بررسی اثر قیمت گذاری اقتصادی آب آبیاری بر الگوی کشت در دشت دهگلان

فصلنامه علمی -پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی

مقاله 5، دوره 8، شماره 31، مهر و آبان 1395، صفحه 81-100   

نویسندگان

آزیتا ورزیری¹؛ محمدحسن وکیل پور^{* 2}؛ سید ابوالقاسم مرتضوی³

¹دانشجوی کارشناسی ارشد گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس.

²استادیار گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس.

³استادیار گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس

تاریخ دریافت: 03 تیر 1395،  تاریخ بازنگری: 07 دی 1395،  تاریخ پذیرش: 20 شهریور 1395 

چکیده

ایران با میانگین بارش 260 میلی­متر در سال جزء کشورهای دارای منابع آب محدود است. به همین دلیل، برای مدیریت تقاضای آب می­توان از سیاست قیمت­گذاری بهره جست، اما قیمت‎گذاری مناسب آب آبیاری در هر منطقه، نیازمند تعیین ارزش اقتصادی آب با توجه به شرایط و محصولات زراعی منطقه مورد نظر می‌باشد. بدین منظور، در این پژوهش به تعیین ارزش اقتصادی آب و بررسی تأثیر اعمال سیاست قیمت در قالب 10 سناریو بر الگوی کشت بر اساس مدل برنامه‌ریزی ریاضی اثباتی و روش بیش‎ترین آنتروپی پرداخته شد. آمار و داده های مورد نیاز با استفاده از تکمیل پرسش‌نامه به وسیله کشاورزان دشت دهگلان در سال 92-1391 گرد­آوری شد. بمنظور انتخاب بهره­برداران از روش نمونه­گیری خوشه­ای چندمرحله­ای استفاده شد و در نهایت، پرسش‌نامه­های مورد نظر به وسیله 162 بهره­بردار تکمیل شد. نتایج نشان دادند که هزینه استخراج هر مترمکعب آب معادل 3/634 ریال است. در نتیجه، اختلاف بین هزینه استخراج هر مترمکعب آب آبیاری با ارزش اقتصادی آن در این دشت برابر با 3/1878 ریال بدست آمد و با اعمال سیاست قیمت آب و افزایش قیمت آن تا مرز ارزش اقتصادی، منجر به کاهش مصرف آب و سطح زیر کشت تمامی محصولات بویژه کاهش سطح زیر کشت محصولاتی می­شود که بازده ناخالص آن­ها بیش‌ترین کاهش را در قبال این سیاست داشته­اند.

کلیدواژه‌ها

ارزش اقتصادی؛ برنامه‌ریزی ریاضی اثباتی؛ بیش‌ترین آنتروپی؛ آب آبیاری؛ دشت دهگلان

عنوان مقاله [English]

The Effects of Economic Pricing of Irrigation Water on Cropping Pattern in the Dehgolan Plain

نویسندگان [English]

A Varziri¹؛ M.H Vakilpour²؛ S.A Mortazavi³

چکیده [English]

    Iran with an average precipitation of 260 mm in a year is one of the countries with limited water resources. For this reason, pricing policy can be used to manage water demand. However appropriate pricing of irrigation water in any region must be determined based on the condition and products of the region. For this purpose, the economic value of water and its effect on cropping pattern was determined in 10 scenarios. To this end, positive mathematical programming and maximum entropy method were applied. The required data for this study were collected through completion of questionnaires by a sample of 162 farmers in Dehgolan plain for cropping year of 2012. The results showed that extraction cost per cubic meter of water was 634.3 Rials and the difference between the extractions cost per cubic meter of irrigation water and its economic value was 1878.3 Rials. It is concluded that applying water pricing policy based of its economic value could lead to reduction of water consumption and also cultivated area of all crops.

کلیدواژه‌ها [English]

Economic value, Positive Mathematical Programming, Maximum Entropy, Irrigation water, Dehgolan plain

مراجع

- اسدی، ه. سلطانی، غ.ر. ترکمانی، ج. (1386). قیمت گذاری آب کشاورزی در ایران مطالعه موردی اراضی زیر سد طالقان. مجله اقتصاد کشاورزی و توسعه. (58) :90-61.

- اسکونژاد، م. (1375). اقتصاد مهندسی یا ارزیابی اقتصادی پروژه­های صنعتی، انتشارات دانشگاه صتعتی امیر کبیر. چاپ بیست و هفتم.

- بخشی، م. ر. (1388). بررسی آثار حذف یارانه کودهای شیمیایی و اعمال سیاست پرداخت مستقیم بر الگوی کشت و مصرف نهاده­ها. رساله دکتری اقتصاد کشاورزی دانشگاه تهران.

- بخشی، ع. دانشور کاخکی، م. مقدسی، ر. (1390). به بررسی کاربرد مدل برنامه­ریزی ریاضی مثبت به منظور تحلیل اثرات سیاست­های جایگزین قیمت­گذاری آب در دشت مشهد. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی (علوم و صنایع کشاورزی). 25(3) :294-284.

- بلالی، ح. (1389). بررسی تأثیر سیاست­های قیمتی و کشاورزی بر حفظ منابع آب­های زیرزمینی مطالعه موردی: دشت بهار. پایان­نامه دکتری رشته اقتصاد کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس.

- پرهیزکاری، ا. صبوحی، م. احمدپور، م. بدیع برزین، ح. (1393). شبیه­سازی واکنش کشاورزان به سیاست­های قیمت­گذاری و سهمیه­بندی آب آبیاری (مطالعه موردی: شهرستان زابل). نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی. 28(2) :176-164.

- چیذری، ا. ح. شرزه­ای، غ. ع. کرامت­زاده، ع. (1384). تعیین ارزش اقتصادی آب با رهیافت برنامه­ریزی آرمانی (مطالعه موردی: سد بارزو شیروان). مجله تحقیقات اقتصادی. (71) :176-164.

- رهنما، ع. کهنسال، م، ر. و دوراندیش، آ. (1391). برآورد ارزش اقتصادی آب با استفاده از رهیافت برنامه­ریزی ریاضی مثبت در شهرستان قوچان. مجله اقتصاد کشاورزی، جلد 6، شماره­ی 4، صفحات 150-133.

- علیزاده، ا. (1382). اصول هیدرولوژی کاربردی، چاپ شانزدهم، دانشگاه امام رضا(ع)، مشهد مقدس.

- شیفر، ر. آت ل. مندنهال، و. (1389). مقدمه­ای بر بررسیهای نمونه­ای. ترجمه ناصر ارقامی؛ احمد سنجری؛ سید ابوالقاسم بزرگ­نیا. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد. چاپ سوم.

- مهندسین مشاور هکمتان آب. (1386). آماربرداری از منابع آب سطحی و زیرزمینی محدوده مطالعاتی قروه-دهگلان.

- نجفی علمدارلو، ح. احمدیان، م. خلیلیان، ص. (1392). ارزیابی اقتصادی سیاست قیمت_­­گذاری آب زیرزمینی در دشت ورامین. تحقیقات اقتصاد کشاورزی. 5(3) : 154-137.

- نیکویی، ع. زیبایی، م. (1388). سیستم حمایت تصمیم در مدیریت بحران منابع آب کشاورزی با تأکید بر کم­آبیاری: مطالعه موردی در حوضه آبخیز زاینده­رود. هفتمین کنفرانس اقتصاد کشاورزی ایران، تهران.

- Arfini F. Donati M. Paris Q. 2003. A national PMP model for policy evaluation in agriculture using micro data and administrative information. Paper pressed at the international Confrance Agricultural policies, EAAE. Proceeding of the 40th seminar, june 26-28. Ancona, Italy. 17-35.

- Cortignani R. and Severini S. 2009. Modeling farm-level adoption of deficit irrigation using Positive Mathematical Programming. Agricultural Water Management. 96:1785-1791.

-  Easter K, W. Rosegratant M,W. Dinar, A. 1999. Formal and Informal Markets for Water: Institutions, Performance, and Constraints. The World Bank Research Observer. Vol, 14(1):99-116.

- Gallego-Ayala J. 2012. Selecting irrigation water pricing alternatives using a multimethodological approach. Mathematical and Computer Modelling, article in press.

- Golan A. Judge G. Miller D.1996. Maximum Entropy Econometrics: Robust Estimation with limited Data. New York: John Wiley and sons.

- Gomez-Limon J, A. Martinez Y. 2006. Multi-criteria modeling of irrigation water market at basin level: A Spanish case study. European Journal of Operational Research. 173: 313-336.

- He L. 2004.  Improving Irrigation Water Allocation Effiency: Analysis of Aternative Policy Option in Egypt and Morocco, PhD thesis, Purdue University, USA.

- Hellegers P. 2002. Treating Water in Irrigated Agricultureas an Economic Good. Presented on the conference ofIrrigation Water Policies, June, Agadir, Morocco.

- Howitt R. 1995, a. Calibration Method for Agricultural Economics Production Models, American Journal of Agricaltural Economic. 46(2): 147-159.

- Howitt R, E. Msangi S. 2002. Reconstructing Disaggregate Production Function, AAEA-WAEA Annual Meeting, California, July, 28-31.

- Howitt R. 2005. Agricultural and Environmental Policy Models: Calibration, Estimation and Optimization, unpublished, 2005, available at: www.ageecon.ucdavis.edu.

- Johanson J, W. 2003. Water conservation Policy Alternatives for the Southern Portion of the Ogalala Aquifer. P.h.D thesis, Department of Agricultural and Applied Economic. Texas Tech University.

- Riesgo L. Gomez-Limo J, A. 2006. Multi- criteria policy scenario analysis for public regulation of irrigated agriculture. Agricultural System 91: 1-28.

- Ward Kristen, B. 2003. Evaluating Producer Response to Water Policies in Agriculture: The Role of Input substitution, spatial hetrogeneity and input quality. Ph.D Dissertation, university of california Davice, USA.