تهیه‌ی نقشه آسیب پذیری آلودگی آبخوان بقیع خراسان رضوی باکاربرد دو روش COP و PRIK، استفاده از سنجش از دور و GIS

فصلنامه علمی مهندسی منابع آب

مقاله 5، دوره 8، شماره 27، بهمن و اسفند 1394، صفحه 43-50   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمدعلی زنگنه اسدی¹؛ نادیا بقائی نژاد^{* 2}؛ شیرین غلامپور²؛ علی بهشتی قله زو³

¹دانشیار گروه زمین ریخت شناسی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

²دانشجوی کارشناسی ارشد هیدروژئومورفولوژی در برنامه ریزی محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

³دانشجوی کارشناسی ارشد هیدروژئومورفولوژی در برنامه ریزی محیطی، دانشگاه فردوسی، مشهد،ایران

تاریخ دریافت: 12 اسفند 1394،  تاریخ پذیرش: 12 اسفند 1394 

چکیده

آبخوانهای کربناته در مقیاس جهانی از مهمترین منابع تامین کننده­ی آب می­باشند. ارزیابی آسیب پذیری و تهیه­ی نقشه­ی پهنه بندی خطر، راهکاری مهم در مدیریت منابع آب کارست به شمار می­روند. گاهی  به دلیل نازک بودن ضخامت خاک، جریان متمرکز در اپی کارست، و تغذیه­ی نقطه ای از طریق حفره­های بلعنده نسبت به آلودگیها آسیب پذیرترند. هدف از این پژوهش، تهیه­ی نقشه­ی آسیب پذیری آبخوانِ حوضه­ی بقیع نیشابور در برابر انتشار آلودگی با استفاده از دو شبیه COP و PaPRIKa و ارائه­ی راهکارهای مدیریتی برای حفظ این منابع است. فراسنجهای مربوط به هر دو روش مذکور در محیط نرم­فزار GIS تعیین، و بعد از یکسان سازی مقیاس و ترکیب لایه ها، فراسنجها بر طبق جداول یک و دو ارزش گذاری شده و در نقشه­ی آسیب پذیری هر دو روش به دست آمد. در نهایت، نتایج مورد تحلیل و بررسی قرار گرفتند. برپایه­ی نتایج به دست آمده باکاربرد روش PaPRIKa، منطقه­ی مورد مطالعه از نظر میزان آسیب پذیری به سه رده­ی خیلی زیاد، زیاد و متوسط پهنه بندی گردید، که به ترتیب 8.9 درصد، 63.8 درصد و 27.2 درصداز مساحت منطقه را در برگرفته اند. نتایج نشان دادند که شاخص COP برای منطقه مورد مطالعه بین 0.5 تا 12 متغیر می باشد؛ بنابراین محدوده­ی مورد مطالعه از نظر آسیب پذیری به چهار رده­ی مختلف پهنه بندی گردیدکه عبارتند از: آسیب پذیری زیاد، متوسط، کم و خیلی کم، که به ترتیب 9.8 درصد،50درصد، 25.6 درصد و 14.6 درصد از مساحت منطقه را در بر گرفته اند.

کلیدواژه‌ها

آسیب پذیری؛ حوضه‌ی بقیع؛ کارست؛ نمایه‌ی COP؛ روش PaPRIKa

عنوان مقاله [English]

Vulnerabilit y mapping of aquifer pollution of the Bagi basin in COP and PaPRIKa methods by using RS and GIS

نویسندگان [English]

M.A zanganeh asadi¹؛ N. baghaei nejad²؛ SH. gholampour²؛ A. beheshti ghale zoo³

چکیده [English]

Karst aquifers are one of the most important water resources on the global scale. Vulnerability assessment and hazard zonation mapping approach is important in the management of those resources. Sometimes, where thin soils cover the recharge conduits, the scattered and occasional vugs, the aquifers are vulnerable to contamination. The purpose of this study is to map the vulnerability of the Baji, Neishabour karst aquifer to surface contamination using the COP and PaPRIKa methods as management tools to preserve these resources. Appropriate parameters for both methods were developed, introduced into the GIS software, and the required map was drawn. According to the results obtained though employing the PaPRlka method, the region was delineated into very high, high and medium vulnerability classes; these classes covered 8.9, 63.8, and 27.2 percentages of the research domain. The results further indicate that the COP index for the study area ranged from 0.5 to 12. Based on the COP index, there are 4 vulnerability classes: high, medium, low, and very low, which covered 4.8, 50.0, 25.6, and 14.6 percentage of the area, respectively.

کلیدواژه‌ها [English]

Vulnerability, the Baqi basin, Karst, COP method, Paprika method

مراجع

1. افروزی، م. و ح. محمدزاده، 1392. ارزیابی آسیب پذیری دشت بروجن- فرادنبه با استفاده از شبیه DRASTIC براساس نیترات. مجله پژوهش آب ایران.7 :218-213
2. باقرزاده، س.، کلانتری، ن. مراد زاده، م. رحیمی، م. فاضلی، م. م. کشاورزیی، 1389. استفاده از تکنیکهای GIS و سنجش از دور به روش COP مطالعه موردی آبخوان کارستی شیمبا. همایش ملی ژئوماتیک، تهران.
3. پیری، ح. و ا، بامری. 1393. برآورد نسبت جذبی سدیم (SAR) در آبهای زیر زمینی با استفاده از وایازی خطی چند متغیزه شبکه ی عصبی مصنوعی (مطالعه­ی موردی دشت بجستان). مجله مهندسی منابع آب.7 :80-67
4. عباسی، م. و ا. محمدی، 1392.تهیه نقشه آسیب پذیری آلودگی آبخوان کارستی مانشت با استفاده از شبیه ریسک. پژوهشهای ژئومورفولوژی کمی 2: 168-155
5. قربانی، م. م. اونق، 1391. پهنه بندی تحول و حساسیت کارست با استفاده از شبیه رگرسیون خطّی چند متغیره در منطقه ی کارستی شاهو. پژوهشهای ژئومورفولوژی کمی، 1 :32-19.
6. مظفری زاده، ج. و ز. سجادی، 1391. بررسی علل شوری و نفوذ آب شور رودهای دالکی و حله به آبخوان برازجان. مجلهی مهندسی منابع آب .6. 1392: 69 -78
   1. Afrasiabian, A. 2007. The importance of protection and management of karst Wateras drinking water resources in Iran. Environ. Geol. 52:673-677
   2. Andreo, B., N., Ravbar, and J.M. Vias .2009. Source vulnerability mapping in carbonate (karst) aquifers by extension of the COP method: Application to pilot sites. Hydrogeol, J 17:749–758.
   3. Bakalowicz, M .1995. La zoned’ infiltration des aquifères karstiques: methods d’étude structure ET fonctionnement, Infiltration zones in karst aquifers: methods of study structure and functioning. Hydrogéologie. 4:3–21
   4. De Jong, C., S., Cappy, and D. Funk,  2008 Transdisciplinary analysis of water problems in the mountainous karst areas of Morocco. Eng. Geol. 99: 228-238
   5. Ford, DC. and PW. Williams.  2007 .Karst geomorphology and hydrology. Chapman and Hall, New York, 601p.
   6. Goldscheider, N. 2005.Karst groundwater vulnerability mapping: Application of a new method in the Swabia Alba, Germany.Hydrogeol J. 13:555–564.
   7. Hartmann, M. T. Weiler, J. Wagener, M, Lange, F. Kralik, N. Humer, A. Mizyed, J. A. Rimmer, B. Barber´a, C. Andreo, A. Butscher, and P. Huggenberger. 2013. Process-based karst modelling to relate hydrodynamic and hydrochemical  characteristics to system properties., Hydrol. Earth Sys.  Sci.10: 2835-2878.
   8. Kavouri, K., V., Plagnes, J, Tremoulet, N., Dorfliger, F., Rejiba, and P. Marchet, 2011. “paprika:A method for estimating karst resource and source vulnerability–application to the Ouysse Karst System (Southwest France), Hydrogeol. J. 19: 339-353
   9. Konstantin’s. Ch., P. Valérie, G, Roger, and P. Rémi Frank, 2011. Bosch, Contribution of geophysical methods to karst-system exploration: an overview. Hydrogeol. J. 19:  1169–1180.
   10. Krishnamurthy. J., and G. Srinivas, 1995. Role of geological and geomorphological factors in ground water exploration. A study using IRS LISS data. Inte. J. Remote Sens.16: 2595-2618.
   11. Mangin, A. 1975. Contribution à l’étude hydrodynamique des aquifers karstiques [Contribution to the hydrodynamic study of karst aquifers]. PhD Thesis, Université de Dijon, France. 298p.
   12. Marin, AI., N. Dorfliger, and B. Andreo, .2012. Comparative application of two methods (cop and PaPRIKa) for groundwater vulnerability mapping in Mediterranean karst aquifers (France and Spain) Environ. Earth. Sci.65: 2407- 2421.
   13. Massomisamakosh, J. s. Bagheri, m. davoodi, D, Yarahmadi, D. jafari, aghadamand., and M. Soltani, 2013. Assessing and mapping the vulnerability of karstic aquifers using GIS and COP model. Global Nest J. 15:384-393.
   14. Vı´as. JM, B., Andreo. MJ. Perles, F., Carrasco, I., Vadillo, P, Jime´nez. .2004. The COP method. In: P.71-163. Zwahlen F, (ed). Vulnerability and risk mapping for the protection of carbonate (karst) aquifers, EUR 20912. Brussels7 European Commission, Directorate-General XII Science, Research and Development.
   15. White, W.B. 2007. A brief history of karst hydrogeology: Contributions of the NSS. J Cave Karst Stud. 69:13–26.
   16. Zwahlen, F .2004. COST Action 620: vulnerability and risk mapping for the protection of carbonate (karst) aquifers. Final report, European Water Framework Directive, EC, Brussels. 297p.