تعیین الگوی کشت بهینه محصولات زراعی با تأکید بر بیشینه کردن منافع اجتماعی و واردات خالص آب مجازی

فصلنامه علمی -پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی

مقاله 7، دوره 8، شماره 31، مهر و آبان 1395، صفحه 123-144   

نویسندگان

آزاده سادات حسینی^{* 1}؛ نادر مهرگان²؛ محسن ابراهیمی³

¹به ترتیب کارشناسی ارشد، گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه بوعلی سینا همدان.

²استاد، گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه بوعلی سینا همدان

³دانشیار، گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه بوعلی سینا همدان

تاریخ دریافت: 25 خرداد 1395،  تاریخ بازنگری: 07 دی 1395،  تاریخ پذیرش: 27 شهریور 1395 

چکیده

دشت همدان- بهار در ناحیه اقلیمی نیمه­خشک قرار گرفته است. از آن­جا که روند توسعه کشت و جایگزینی محصولات با نیاز آبی بالا منجر به بیلان منفی این دشت شده است، برای پیشگیری از پیامدهای منفی این بحران لحاظ کردن محدودیت کشت محصولات زراعی با نیاز آبی بالا در دشت و هم‌چنین، افزایش واردات محصولات کشاورزی با توجه ویژه به مقوله‌آب مجازی بسیار ضروری است. لذا، در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- اسنادی- کتابخانه­ای و مدل برنامه‌ریزی ریاضی به تعیین الگوی بهینه­ای در کشت 5 محصول زراعی دارای ارزش اقتصادی و صنعتی دشت بهار همدان با تأکید بر آب مجازی مبادله شده و منافع خالص اجتماعی آن­ها پرداخته شده است. نتایج این پژوهش نشان دادند که در الگوی کشت بهینه در سطح دشت تنها محصول گندم به مقدار 71 هزار هکتار دارای اهمیت است. در ادامه، بمنظور افزایش کارایی مصرف آب، محصولات از نظر زمان کشت دسته­بندی شدند. بدین ترتیب مشخص شد با پایان یافتن زمان کشت گندم محصول سیب‌زمینی که دارای بهره­وری آب بالایی است، باید جایگزین آن شود. در پایان نیز با توجه به مدل HSJ مشخص گردید که الگوی بهینه با کمینه‌کردن سطح زیر کشت محصولات صادراتی یونجه، سیب­زمینی و چغندرقند و حداقل کردن سطح زیر کشت جو بیش­ترین آب مجازی را وارد منطقه کرده است و در این الگو نیز تنها محصول گندم به زیر کشت خواهد رفت.

کلیدواژه‌ها

الگوی کشت؛ آب مجازی؛ منافع خالص اجتماعی؛ واردات؛ دشت بهار همدان

عنوان مقاله [English]

Determining the Optimal Planting Crops with Emphasis on Maximizing Social Benefits and Net Imports of Virtual Water (Plains Study Bahar of Hamedan)

نویسندگان [English]

A Sadat Hosseini¹؛ N Mehregan²؛ M Ebrahimi³

چکیده [English]

    Hamedan-Bahar plain is located in the semi-arid climate. Since cultivating development and replacing of crops with high water requirement lead to create negative balance the plains, for prevention of negative consequences of the crisis cultivating limitation of crops with high water requirement in critical plains and increasing of agricultural crops importing considering virtual water must be so necessary. In this study using a descriptive-document-library and mathematical model to determine the optimal pattern in the 5 cultivation of crops economic and industrial value Bahar plains Hamedan with an emphasis on virtual water trade and social net benefits were investigated. The results indicated that the optimal cropping pattern in the plains amount of 71 thousand hectares of wheat only important. Continuing to increase water use efficiency, the products were classified in terms of time cultivated. It was clear by the end of the crop wheat, potato with high water productivity it should be replacement. Finally according to the HSJ model was determined that the optimal pattern with a minimum of the area under export crops and minimize the under cultivation barley has the highest virtual water imports and in this model only the wheat crop is cultivated.

کلیدواژه‌ها [English]

crop patterns, Virtual water, Net Social Profit, Import, Bahar plains Hamedan

مراجع

- چیذری، ا ح. قاسمی، ع. (1378). کاربرد برنامه­ریزی ریاضی در تعیین الگوی کشت بهینه محصولات زراعی. اقتصاد کشاورزی و توسعه. شماره 28. ص 61-76.

- حاجی­ رحیمی، م. (1376). انگیزه­های اقتصادی و مزیت نسبی تولید محصولات زراعی در استان فارس. پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شیراز.

- خلیلیان، ص. چیذری، ا. افسری بادی، ر. (1391). تعیین الگوی کشت بهینه محصولات زراعی با تأکید بر حداکثر کردن منافع اجتماعی و واردات خالص آب مجازی: مطالعه موردی منطقه ورامین. فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه. شماره 79. ص 1- 23.

- روحانی، ن. یانگ، ه. سیچانی، س ا. افیونی، م. موسوی، ف. (1378).ارزیابی مبادله محصولات غذایی و آب مجازی با توجه به منابع آب موجود در ایران. فصلنامه علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. علوم آب و خاک. شماره 46. اصفهان. ص 417-432.

- صبوحی، م. سلطانی، غ ر. (1387).بهینه­سازی الگوهای کشت در سطح حوضه آبریز با تأکید بر منافع اجتماعی و واردات خالص آب مجازی: مطالعه موردی منطقه خراسان. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. شماره 43 (الف). ص 297-313.

- مؤسسه پژوهش­های برنامه­ریزی و اقتصاد کشاورزی. (1382).بررسی مزیت­های نسبی محصولات کشاورزی منتخب. انتشارات تابان.

- نصیری س. ناصری راد ه. (1390).جایگاه و ارزش آب مجازی در عرصه کشاورزی ایران و جهان. ماهنامه سنبله. شماره 213. تهران. ص 28-29.

- نوری ک. جهان­نما ف. (1387).بررسی مزیت نسبی تولید سویای بهاره در ایران. پژوهش و سازندگی در زراعت و باغبانی. شماره 79. ص 26-35.

- Allan, J. A. (1997). "Virtual Water: A Long-term Solution for Water-Short Middle Eastern Economies?", Paper presented at British Association Festival of Science, Roger Stevens Lecture Theatre, University of Leeds, Water and Development Session-TUE.51, 14.45.

- Chapagain, A. K. & Hoekstra, A. Y. (2003). "Virtual water trade: A quantification of virtual water flows between nations in relation to trade of livestock and livestock products", Value of water Research Report Series No. 13, UNESCO-IHE, pp. 49-76.

-Geidely, J. S. & Bari, M. F. (1986). "Modeling to generate alternatives in: M. Karamus, R. R. Baumli and W. J. Brick (Ed), Water Forum".

- Gleick, P. H. (2003). "Global freshwater resources: Soft-path solutions for the 21st century", Science 1089967, American Association for the Advancement of Science Publishing, 302: 1524-1528.

- Hanasaki, N., Inuzuka, T., Kanae, S. & Oki, T. (2010). "An estimation of global virtual water flow and sources of water withdrawal for major crops and livestock products using a global hydrological model", Hydrology Journal, 384: 232-244.

- Hoekstra, A. Y. & Hung, P. Q. (2002). "Virtual Water Trade: A quantification of virtual water flows between nations in relation to international crop trade", Value of Water Research Report Series No.11, UNESCO-IHE, Delft, The Netherlands, pp. 25-47.

- Oki, T. & Kanae, S. (2004). "Virtual water trade and world water resources", Water Sci. Technol. 49(7): 203-209.

- Turton, A. R. (2000). "Precipitation, people, pipelines and power: Towards a virtual water based political ecology discourse", MEWREW Occasional paper NO 11.

- Wichelns, D. (2001). "The role of virtual water in efforts to achieve food security and other national goals, with an example from Egypt", J. Agric. Water Manage, 49: 131-151.