توانسنجی فضاهای شهری در پاسخدهی به نیاز گروه‌های کم توان جسمی- حرکتی، مطالعه موردی: بخش مرکزی شهر قم

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقاله 2، دوره 7، شماره 26، مهر و آبان 1395، صفحه 21-36   

نویسندگان

محمود جمعه‌پور¹؛ علی اصغر عیسی‌لو^{* 2}؛ شهاب الدین عیسی‌لو³

¹عضو هیأت علمی گروه شهرسازی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

²کارشناس ارشد مهندسی شهرسازی، مسئول پروژه‌های عمرانی، استانداری قم، قم، ایران

³کارشناس ارشد مهندسی شهرسازی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

تاریخ دریافت: 31 خرداد 1395،  تاریخ بازنگری: 12 دی 1395،  تاریخ پذیرش: 20 آبان 1395 

چکیده

شهر پیاده محور برای عموم شهروندان قابل استفاده، اما شهر مطلوب کم توانان جسمی برای همۀ شهروندان یک شهر مناسب است. آفرینش شهری مطلوب برای افراد کم توانان مستلزم رعایت اصول و ضوابطی است که رعایت آنها می­تواند نقش مهمی در دسترسی آسان و حضور آنان در فضاهای عمومی داشته باشد. در کنار رعایت چنین اصولی، توجه به اولویت­ها و نیازهای اساسی گروه­های کم توان جسمی-حرکتی جهت حضور در فضاهای شهری می­تواند اقدامات اجرایی را با نتایجی موثرتری همراه سازد. با این وجود، مدتی است نظام مدیریت شهری مناسب­سازی فضاهای شهری در اغلب کلانشهرها کشور در پیش گرفته است که ضرورت ایجاب می­نماید، بازخورد چنین اقداماتی از نقطه نظر معلولان مورد ارزیابی و پایش قرار گیرد. بنابراین پژوهش حاضر با هدف ارزیابی میزان پاسخدهی فضاهای شهری به نیازهای گروه­های کم توان جسمی- حرکتی به رشته تحریر درآمده است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات به صورت اسنادی و میدانی است. داده­های گردآوری شده با استفاده از نرم افزار Spss و آزمون T تک نمونه­ای مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج بدست آمده از مطالعه حاضر نشان می­دهد؛ علی رغم اقداماتی که در زمینه مناسب­سازی محیط جهت حضور گروه­های کم توان جسمی-حرکتی صورت گرفته همچنان شرایط اجتماعی اقتصادی و کالبدی کنونی قادر به رفع نیازهای معلولان به شکل شایسته نیست. بنابراین، مشارکت گروه­های هدف در زمینه مناسب­سازی فضاهای شهری، رعایت ضوابط ساخت و ساز‌ها توسط نهندسین ناظر، تدوین ضوابط قابل اجرا در طرح‌های موضعی و ... می­تواند نتایج موثرتری را در زمینه مناسب­سازی فضاهای شهری برای معلولان به همراه داشته باشد

کلیدواژه‌ها

معلولان؛ مناسب سازی؛ معیارها و شاخص‌ها؛ فضاهای شهری

عنوان مقاله [English]

The survey urban spaces in response to the need of disability groups Case Study: Central city of Qom

نویسندگان [English]

mahmod jome pur¹؛ ali asghar esaee lu²؛ shahabodin easa lu³

چکیده [English]

Walkable city is usable for all citizens, but favorable city for physical disability is livable for all citizens of a city. The creation of a favorable city for disabled groups requires to observe the principles and rules that they can play an important role in their easy access and presence in public spaces. While respecting such principles, priorities and basic needs due to disability groups to attend urban spaces can make the enforcement measures with more effectively results. However, recently urban management system has taken to appropriate urban spaces in most large cities in the country that is necessary, evaluating and monitoring such measures feedback from the standpoint of disabled people. Therefore, this study is written aimed to evaluate the response rate of urban spaces to the needs of physical disorders movement. Methodology is analytical and data collection for documentation and field. Collecting data were analyzed by using Spss software and single-sample T-test. The results of this study show that, despite improvements in the perfect place for the physical-motor disability groups yet Current socio-economic conditions isn’t able to meet the needs of persons with disabilities in proper manner. Therefore, the participation of target groups in making appropriate urban spaces, observing the rules of construction by supervising engineers, regulations applicable to local projects etc. can have more effective results in the field of fitting urban spaces for the disabled people.

کلیدواژه‌ها [English]

Disability, Optimization, criteria and indicators, Urban Spaces

مراجع

بزی، خدارحم، کیانی، اکبر، افراسیابی راد، محمد صادق(1389)؛ ارزیابی ترافیک شهری و نیازهای معلولان و جانبازان با استفاده از مدل تصمیم­گیری TOSIS- مطالعه موردی: شهر شیراز. مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری. سال اول شماره سوم. صص 103-130.

بحرینی، حسین، خسروی، حسین(1393)؛ فضاهای شهری، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.

بمانیان، محمدرضا، دباغی خامنه، احمدی، فریال (1393)؛ تدقیق انگاره­های موثر بر طراحی مناسب پارک‌های شهری جهت استفاده نابینایان. فصلنامه پژوهش­های منظر شهر. سال اول. شماره 2. صص 29-93.

بهمن­پور، هومن، سلاجقه، بهرنگ (1387)؛ بررسی کمی و کیفی فضاهای شهری در تهران از دیدگاه کاربری برای معلولان مطالعه موردی: پارک لاله. فصلنامه علمی و پژوهشی مدیریت شهری، شماره 21. صص 18-7.

تقوایی، مرادی، گلشن، صفرآبادی، اعظم(1389)؛ بررسی و ارزیابی وضعیت پارک­های شهر اصفهان بر اساس معیارها و ضوابط موجود برای دسترسی معلولان و جانبازان، مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، شماره ، ص64-472.

حبیب پور، کرم و رضا صفری (1390)، راهنمای جامع کاربرد Spss در تحقیقات پیمایشی، تهران: نشر لویه.

جلالی فراهانی، مجید (1390)؛ اصول، مبانی و اهداف ورزش معلولان، انتشارات علوم ورزش، چاپ اول. تهران.

سراج مصطفی (1388)؛ استانداردهای دسترسی: راهنمای مناسب­سازی ساختمان فضای عمومی حمل و نقل و تجهیزات. انتشارات اداره کل روابط عمومی سازمان بهزیستی کشور.

سرور، رحیم، محمدی حمیدی، سمیه، ولی خانی، اژدر(1393)؛ تحلیل وضعیت فضاهای عمومی شهری برای معلولین وکم توان‌های حرکتی، فصلنامه علمی-پژوهشی انجمن جغرافیای ایران،شماره 41.

شهناز، علی اکبر(1390)؛، ارزیابی واولویت بندی فضاهای عمومی شهری باتوجه به نیازهای معلول وکم توان. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه سیستان و بلوچستان.

صفدرزاده، زکیه (1391)؛ میزان انطباق معابر شهری با نیاز جامعه معلولین و جانبازان(مطالعه موردی شهر شیروان)، فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس، شماره 15، ص 64-35.

عبدی دانشپور، زهره (1385)؛ مناسب­سازی محیط شهری برای افراد معلول: راهنمای مناسب‌سازی محیط شهری برای حرکت افرادی با معلولیت جسمی و حرکتی و حسی-حرکتی. انتشارات دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.

کمانرودی کجوری، موسی(1389)؛ آسیب‌های ساختاری مدیریت شهری با تاکید بر مناسب سازی فضاهای شهری برای معلولان، فصلنامه مدیریت شهری شماره 25، ص 114-99.

گل، یان، سوار، برجیت (1393)؛ چگونه زندگی همگانی را مطالعه کنیم، تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.

مجلس شواری اسلامی (1383)؛ قانون جامع حمایت از حقوق معلولان.

Botticello, A.L., Rohrbach, T., Cobbold, N.,. (2014), Disability and the built environment: an investigation of community and neighborhood land uses and participation for physically impaired adults Annals of Epidemiology 24, 545-550.

Clarke, P., Ailshire, J.A., Lantz, P., (2009). Urban built environments and trajectories of mobility disability: Findings from a national sample of community-dwelling American adults (1986–2001). Social Science & Medicine 69, 964–970.

Gell, N.M., Rosenberg, D.E., Carlson, J., Kerr, J., Belza, B., (2015). Built environment attributes related to GPS measured active trips in mid-life and older adults with mobility disabilities. Disability and Health Journal 8, 290-295

Hawking, S.W., Chan, M., Zoellick, R.B., (2011). Word report on disability. ISBN 978 92 4 068521.