کاربرد سامانه اطلاعات جغرافیایی در تجزیه و تحلیل توزیع فضایی و مکانیابی داروخانه‌ها (مطالعه موردی: داروخانه‌های شهرجهرم)

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقاله 1، دوره 4، شماره 14، مهر و آبان 1392، صفحه 1-20   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حسین یغفوری¹؛ صمد فتوحی¹؛ جاسم بهشتی‌فر²

¹دانشگاه سیستان و بلوچستان

²سیستان و بلوچستان

تاریخ دریافت: 13 دی 1392،  تاریخ پذیرش: 13 دی 1392 

چکیده

موضوع دسترسی به خدمات شهری از جمله مسائل مهمی است که ابعاد گوناگون امور شهری را تحت تأثیر قرار می دهد. خدمات بهداشتی- درمانی نمونه ای از این دست است که الزام در دسترسی مناسب به آنها، برای تمامی افراد ضروری می باشد. تصمیم گیری برای مکانیابی مراکز خدمات بهداشتی- درمانی از جمله داروخانه‌ها نه تنها از نظر نحوه ارائه خدمات و تحمیل هزینه­ها به استفاده کنندگان حائز اهمیت است بلکه خود در توسعه شهر و تعیین الگوی توزیع مکانی تقاضا برای سکونت تأثیر قابل ملاحظه­ای دارد. در این مطالعه، هدف عمده سنجش میزان کمبود داروخانه­ها در سطح شهر ­جهرم، چگونگی توزیع جغرافیایی و مکانیابی بهینه این مراکز با توجه به استانداردها و ضوابط علمی بوده است. سپس با بهره گیری از امکانات سامانه اطلاعات جغرافیایی و تجزیه و تحلیل داده­ها با استفاده از تعیین شعاع استاندارد عملکردی هر داروخانه، استفاده از چندضلعی‌های تیسن و در نهایت با بهره­گیری از شاخص همپوشانی برای مکانیابی بهینه فضاهای شهری به منظور احداث داروخانه در این شهر اقدام شد. در این پژوهش داده­های مکانی از روی نقشه­های رقومی تهیه و داده­های توصیفی نیز با استفاده از آمار و پژوهشهای میدانی، جمع آوری گردید. سپس برای هر یک از عوامل تأثیرگذار در مکانیابی داروخانه‌ها، لایه­های مرتبط تهیه شد و در هر لایه حریم کاربری­ها مشخص گردید؛ سپس با توجه به میزان تأثیر هر یک از معیارها و مقایسات زوجی به روشAHP و به کمک نرم افزار Expert Choice، وزن لایه­ها محاسبه شد، نهایتاً با بهره­گیری از نتایج حاصل از تلفیق لایه­های اطلاعاتی، زمین­های شهر جهرم برای انتخاب مکان مناسب احداث داروخانه­ها در5 دسته از بسیارخوب تا بسیار ضعیف تقسیم­بندی گردید. نتایج حاصله نشان می دهند که توزیع فعلی داروخانه‌ها در منطقه مورد مطالعه متناسب با توزیع جمعیت نیست و بیشتر داروخانه­ها در قسمتهای مرکزی شهر متمرکز هستند و توزیع آنها تأثیرپذیری زیادی از الگوی توزیع ساختمان پزشکان نشان می دهند. ضمناً مکانهای تعیین شده برای داروخانه‌ها از نظر بهبود خدمات رسانی و کاهش هزینه و زمان دسترسی برای جمعیت استفاده کننده قابل ملاحظه است.

کلیدواژه‌ها

داروخانه‌ها؛ توزیع فضایی- مکانی؛ شهر جهرم؛ سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS)؛ مدل (AHP)

عنوان مقاله [English]

Application of GIS in The Analysis of The Spatial Distribution and Localization of Pharmacies (case study: pharmacies of Jahrom city)

نویسندگان [English]

H. Yaghfouri¹؛ S. Fotouhi¹؛ J Beheshtifar²

چکیده [English]

Issue urban services are such important issues that affect different aspects of urban affairs. Health care is an example of the necessity of proper access to them and is essential for all people. The decision to locate health services - including health care services and pharmacies not only in terms of costs to users but also determining the spatial distribution of demand for residential development in the city is important and has a noticeable effect. In this study, we aimed to assess the shortage of pharmacies in the city, the geographical distribution and the optimal location of the centers of academic standards and regulations. The possibilities of using GIS and analyzing data to determine the radius of each performance standard pharmacy, we use the Polygon Tissen and finally the overlap index to locate the best urban spaces to build a store in the city. In this study, spatial data obtained from digital maps and descriptive data using statistical and field research were collected. Then, for each of the factors in locating pharmacies layers were determined and relevant and applicable margin in each layer; then the effect of each criterion and paired comparisons method for software AHP and Expert Choice, was calculated by weight layer. Finally, taking advantage of the results of combine data layers, suitable site for the construction of urban areas arranged pharmacies were classified into 5 categories from OK to very poor. The results show that the current distribution of pharmacies in the study area is not proportional to the population distribution and most pharmacies are concentrated in the central parts of the region and are influenced by the distribution pattern of practitioners’ buildings. Besides the locations of pharmacies improve the access to services and reduce the cost and time of people.

کلیدواژه‌ها [English]

Pharmacies, Spatial- Locational Distribution, Jahrom city, Geographic information systems (GIS), Modeling (AHP)