ارزیابی کیفیت زندگی در شهرهای جدید با استفاده از سنجش کیفیت ذهنی؛ مورد مطالعه: شهر جدید هشتگرد

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقاله 10، دوره 7، شماره 25، مرداد و شهریور 1395، صفحه 159-172   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

کیمیا قاسمی^{* 1}؛ زهرا نوری²

¹کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

²کارشناسی ارشد طراحی شهری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

تاریخ دریافت: 11 بهمن 1394،  تاریخ بازنگری: 10 تیر 1395،  تاریخ پذیرش: 05 مرداد 1395 

چکیده

شناسایی‌ عوامل‌ مؤثر در میزان‌ رضایت‌ و نارضایتی‌ سکونتی‌ ساکنان‌، می‌تواند در جهـت‌ تحلیـل‌ وضـع‌ موجـود سـکونتی‌، تصمیمات‌ آینده‌ به‌ منظور ارتقای سطح‌ کیفی‌ محدوده‌های سکونتی‌ افراد و جلوگیری از تکرار نـواقص‌ در سـایر مکـان‌هـا مؤثر واقع‌ گردد. هدف‌ اصلی‌ این‌ پژوهش‌، شناسایی‌ مؤلفه‌های سازنده‌ کیفیت‌ ذهنی‌ زنـدگی‌ و سـنجش‌ کیفیـت‌ ادراکـی‌ محیط‌ بر مبنای میزان‌ رضایت‌مندی ساکنان‌ شهر جدید هشتگرد است‌. نوع‌ تحقیـق‌ کـاربردی و روش‌ پـژوهش‌ توصـیفی‌ تحلیلی‌ است‌؛ گردآوری داده‌ها مبتنی‌ بر پرسش‌نامه‌ است‌. مؤلفه‌های سازنده‌ کیفیت‌ زندگی‌ در محدوده‌ مـورد مطالعـه‌ بـا استفاده‌ از تحلیل‌ عاملی‌ اکتشافی‌ در ٦ عامل‌ انتخاب‌ که‌ در مجموع‌ ٨٣/٥٦ درصد از واریانس‌ متغیر وابسته‌ تحقیـق‌ یعنـی‌ کیفیت‌ زندگی‌ در بعد ذهنی‌ را تبیین‌ می‌کند. تجزیه‌ و تحلیل‌ و سنجش‌ شاخصه‌ها نیز، بـا بکـارگیری روش‌هـای آمـاری نظیر توزیع‌ فراوانی‌، ضریب‌ همبستگی‌ spearman، phi، cramer^,s و آزمون‌ T تک‌ نمونه‌ای صـورت‌ گرفـت‌. بـر اسـاس‌ نتایج‌ به‌ دست‌ آمده‌، آزمون‌ T تک‌نمونه‌ای میانگین‌ ٨٧/١٦، ٩/١٥، ٩٦/٦، ٤٧/١٥، ٦٢/٧ و ٧٤/٧ به‌ ترتیب‌ برای مؤلفه‌های دسترسی‌ به‌ خدمات‌ محله‌ای، زیست‌محیطی‌، حس‌ تعلق‌، تسهیلات‌ مسکن‌، خوانایی‌ و امنیت‌ نشان‌ می‌دهد کـه‌ اخـتلاف‌ میانگین‌شان‌ با امتیاز حد متوسط‌ به‌ ترتیب‌ ١٣/٤، ½، ٠٤/٢، ٥٣/٥، ٣٨/١ و ٢٦/١ است‌ که‌ با توجه‌ به‌ سـطح‌ معنـی‌داری کمتر از ٠٥/٠ می‌توان‌ این‌ اختلاف‌ را معنادار دانسته‌ و چنین‌ نتیجه‌گیری نمود کـه‌ میـزان‌ رضـایت‌ شـهروندان‌ از کیفیـت‌ محیط‌ در حد مطلوبی‌ قرار ندارد. از سوی دیگر نتایج‌ تحقیق‌ نشان‌ داد که‌ مدت‌ زمان‌ سکونت‌، جنسیت‌ و وضعیت‌ تأهل‌ برخلاف‌ متغیرهای سن‌ و میزان‌ تحصیلات‌، از عوامل‌ تأثیرگذار بر رضایت‌مندی شهروندان‌ بوده‌اند.

کلیدواژه‌ها

کیفیت زندگی؛ کیفیت ذهنی؛ تحلیل عاملی؛ شهر جدید؛ هشتگرد

عنوان مقاله [English]

Evaluation of quality of life in new towns using subjective quality assessment (Case study: Hashtgerd new town)

نویسندگان [English]

Kimia Ghasemi¹؛ Zahra Nouri²

چکیده [English]

This study aims to identify the components of the subjective quality of life and measure the perceptual quality of the environment based on the satisfaction level of residents in Hashtgerd New Town. To this end, the descriptive-analytical approach was used, and the data collection method was based on a questionnaire. The components of the quality of life in the area under investigation were identified using exploratory factor analysis. Six factors were extracted, which explained 56.83% of the variance in the dependent variable, i.e., quality of life in the subjective dimension. The indicators were also analyzed and measured using different statistical methods, such as frequency distribution, spearman correlation coefficient, Phi, Cramer's, and one-sample t-tests. The average cutoff scoresfor the components of ‘access to neighborhood services’, ‘environmental’, ‘place attachment’, ‘housing facilities’, ‘readability’, and ‘security’ were 16.87, 15.9, 6.96, 15.47, 7.62, and 7.74, respectively, and their differences with the average observed scores for these components were 4.13, 1/2, 2.04, 5.53, 1.38, and 1.26, respectively. The results of the one-sample t-tests showed that these differences were statistically significant as the significance levels were all less than 0.05. Based on the results, it can be concluded that the satisfaction of the citizens in this area with the quality of the environment is not at the desired level. Furthermore, the results indicated that, unlike the variables of age and level of education, the length of residence, gender, and marital status were factors substantially affecting the satisfaction of citizens.

کلیدواژه‌ها [English]

Quality of life, Quality of subjective, Factor Analysis, New Town, Hashtgerd

مراجع

خاتون­آبادی، احمد، زیبا صابری و محمدصادق ابراهیمی، 1390، میزان رضایت ساکنان از کیفیت محیط سکونتی، مطالعه موردی روستاشهر عاشق­آباد، فصلنامه روستا و توسعه، شماره1، صص83-99.

داداش­پور،‌هاشم و صالح روشنی، 1391، شناسایی عوامل موثر بر کیفیت محیط مسکونی در محله­های قدیمی: مطالعه موردی محله سنگلج تهران، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره10، صص50-61.

زبردست، اسفندیار و مهسا بنی­عامریان، 1389، بررسی ارتباط میان شاخص­های عینی و ذهنی بعد خدمات عمومی کیفیت زندگی شهری در شهر جدید هشتگرد، نامه معماری و شهرسازی، شماره3، صص 22-5.

سیف­الدینی، فرانک، 1381، فرهنگ واژگان برنامه­ریزی شهری و منطقه­ای، انتشارات دانشگاه شیراز، شیراز.

قالیباف، محمدباقر، مجتبی روستایی، مهدی رمضان­زاده لسبویی، محمدرضا طاهری، 1390، ارزیابی کیفیت زندگی شهری، مطالعه موردی محله یافت آباد، فصلنامه جغرافیا، شماره31، صص53-33.

کوین لینچ، 1981، تئوری شکل خوب شهر، ترجمه سید حسین بحرینی، 1381، مؤسسه انتشارات و چاپ وزیری (شومیز)، تهران.

گیفورد، رابرت، 1378، روانشناسی محیط­های مسکونی، ترجمه وحید قبادیان، فصلنامه معماری و فرهنگ، شماره دوم و سوم، صص71-98.

Bentley, I., Alcock, A., Murrain, P., McGlynn, S., & Graham, S., 1985, Responsive Environments: a Manual for Designers, London, the Architectural Press, Persian Translation by: Behzadfar Mostafa, Second Edition, University of Science and Technology, Tehran.

Bonaiuto, M., Fornara, F., Bonnes, M., 2003, Indexes of Perceived Residential Environment Quality and Neighbourhood Attachment in Urban Environments, a Confirmation Study on the City of Rome, Landscape and Urban Planning, Vol. 65, PP.41-52.

Brereton, F., Clinch, J.P. and Ferreira, S., 2008, Happiness, Geography and Environment, Ecological Economics, Vol. 65, No. 2, PP. 386-396.

Crap, F. Zawadski, R., 1976, Dimensions of urban environmental, quality environmental behavior, 2 (8), pp239-264.

Das, D., 2008, Urban Quality of Life: A Case Study of Guwahati, Social Indicators Research, Vol. 88, PP. 297 310.

Jacobs, A., Appleyard, D., (1987); Toward an urban Design Manifesto, Institute of Urban & Regional Development, University of California.

Lansing, J. B., and R. W. Marans (1969). Evaluation of Neighborhood, Journal of the American Institute of Planners, 35, 195-199.

Lee, Y.J., 2008, Subjective Quality of Life Measurement in Taipei, Building and Environment, Vol. 43, PP. 1205-1215.

Li, G. and Wang, Q., 2007, Measuring the Quality of Life in City of Indianapolis by Integration of Remote Sensing and Census Data, International Journal of Remote Sensing, Vol. 28, No. 2, PP. 249-267.

Lynch, K. (1981). The Image of the City. Translted by M. Mozayyani, Tehran: Iranian national University [in Persian]

Marans RW. Understanding environmental through quality of life studies: the 2001 DAS and its use of subjective and objective indicators. Landscape and Urban Planning 2003; 65: 73-83.

Marans, R.W. Couper, M. (2000). Measuring the quality of community life: a program for longitudinal and comparative international research. In: Proceedings of the Second International Conference on Quality of Life in Cities, Vol. 2. Singapore.

McCrea, R., Shyy, T.K. and Stimson, R., 2006, what is the Strength of the Link between Objective and Subjective Indicators of Urban Quality of Life? Applied Research in Quality of Life, Vol. 1, No. 1, PP. 79-96.

Mitchell G, Namdeo A, Kay D. A new disease-burden method for estimating the impact of outdoor air quality on human health. Science of the Total Environment 2001; 246:153–64.

Mohit M.A. Ibrahim. M. Rashid. Y. R. (2009). Assessment of residential satisfaction in newly designed public low cost housing in Kuala Lumpur, Malaysia. Habitat International, 34, PP.18-27.

Moro, M., Brereton, F., Ferreira, S., Clinch, J.P., 2008, Ranking Quality of Life Using Subjective Well-being data, Ecological Economics, Vol. 65, No. 3, PP.448-460.

Moser, Gabriel (2009). Quality of life and sustainability: Toward person–environment congruity. Journal of Environmental Psychology, 29, PP.351–357.

Pacione M. Introduction on urban environmental quality and human wellbeing. Landscape and Urban Planning 2003;65:1–3.

Rahman & Mittelhamer & Wandschaneder (2003). Measuring the Quality of Life Across countries: A sensitivity Analysis of well-being indices , wider internasional conference on inequality, poverty and Human well-being, May 30-31, 2003, Helsinki, Finland.

Southworth, Michael., (1989); Theory and Practice of Contemporary Urban Design: A Review of Urban Design Plans in the United States, The Town Planning Review, Vol. 60, No. 4 (Oct., 1989), pp. 369-402.

Van- Poll, R., 1997, The Perceived Quality of the Urban Residential Environment, A Multi-Attribute Evaluation, Rijksuniversiteit Groningen, Groningen.

Van-Kamp., I., Leidelmeijer, K., Marsman, G., De-Hollander, A., 2003, Urban Environmental Quality and Human Well-being: towards a Conceptual Framework and Demarcation of Concepts: a Literature Study, Landscape and Urban Planning, Vol. 65, No. 1-2, PP. 5-18.