریت خشکسالی و عوامل مرتبط با آن (مورد مطالعه: شهرستان میاندوآب)

فصلنامه علمی مهندسی منابع آب

مقاله 8، دوره 8، شماره 26، آذر و دی 1394، صفحه 101-110   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

جعفر یعقوبی^{* 1}؛ سمیرا پورمند²

¹دانشیار ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه زنجان

²دانشجوی کارشناسی ارشد ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه زنجان

تاریخ دریافت: 10 اسفند 1394،  تاریخ پذیرش: 10 اسفند 1394 

چکیده

مدیریت خشکسالی کوششی همه جانبه است که به کارگیری آن به وسیله­ی کشاورزان می تواند به گونه­ای قابل توجه پیامدهای خشکسالی را کاهش دهد. برای موفقیت در اجرای هر گونه برنامه ریزی در جهت ترویج مدیریت خشکسالی، آگاهی از دانش کشاورزان در این زمینه ضروری است. این پژوهش با هدف سنجش دانش کشاورزان شهرستان میاندوآب نسبت به مدیریت خشکسالی باکاربرد توصیفی و همبستگی انجام شد. ابزار اصلی تحقیق پرسشنامه­ای بود که روایی آن با بهره­وری از نظرات اعضاء هیات علمی و کارشناسان با تجربه، و پس از انجام اصلاحات لازم، به دست آمد. پایایی ابزار تحقیق با استفاده از آزمون نمونه و محاسبه­ی ضریب کرونباخ آلفا (0.73 تا 0.88‌) تایید گردید. جامعه­ی آماری تحقیق را کشاورزان شهرستان میاندوآب تشکیل دادند که باکاربرد روش نمونه گیری خوشه ای دو مرحله ای، با انتصاب متناسب با حجم انتخاب شدند (120=n ). نتایج نشان دادند میانگین نمره­ی دانش کشاورزان نسبت به مدیریت خشکسالی 72/9 از 20 بود. نتایج آزمون مقایسه­ی دانش نیز نشان داد که آگاهی کشاورزان بیمه گذار و شرکت کننده در دوره­های ترویجی بطور معنی داری بیشتر از کشاورزان غیر بیمه گذار و غیر شرکت کننده در دوره­های ترویجی بود. همچنین، نتایج تحلیل همبستگی نشان دادند که بین نمره­ی دانش کشاورزان نسبت به مدیریت خشکسالی و متغیرهای سن، مساحت باغ و درآمد سالانه رابطه­ی معنی داری وجود داشت.

کلیدواژه‌ها

خشکسالی؛ توسعه‌ی کشاورزی؛ مدیریت خشکسالی؛ کشاورزان

عنوان مقاله [English]

How the Farmers Educational Background Affects Their Drought Management Policies: The Case of Miandoab, West Azarbaijan

نویسندگان [English]

J. Yaghoubi¹؛ S. Poormand²

چکیده [English]

Drought management is a holistic approach applied by farmers can significantly reduce the outcomes of the drought. The farmers' knowledge about the drought management is essential in framers’ policy. This study aimed to assess the relation of the knowledge of the farmers in the City of Miandoab with the drought management using the descriptive and correlation methods. A questionnaire was the main tool to collect data. The questionnaire's robustness was confirmed by experienced faculty and experts. The reliability of the questionnaire was assessed using the Cronbach's coefficient alpha (0.73- 0.86). Farmers in Miandoab were the statistical population. Samples were selected using a two-stage cluster sampling method (n=120). The results show that a mean score of farmers' knowledge in the drought management was 9.72 out of 20. Surveying the test results also show that the knowledge of the insured farmers and those participated in extension classes was significantly more than that of the non-insured and non-participants in the extension classes. The correlation analysis shows that there is a significant relationship between knowledge score in the drought management and the age of farmers, orchard area and the annual income.

کلیدواژه‌ها [English]

Drought, Agricultural Development, drought management, Farmers

مراجع

1. پور سلطانی، ع. 1388. مدیریت خشکسالی (موانع برنامه ریزی و راهکارها). مجموعه مقالات همایش ملی: الگوهای توسعه پایدار در مدیریت آب. ص 953 ـ 947.
2. ترنج، س.، و د. شیوندی، 1387. نقش آموزش مردم محلی و کشاورزان جهت مشارکت ایشان در مبارزه با خشکسالی. دومین همایش منطقه ای منابع طبیعی و محیط زیست.
3. جعفری، ف.، ح.، شعبانعلی فمی، و ژ. دانشور عامری، 1391. بررسی و تحلیل ادراک کشاورزان نسبت به راهکارهای مقابله با خشکسالی: مطالعه موردی شهرستان طارم علیا، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک،3 (9و10): 186-171.
4. رضایی، ر.، م.، حسینی، و ا. شریفی، 1389. واکاوی و تبیین تأثیر خشکسالی بر مناطق روستایی شهرستان زنجان ( مطالعه موردی: روستای حاج آرش). مجله پژوهش های روستایی، 1(3):130- 109.
5. شرفی، ل.، و ک. زرافشانی، 1390. سنجش آسیب پذیری فنی و روانشناختی کشاورزان گندمکار در زمان خشکسالی ( مطالعه موردی: گندم کاران شهرستانهای کرمانشاه، صحنه و روانسر). مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی 7(1): 15 ـ 1.
6. صمدی بروجنی، ح.، و ع. ابراهیمی، 1389. پیامدهای خشکسالی و راههای مقابله با آن (در استان چهارمحال و بختیاری). مرکز تحقیقات منابع آب (دانشگاه شهرکرد).
7. فاطمی، م.، و ع. کرمی، 1389. مطالعه موردی علل و اثرات خشکسالی. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 6:(2):96-77.
8. کشاورز، م. 1384. ایستارها، رفتارها و مدیریت خشکسالی کشاورزان استان فارس. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
9. کشاورز، م.، ع.، کرمی، غ. زمانی، 1389. آسیب پذیری خانوارهای کشاورز از خشکسالی: مطالعه موردی. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران.  6(2):32-15.
10. مختاری، د.، ا. صالح، ۱۳۸۶. تحلیل ابعاد اقتصادی و اجتماعی خشکسالی و آثار آن بر خانوارهای روستایی در منطقه سیستان. ششمین کنفرانس اقتصاد کشاورزی ایران.
11. مهدیخانی، ح. 1384.نگاهی کلی به مدیریت خطر کردن و لزوم آن در مدیریت خشکسالی. مجله عمران شریف،34: 60 ـ 58.
12. میرزایی ندوشن، ف.، س.، مرید، ص. ارشد، 1389. ارزیابی خطر کردن خشکسالی کشاورزی در شهرستانهای استان کرمانشاه. مجله تحقیقات مهندسی کشاورزی، 11(3):14 - 1.
13. یادگاری نائینی، م.، ا.، خاتون آبادی، ا. عمانی، 1390. تحلیل دانش گندمکاران شهرستان نائین پیرامون مدیریت آب زراعی در شرایط خشکسالی، مجموعه مقالات همایش بین المللی دانش سنتی مدیریت منابع آب، یزد، 4-2 اسفند.
    1. Gomez, C.M., and C.D.P. Blanco, 2012.. Do drought management plans reduce drought risk? A risk assessment model for a Mediterranean river basin. Ecological Economics.
    2. Kampragou, E., S., Apostolaki, E.,  Manoli, J. Froebrich, and D. Assimacopoulos, 2011.. "Towards the harmonization of water-related policies for managing drought risks across the EU". Environ. Sci. Policy 14:815–824.
    3. Liu, C., D. Golding, and G. Gong, 2008. Farmers^, coping response to the low flows in the lower Yellow River: A case study of temporal dimensions of vulnerability. Global Environ. Change, 18:543–553.
    4. Mulwafu, W., C.,  Chipeta, G., Chavula, A., Ferguson, B.G., Nkhoma, and G. Chilima 2003. Water demand management in Malawi: problems and prospects for its promotion. Phys. and Chem. Earth 28:787–796.
    5. Rockstorm, J. 2003. Resilience building and water demand management for drought mitigation. Physi. Chem. Earth. 28:869 _ 877.
    6. Solh, M., and M. Ginkel, (2014). Drought preparedness and drought mitigation in the developing world's drylands, J. Weather and Climate Extremes. 3:62-66.
    7. Wendland, W.M. 1990. Hydrological aspects of the 1988 drought in Illinois. Water Resour Bull. 26:913-920.
    8. Zarafshani, K., M.J., Gorgievski, and G.H. Zamani, 2007. Dealing with drought: A comparison of perceptions and coping strategies of iranian farmers from regions with different drought intensities. J. Agric. Educ. Exten. 13:69-80.