نقش فضاهای بی‌دفاع شهری در وقوع جرم با تأکید بر پارک‌های منطقه 9 مشهد

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقاله 9، دوره 8، شماره 29، خرداد و تیر 1396، صفحه 141-160   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

کتایون علیزاده^{* 1}؛ سید حسین عنبری²

¹استادیار گروه جغرافیا، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

²دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

تاریخ دریافت: 28 بهمن 1394،  تاریخ بازنگری: 25 دی 1395،  تاریخ پذیرش: 26 بهمن 1395 

چکیده

در فرایند شکل­گیری و بروز رفتار­های خشونت­آمیز عوامل متعددی نقش دارند. از جمله مهم­ترین آنها فضا­های، بی‌دفاع هستند. فضا­های بی­دفاع شهری از جمله فضا­هایی هستند که به دلیل ویژگی­های کالبدی و اجتماعی، فرصت بزهکاری و خشونت در آنها بالاست. در این راستا در این مطالعه به بررسی نقش فضا­های بی‌دفاع شهری در وقوع جرم با تأکید بر پارک­های منطقه 9 مشهد پرداخته شده است. روش تحقیق در این مطالعه، مبتنی بر مطالعات کتابخانه­ای، اسنادی و میدانی است. جامعه آماری کل منطقه 9 مشهد را شامل می­شود که بر اساس فرمول کوکران تعداد 384 نفر به عنوان جامعه نمونه مشخص شد. تجزیه و تحلیل اطلاعات به وسیله نرم افزار SPSS و مدل وایکور انجام گرفته شده است. نتایج تحقیق نشان داد که، در تمامی شاخص­های مطرح شده سطح معناداری به دست آمده 000/0 است که نشان دهنده رابطه معنادار و مثبت بین عوامل موثر در کاهش امنیت در پارک­ها و افزایش میزان جرم است. و همچنین نتایج حاصل از مدل VIKOR نشان داد که، پارک وکیل آباد با Q به دست آمده (1) در رتبه اول و پارک وفا با Q به دست آمده (0.000)، در رتبه­های آخر قرار می­گیرد.

کلیدواژه‌ها

فضاهای بی‌دفاع شهری؛ امنیت؛ جرم؛ پارک‌های منطقه 9 مشهد

عنوان مقاله [English]

The role of urban spaces defenseless in occurrence of crime with an emphasis on Parks District 9 Mashhad

نویسندگان [English]

K. Alizadeh¹؛ H. Anbari²

¹Assistant Professor, Department of Geography, Mashhad Unit, Islamic Azad University, Mashhad, Iran

²Ph.D. Student of Geography and Urban Planning, Mashhad Unit, Islamic Azad University, Mashhad, Iran

چکیده [English]

Throughout the ages mankind has always sought to adopt measures to fight the phenomenon of crime and social disorder and prevent the occurrence.In the process of formation and violent behaviors are several factors involved. Among the most important spaces are defenseless.ban defenseless spaces, including spaces due to the physical and social features, opportunities for crime and violence is high.In this regard, this study The role of urban spaces defenseless in occurrence of crime with an emphasis on Parks District 9 Mashhad.Approach In this study, based on studies, documentary and field. The population of the entire region 9 Mashhad is included based on the sample of 384 was specified as a sample.The results showed that, in all the proposed achieved a significant level of 0.000, which represents a significant and positive relationship between effective factors in reducing the crime rate is increasing security in the parks. As well as the results of the model showed that VIKOR, Park Vakil Abad obtained with Q 1 in the first place and respectively Lavizan park obtained 0.778, Khorshid Park acquired Q 0.202, Park Vafa with the Q 0.000, ranking next viable according to scientific recommendations of the experts on parks have been allocated.In the end, proposals were raised in line with the results.

کلیدواژه‌ها [English]

urban spaces defenseless, Security, crime, park, District 9 Mashhad

اصل مقاله

نقش فضاهای بی‌دفاع شهری در وقوع جرم با تأکید بر پارک‌های منطقه 9 مشهد

 

کتایون علیزاده: استادیارگروه جغرافیا، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران٭

سیدحسین عنبر: دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

 

چکیده

در فرایند شکل­گیری و بروز رفتار­های خشونت­آمیز عوامل متعددی نقش دارند. از جمله مهم­ترین آنها فضا­های، بی‌دفاع هستند. فضا­های بی­دفاع شهری از جمله فضا­هایی هستند که به دلیل ویژگی­های کالبدی و اجتماعی، فرصت بزهکاری و خشونت در آنها بالاست. در این راستا در این مطالعه به بررسی نقش فضا­های بی‌دفاع شهری در وقوع جرم با تأکید بر پارک­های منطقه 9 مشهد پرداخته شده است. روش تحقیق در این مطالعه، مبتنی بر مطالعات کتابخانه­ای، اسنادی و میدانی است. جامعه آماری کل منطقه 9 مشهد را شامل می­شود که بر اساس فرمول کوکران تعداد 384 نفر به عنوان جامعه نمونه مشخص شد. تجزیه و تحلیل اطلاعات به وسیله نرم افزار SPSS و مدل وایکور انجام گرفته شده است. نتایج تحقیق نشان داد که، در تمامی شاخص­های مطرح شده سطح معناداری به دست آمده 000/0 است که نشان دهنده رابطه معنادار و مثبت بین عوامل موثر در کاهش امنیت در پارک­ها و افزایش میزان جرم است. و همچنین نتایج حاصل از مدل VIKOR نشان داد که، پارک وکیل آباد با Q به دست آمده (1) در رتبه اول و پارک وفا با Q به دست آمده (0.000)، در رتبه­های آخر قرار می­گیرد.

واژه‌های کلیدی: فضاهای بی‌دفاع شهری، امنیت، جرم، پارک‌های منطقه 9 مشهد

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1- مقدمه

1-1- طرح مسأله

 از پیامدهای ناگوار رشد و گسترش شهرها، افزایش نرخ جرم و جنایت و نابهنجاری­های اجتماعی است که امروزه به یکی از چالش­های عمده مسئولین و مدیران شهری تبدیل شده است که بیش از پیش، آنها را در یک موضوع درگیر کرده است و سعی در حل معضلات شهری و نابهنجاری­های اجتماعی ناشی از آن دارند. رشد بزهکاری و افزایش موج جرائم بر اثر پیشرفت­های علمی، صنعتی و رشد پدیده شهرنشینی، ارتباطات و حمل و نقل ناتوانی نهاد کیفری را در مهار موج بزهکاری روشن کرده است، لذا ضرورت توسل به اقدامات پیشگیرانه دیگر که ریشه­های عوامل جرم را در محیط مورد بررسی قرار می­دهند در این زمینه لازم و ضروری به نظر می­رسد. شهرها به‌رغم تمام دستاوردهای تمدنی، انسانی و توسعه‌ای که داشته‌اند امروزه مملو از عدم تعادل‌های فضایی، اجتماعی و زیست­محیطی هستند که تمام فعالیت‌های انسانی و کالبدی را تهدید می‌کند. گسترش شهرها همواره با مسائل و مشکلاتی همراه بوده که یکی از مهم‌ترین آن‌ها به ویژه در کلان‌شهرها، مسأله "جرم" و "ناامنی" است. بعضی از فضا­های شهری به دلیل شرایط کالبدی خاص یا ویژگی‌­های عملکردی در آن فضا، می­‌توانند زمینه‌ساز جرائم شهری باشد که به آن‌‌ها فضا­های بی‌دفاع شهری گفته می‌­شود. محققان عرصه‌­ی جرم‌شناسی و مطالعات شهری به این نتیجه رسیده­‌اند که با تأثیرگذاردن بر محیط فیزیکی و موقعیت بزه‌کار و بزه‌ دیده، با هدف دشوار یا سلب نمودن امکان وقوع جرم و کاستن از جاذبه‌­های محیطی بزهکاری، می‌­توان از آمار جرائم کاست. یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین منابع بازدارنده‌ی جرائم و آسیب‌­ها، تعاملات اجتماعی میان اعضای جامعه است. از کارکرد­های اصلی محیط­‌های شهری ایجاد و حفظ حس امنیت در میان شهروندان است. امنیتی که قاعدتاً با کمک تعاملات اجتماعی افزایش می‌یابد (قلیچ و عماری، 1392: 18).

در فرایند شکل­گیری و بروز رفتار­های خشونت­آمیز عوامل متعددی نقش دارند. از جمله مهم­ترین آنها فضا­های (مکان­ها یا محیط) بی دفاع هستند. فضا­های بی­دفاع شهری از جمله فضا­هایی هستند که به دلیل ویژگی­های کالبدی و اجتماعی، فرصت بزهکاری و خشونت در آنها بالاست. این فضا­ها محصول تعامل پیچیده­ای هستند که فقدان موانع نمادین و واقعی، عدم تعریف حوزه­ای مشخص و امکانات نظارتی اعم از نظارت طبیعی، اجتماعی و فیزیکی، موجب شده میزان جرایم و آسیب­های اجتماعی در آنها قابل توجه باشد. شاید بتوان گفت که در هر فضای شهری مفروض، مقدار معینی از خشونت وجود دارد، اما خشونت­ها در فضا­های مختلف شهری به طور تصادفی توزیع نشده­اند، فضا­های بی­دفاع و یا آلوده، محل اتفاق انواع و اقسام خشونت­ها است، درحالی که در محله­های دیگر یا هیچ گونه خشونتی رخ نمی‌دهد یا خشونت کمتری اتفاق می­افتد. با این توصیف، مطالعات اندکی درباره ارتباط فضا­ها بخصوص فضا­های بی­دفاع شهری با بروز رفتار­های خشن و بررسی ویژگی­های فضا­های بی­دفاع شهری صورت گرفته است(نایبی و همکاران، 1390: 9).

پارک­‌ها به عنوان یکی از کاربری­های مهم شهری با کارکرد فراغتی، تفریحی اجتماعی روزانه محل مراجعه افراد بسیاری هستند و چنانچه طراحی و ساخت این فضا­ها مطابق اصول شهرسازی و ایمن‌سازی اجتماعی نباشد به سادگی به کانونی برای بزهکاری بدل می‌شوند. آسیب­شناسی نظم و امنیت در پارک‌­های شهری و سعی در از بین بردن و یا به حداقل رساندن آسیب­‌های کالبدی تسهیل کننده بزهکاری، از مهم‌ترین ضرورت‌های شهرسازی نوین است، از این رو در سال­‌های اخیر اصول و راهبردهای نگرش پیشگیری از وقوع جرم از طریق طراحی محیطی بزهکاری ایمن سازی در فضا­های عمومی‌ و پارک­‌های شهری مورد توجه قرار گرفته است. در این راستا در این پژوهش به بررسی و تحلیل فضا­های بی­دفاع شهری با تأکید بر پارک­ها (مطالعه موردی: پارک­های منطقه 9 مشهد) پرداخته‌شده است.

1-2- ضرورت و اهمیت پژوهش

جرم و ترس از جرم در جهان در حال گسترش است و به نگرانی مداوم جوامع و سیستم­های فضایی تبدیل شده است. از طرف دیگر نیز، دغدغه جهانی در خصوص رشد جمعیت و شهرنشینی سریع باعث شده که جرم را به عنوان یک معضل اجتماعی مهم قلمداد کنند. در فرایند شکل گیری و رخداد رفتارهای خشونت آمیز، فضاها (مکانها یا محیط­های) بی دفاع نقش مهمی دارند. امروزه در سراسر جهان توجه به نیازهای اساسی شهروندان در محیط­های شهری همچنین، توجه به رفع مشکلات و معضلات شهری، از جمله کاهش ناهنجاری­های و افزایش امنیت در فضاهای عمومی، از مهمترین مسایلی است که همواره مورد توجه مدیران برنامه­ریزان و طراحان شهری قرار گرفته است (زیاری و همکاران، 1388: 27). در همین زمینه به طور مشخص در نگاه برنامه‌ریزی شهری، پارک­ها به عنوان یکی از اجزای بسیار مهم بدنه شهری، انسانی و طبیعی، بنابر ویژگی‌های سیستمی و نظامند مکان­یابی، نوع طراحی، دسترسی، روشنایی، ساخت جمعیتی و غیره می­تواند در القاء و عدم القاء حس امنیت، وقوع با عدم وقوع جرم و... بسیار موثر واقع شود.

1-3- اهداف تحقیق

- شناخت وضع موجود پارک های منطقه 9 شهر مشهد و برنامه­ریزی برای امنیت و رفاه شهروندان

- افزایش امنیت در پارک­های شهری منطقه 9 شهر مشهد برای ایجاد رفاه­ و آسایش.

- ایجاد محیطی سرزنده در فضاهای عمومی شهری بخصوص پارک­ها.

1-4- پیشینه­ی تحقیق

کانونی و همکاران (1394)، در پژوهشی به سنجش احساس امنیت اجتماعی در مناطق شهری (مطالعه موردی: شهر اردبیل) پرداخته­اند. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که تفاوت معناداری بین مناطق شهری و امنیت اجتماعی وجود دارد طوری که منطقه 4 دارای کمترین احساس امنیت اجتماعی و منطقه 2 دارای بیشترین احساس امنیت اجتماعی می باشد. همچنین، بین احساس امنیت اجتماعی، سن، جنس، سطح تحصیلات و شغل رابطه معناداری وجود دارد. به بیانی دیگر، حس امنیت در افراد دارای سن 35-55 سال بیشتر از دیگر رده های سنی است. احساس امنیت در مردان و افراد دارای تحصیلات بالا و افراد با مشاغل دولتی بیشتر است. با توجه به آزمون رتبه بندی فریدمن منطقه 2 دارای رتبه یک و منطقه 4 دارای رتبه آخر و مناطق 3 و 1 به ترتیب دوم و سوم شدند.

اسلامی‌راد (1395)، در پژوهشی به بررسی جایگاه امنیت در برنامه­ریزی و کاربری اراضی (نمونه موردی: شهر زاهدان) پرداخته است. نتایج نشان می‌دهد که شاخص­های امنیت، در برنامه­ریزی کاربری اراضی شهری در زاهدان لحاظ نشده است. همچنین نتایج اولویت­بندی مناطق پنجگانه شهر زاهدان با توجه به شاخص­های جایگاه امنیت در کاربری اراضی در شهر زاهدان با استفاده از مدل KOPRAS نشان می­دهد که منطقه 2 در رتبه اول، و منطقه 5 آخر قرار گرفته­اند.

بابایی و خدادای (1394)، در پژوهشی به بررسی ارزیابی کاربری اراضی شهری شهرک نگین اصفهان در شکل­گیری جرائم شهری پرداخته­اند. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که با توجه به قرارگیری شهرک نگین در مجاورت دو کانون جرم خیز شهر اصفهان و تراکم بالای ارتفاع و جمعیت عدم توزیع و پراکنش مناسب کاربری ها در محلات مختلف این شهرک، بالا بودن میزان کاربری مسکونی، کمبود یا نبود برخی کاربری های مورد نیاز شهروندان به ویژه کاربری انتظامی موجب توزیع جغرافیایی نوع و میزان جرایم و شکل گیری الگوهای فضایی بزهکاری و افزایش نرخ بزهکاری در سطح شهرک شده است.

هاشم­زهی و همکاران (1394)، در پژوهشی به بررسی عوامل موثر بر احساس امنیت شهروندان در توسعه شهری مطالعه موردی: بافتهای فرسوده شهر سراوان پرداخته­اند. نتایج حاکی از آن است که احساس امنیت شهروندان در میانگین پاسخ ها کمتر از مقدار متوسط یعنی عدد 3 می باشد و در نتیجه از نظر آمار توصیفی در وضعیت مطلوبی قرار ندارد و عوامل موثر بر آن سن، جنس، وضعیت تاهل، تحصیلات، شغل و وضعیت اقتصادی است. هم چنین احساس امنیت اجتماعی شهروندان در میزان توسعه شهری، نقش موثری ایفا می کند. پورجعفر و همکاران (1387)، در مقاله ارتقاء امنیت محیطی و کاهش جرائم شهری با تأکید بر رویکرد C.P.T.E.D^[1] به بررسی امنیت شهروندان و روش­های ارتقاء آن پرداخته­اند. در این تحقیق به نقش کالبدی شهر (برنامه­ریزی و طراحی شهر) در کاهش و پیشگیری از جرائم اشاره شده است. این امر از این جهت دارای اهمیت است که امروزه در فرآیند­های طراحی فضاهای شهری کمتر به پتانسیل بالقوه مناطق شهر و ساختمان­ها در کاهش یا جلوگیری از جرائم توجه می­شود. نتایج آنها نشان داد که بر این نکته می­توان تأکید کرد که از طریق طراحی شهری از میزان وقوع جرایم شهری کاسته می­شود. قرایی و همکاران (1389)، در مقاله بررسی و سنجش حس امنیت در مناطق مختلف شهری نمونه موردی: مناطق 2 و 11 تهران به بررسی فضاهای شهری امروزی و مولفه­های وقوع نابهنجاری­های شهری و در نتیجه عدم وقوع امنیت در آنها پرداخته­اند. یافته­ها نشان می­دهد که مردم در انتخاب فضاهای ناامن در کل شهر تفاهم نسبی دارند. اکثریت آنها محله­های پایین شهر، حاشیه ساختمان­های نیمه­کاره و کوچه­های خلوت و تاریک را، فضاهایی با امنیت کم ارزیابی می­کنند. این حس عدم امنیت، در خیابان­های شلوغ و مملو از جمعیت کاهش می­یابد. مردم حضور موثر پلیس و نیروی انتظامی، ارتقاء سطح فرهنگی و وجود شرایط مناسب فضا را مهمترین عامل در ایجاد حس امنیت می­دانند. تقوی و همکاران در پژوهشی با عنوان، تجزیه و تحلیل ارتباط میان اجزای استفاده از زمین و کاهش جرم و جنایت و نا­امنی شهری در سال 2010 به بررسی تاثیر کاربری­ها در ایجاد امنیت پرداخته و به این نتیجه رسیده­اند، که احساس امنیت در میان شهروندان در مکان­ها و فضاهای عمومی بسیار بیشتر از آن دسته از مناطقی که خالی بوده و یا کمتر عمومی هستند است.

بایومر (2011) این چنین عنوان می کند که " ایمنی فضاهای شهری علاوه بر بُعد کالبدی، ابعاد اجتماعی بالایی نیز دارد"، که نیاز به طراحی و برنامه­ریزی فضاهای عمومی شهری را به صورت تعاملی ضروری می­سازد. هیلر (2014) معتقد است، که الگوهای حرکت توسط فضاهای خصوصی شده، با مردمی که در این فضاها حضور دارند، به وسیله ایمنی استفاده­­کنندگان از این فضاهای شهری افزایش پیدا می­کند. وی با طرح عنوان "میزان توانایی مکان­ها و فضاهای شهری در جلب مشارکت­های شهروندان"، عنوان می­کند که بین میزان ارتکاب جرائم اجتماعی و بزهکاری در گروه­های مختلف سنی و نسلی و ایمنی ایجاد شده بر اثر تعامل مطلوب شهروندان ارتباط مستقیم وجود دارد.

1-5- سئوال‌ها و فرضیه‌ها

سوال­های تحقیق

- بین عوامل موثر در کاهش امنیت در پارک­ها و افزایش میزان جرم چه رابطه­ای وجود دارد؟

- چه اصولی بر قابل دفاع نمودن فضای بدون دفاع شهری در پارک­ها بیشترین تاثیر را در کاهش جرم دارد؟

فرضیات تحقیق

- به نظر می­رسد بین عوامل موثر در کاهش امنیت در پارک­ها و افزایش میزان جرم رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.

- به نظر می­رسد راهکار­ها و اصول علمی بر قابل دفاع نمودن فضای بدون دفاع شهری در پارکها بیشترین تاثیر را دارد.

 

1-6- روش تحقیق

بر اساس اهدافی که در تحقیقات دنبال می‌شود، تحقیقات به سه دسته بنیادی، کاربردی و توسعه‌ای تقسیم می‌شود. این تحقیق بر اساس اهداف مورد نظر، از نوع کاربردی است. در این مورد مطالعات جامعی در خصوص شاخص­های تحقیق در محدوده مورد مطالعه انجام و سپس برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار­هایARCGIS, SPSS و مدل ‌VIKOR استفاده خواهد شد.

- روش گردآوری داده­ها

تحقیق، کوشش منظمی است؛ که برای پاسخگویی به یک یا چند سوال انجام می‌شود و در این راستا تکنیک­‌های متنوعی در دسترس هستند و شامل مطالعه و مرور اسناد و مدارک، مشاهده و بررسی محل، مصاحبه و پرسشنامه می­‌شود. بر این اساس، در تحقیق حاضر متناسب با اهداف، سوالات و فرضیات، جمع‌آوری اطلاعات به دو صورت انجام گرفته است:

الف) روش اسنادی- کتابخانه‌ای

در ابتدا برای اینکه بتوان در زمینه­‌ی مبانی نظری تحقیق، اطلاعاتی کسب نمود با استفاده از کتاب­ها و پایان‌نامه و مقالات علمی-پژوهشی، مبانی نظری مرتبط با موضوع را گردآوری کرده و سپس با مراجعه به سازمان­‌ها، ادارات و... اطلاعات مورد نیاز جمع‌آوری شده است. رویکرد حاکم بر فضای تحقیق کیفی و کمی و نوع تحقیق کاربردی است.

ب) تحقیقات میدانی

در این قسمت به منظور جمع‌آوری داده­‌ها و اطلاعات برای تجزیه و تحلیل از پرسشنامه استفاده گردیده است. در گردآوری داده­های مورد نیاز برای این پژوهش از روش نمونه­گیری تصادفی ساده استفاده شد، جامعه آماری جمعیت کل منطقه 9 مشهد که شامل 329562 نفر را شامل می­شود که بر اساس فرمول کوکران تعداد 384 نفر به عنوان جامعه نمونه انتخاب شدند.

 

 همچنین از بین مدیران منطقه 9 شهر مشهد تعداد 10 نفر جهت پاسخ­گویی به سوالات مدلVIKOR انتخاب شده و با مراجعه حضوری تعدادی پرسشنامه در اختیار آنها قرار داده شد.

- مدل VIKOR

روش ویکور (Vikor) یکی از مدل های پرکاربرد در تصمیم گیری چند معیاره و انتخاب گزینه برتر می باشد. این مدل از سال 1984 بر مبنای روش توافق جمعی و با داشتن معیارهای متضاد تهیه شده و عموما برای حل مسائل گسسته کاربرد دارد. این روش برای بهینه سازی چند معیاره سیستم های پیچیده توسعه یافته است. این روش روی دسته بندی و انتخاب از یک مجموعه گزینه ها تمرکز داشته و جواب های سازشی را برای یک مسأله با معیارهای متضاد تعیین می کند، به طوری که قادر است تصمیم گیرندگان را برای دستیابی به یک تصمیم نهایی یاری دهد. در اینجا جواب سازشی نزدیک‌ترین جواب موجه به جواب ایده آل است که کلمه سازش به یک توافق متقابل اطلاق می گردد. در واقع مدل ویکور از طریق ارزیابی گزینه ها بر اساس معیارها، گزینه ها را اولویت­بندی یا رتبه­بندی می کند. در این مدل معیارها وزن دهی نمی­شوند بلکه معیارها از طریق روش های دیگر ارزیابی می شود و سپس گزینه ها بر اساس معیارها و با ترکیب در ارزش معیارها، ارزیابی شده و رتبه­بندی می­شوند. در این مدل همواره چند گزینه مختلف وجود دارد که این گزینه ها بر اساس چند معیار به صورت مستقل ارزیابی می­شوند و در نهایت گزینه ها بر اساس ارزش، رتبه بندی می­گردند. تفاوت اصلی این مدل با مدل­های تصمیم­گیری سلسله مراتبی یا شبکه­ای این است که بر خلاف آن مدل ها، در این مدل مقایسات زوجی بین معیارها و گزینه ها صورت نمی­گیرد و هر گزینه به طور مستقل توسط یک معیار سنجیده و ارزیابی می­گرد (مختاری، 1394، 12).

1-7- شاخص­ها

بر مبنای مباحث مطرح شده؛ می­توان مهم­ترین عوامل موثر در کاهش امنیت در پارک­های منطقه 9 مشهد را در چهار بخش عوامل محیطی، عوامل کالبدی، عوامل اجتماعی و عوامل رفتاری دسته­بندی نمود. جدول (2) این عوامل و زیر بخش­های آن­ها را به عنوان شاخص­های نوشتار حاضر نشان می­دهد.

 

 

جدول 1- شاخص­های عوامل موثر در افزایش جرم

ردیف	گروه اصلی	زیر بخش	نوع متغیر	نوع متغیر
1	عوامل محیطی	کمبود دید (در اثر کمبود نور، عوارض طبیعی، مه گرفتگی و ...)	وابسته	متغیر مستقل (کاهش امنیت پارک­ها)
		مجاورت با عرصه­های طبیعی و مصنوعی کنترل شده (جنگل، باغات وسیع، کارگاههای ساختمانی و...)	وابسته
		وجود شرایط طبیعی کاهش دهنده ی فعالیت­های فضایی	وابسته
2	عوامل کالبدی	وجود عوامل مانع دید	وابسته
		عدم وجود عرصه­های فعالیتی امن	وابسته
3	عوامل اجتماعی	تداخلات قومیتی و برخورد خرده فرهنگ­ها	وابسته
		وجود ناهنجاری­های اجتماعی (اعتیاد، فقر، رفتار­های غیر اخلاقی در پارک­ها)	وابسته
		محدودیت­ها و مشکلات ویژه­ی گروههای خاص (زنان و کودکان، سالخوردگان،...)	وابسته
4	عوامل رفتاری	رواج رفتار­های نامناسب اجتماعی (توهین و مزاحمت، زورگیری، بی توجهی به حقوق دیگران)	وابسته
		بی توجهی به حقوق دیگران	وابسته

1-8- محدوده پژوهش

مشهد مقدس مرکز شهرستانی به همین نام در استان پهناور خراسان رضوی به لحاظ موقعیت در 59 دقیقه و 3 درجه تا 60 درجه و35 دقیقه طول شرقی و 35 درجه و 42 دقیقه تا 36 درجه و 59 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته و از شمال به شهرستان کلات ، از شمال غربی به درگز، از غرب به چناران و نیشابور و از شرق به سرخس و تربت جام محدود می گردد(استانداری استان خراسان رضوی). بر اساس سرشماری نفوس و مسکندر سال ۱390، جمعیت این شهرستان بالغ بر 6069941 نفر بوده که از این تعداد، 2772287 نفر در شهر مشهدساکن بوده‌اند(سازمان آمار کشور، 1390).

 

 

 

شکل 1- موقعیت و تقسیمات شهر مشهد، منبع: نگارندگان، 1395

 

 

شکل 2- تقسیمات شهر مشهد و موقعیت پارک های شهری، منبع: نگارندگان، 1394

 

 

منطقه 9 با وسعتی بیش از 4136 هکتار و جمعیت بـالغ بر 356010 نفر از شمـال به بولـوار وکیـل آباد و بـاغ ملک آباد و از جنوب همجوار با کوه بینالود و از شـرق اراضی آبادگران و از غرب به سه راهی طرقبه و شاندیز منتهی می گردد.

 

2- مبانی نظری

2-1- محیطوامنیت

مهم‌ترین نیاز از نظر روحی امنیت است که به عنوان مهمترین هدف زندگی و جوهر سلامت روانی فرد تلقی می­شود در طبقه­­بندی نیاز­ها که توسط مازلو به انجام رسیده است، امنیت پس از نیاز­های فیزیولوژیک (آب و غذا و ...) به عنوان دومین طبقه از مهمترین و بنیادی­ترین نیاز­ها معرفی شده است. به عقیده مازلو 1968 هنگامی که نیاز­های فیزلوژیک برآورده شدند بلافاصله مردم توجه­شان به برآورده ساختن و ارضای نیاز­های سطح بالاتر نظیر امنیت خواهد شد. این نیاز­ها شدیداً و به گونه­های تنگاتنگ با توانایی­های اجتماعی و کالبدی محیط در رابطه­اند (صالحی، 1387: 22). مفهوم امنیت به دفاع یا حفاظت از خود، خانواده، دوستان و اموال باز می­گردد. مفهوم امنیت در فضای شهری از یک سو با جرم ارتباط پیدا می­کند. اگر چه از آن بسیار متفاوت است و از سوی دیگر با مفهوم قربانی جرم واقع شدن و ترس از آن در ارتباط است. از سوی دیگر می­­بایست میان ترس و خطر یا احساس امنیت کردن و در امان بودن تفاوت قائل شد­. از نظر علمی، درک اثرات جرم یعنی ترس از وقوع جرم، به اندازه خود آن یعنی خطر­های آماری حاصل از وقوع جرم اهمیت دارد. واکنش نسبت به ترس از قربانی شدن باعث می­شود که بسیاری از مردم از خطرات دوری کنند یا حداقل میزان در معرض خطر قرار گرفتن­شان را کاهش دهند. این خود می­تواند منجر به عدم حضور مردم نه تنها در یک مکان خاص بلکه در بیشتر فضا­های عمومی شود. مفهوم فضای شهری امن در مقابل مفهوم فضای شهری ناامن قرار دارد. پدیده ناامنی دارای دو جنبه عینی و ذهنی است و کلیه عرصه­های زندگی را در بر می­گیرد. مقوله ناامنی از جنبه عینی، کلیه مظاهر ناامنی از جمله سرقت، قتل، خشونت و... را شامل می­شود. و مقوله ناامنی از جنبه ذهنی، شامل داوری در خصوص امنیت منطقه و فضا است. ناامنی، پدیده­ای همانند فقر است و می­توان گفت که فقر مقدمه دیگر پدیده­های آسیب شناختی از جمله ناامنی، خشونت شهری و غیره است. جین جیکوبز در کتاب زندگی و مرگ شهر­های بزرگ آمریکا، به مسأله امنیت و عوامل بازدارنده فضایی و کالبدی شهر­ها و محلات اشاره می­نماید. وی بیان می­کند که آرامش فضای شهری از ابتدا بوسیله پلیس تأمین نمی­شود ولی با حضور پلیس تضمین می­شود. آرامش فضای شهری ابتدا بوسیله شبکه ناخودآگاه و پیچیده اجتماعی و استاندارد­های موجود میان مردم حفظ می­شود. او در مورد خود انتظامی بودن یک خیابان چنین توضیح می­دهد: می­باید چشم­هایی همواره خیابان را بنگرند، چشم­های کسانی که ما همواره آنان را مالکین طبیعی و حقیقی خیابان می‌نامیم. پیاده­روهای خیابان می­باید به صورت مداوم مورد استفاده قرار گیرد تا بر چشم­­­های ناظر بر خیابان افزوده شود و به ساکنین خیابان شیوه نظارت به خیابان آموزش داده شود(جیکوبز، 1960: 41).

2-2- فضا­های امن و طراحی محیطی

با نزدیک شدن به زمان حاضر، هزینه مقابله با بزهکاری از شیوه­های پس از ارتکاب به شیوه­های پیش از ارتکاب و پیشگیری جرم تغییر حالت داده است. پیشگیری از بزهکاری به اقداماتی برای پیش‌بینی، شناخت و ارزیابی از خطر بزهکاری جرم و آغاز اقداماتی برای کاهش و یا حذف آن تعریف شده است. در واقع پیشگیری به کنش­هایی گفته می‌شود که از طریق به­کارگیری روش‌­های مختلف مقابله با یک بزه خاص، قبل از وقوع آن­ می­پردازد و همان‌گونه که از نامش پیداست، پیشگیری هم به معنی پیش­دستی کردن، پیشی­گرفتن است و هم به معنی آگاه کردن، خبر و هشدار دادن است. در همین زمینه کیزر معتقد است پیشگیری از جرم تدبیری است که با کمک آن وسعت و شدت ارتکاب جرم، چه با کاهش فرصت­ها و موقعیت­های ارتکاب جرم و چه با تحت تأثیر قرار دادن مجرمان بالقوه و کل جامعه به حداقل می‌رسد(یوسف‌وند و حمیدیان، 1386: 171). در نگرش پیشگیری جرم از طریق طراحی محیطی راهبرد­های زیر برای طراحی مناسب محیط شهری و کاهش جرم ارائه شده است:

فضای مقاوم: فضا­ها و کاربری­های شهری باید به گونه­ای طراحی و ساخته شود که این ساختمان­ها از خود محافظت کنند و ساکنان نیز باید حداقل کنترل را بر واحد‌­های همسایگی پیرامون خویش داشته باشند. این اصل بوجود آورنده محیطی مقاوم خواهد شد.

قلمرو گرایی: فضای بیرونی باید به گونه­ای طراحی شود که سبب ایجاد نوعی حس مالکیت قوی گردد. برای مثال، مردم باید احساس کنند فضا­های عمومی‌ مانند سالن­‌ها و آسانسور­ها، خیابان، فضای سبز و پارک متعلق به خود آنهاست.

نظارت طبیعی: نظارت طبیعی می­‌تواند از طریق فعالیت­های معمول و روزمره مردم حاصل گردد. طراحی و نصب صحیح پنجره­‌های ساختمان یکی از این اقدامات است. نصب پنجره‌­ها باید به گونه­‌ای باشد که دید روشن و واضحی را به ما بدهد تا از طریق آن بتوانیم به راحتی محل پارک خودرو و زمین­‌های بازی بیرون منزل را مشاهده نمائیم.

دشوار کردن دست یابی به اهداف مجرمانه: به معنی ارتقاء استاندارد­های امنیتی ساختمان است. بنابراین لازم است موانعی چون قفل و نمایشگر­های امنیتی برای کاهش امکان سرقت بر ورودی در و پنجره‌­ها نصب گردد.

کنترل دسترسی و ورودی: برای جلوگیری از ورود بزهکاران و مزاحمان به محیط ضرورت دارد تا از موانع فیزیکی یا روانی استفاده شود. موانع فیزیکی می‌­تواند شامل حصار­های توری، دیوار آجری یا پرچین باشد. موانع روانی می‌­تواند از طریق ایجاد مغازه‌­ها به صورت ردیفی، احداث باغچه یا تعییر در سطح طبقه هم کف به وجود آید.

پشتیبانی از برنامه فعالیت: شامل ایجاد مراکز یا تسهیلات مکانی مثل مراکز مراقبت روزانه و یا ساخت زمین­‌های ورزش و بازی سازماندهی شده است. باید دقت نمود کاربری­‌ها و فعالیت­‌های ناسازگار در کنار هم قرار نگیرد (جیسون، ویلسون، 1387: 22).

2-3- عوامل موثر در کاهش امنیت

- عوامل محیطی

مهم­ترین عوامل محیطی موثر در کاهش احساس امنیت در فضای شهری مساله­ی نور است. در حقیقت، عدم اطلاع از محیط همواره یکی از مهم‌ترین منابع تولید نگرانی و ترس برای انسان محسوب می­شود. نمود بارز این امر را می­توان در حس ناخود آگاه ترس از تاریکی مشاهده نمود که از کودکان تا بزرگسالان کم و زیاد وجود دارد (اعتمادی­فر، 1388). البته بدیهی است این مساله در مناطق مختلف و در ارتباط با سایر عوامل محیطی، تاثیری بسیار متفاوت در پی خواهد داشت. برای نمونه تاریکی در یک بزرگ راه، ترس کمتری را نسبت به تاریکی در یک کوچه باریک ایجاد می­نماید. به علاوه هر دوی این وضعیت­ها در مقایسه با تاریکی فضای باز مجاور با یک محیط جنگلی بسیار قابل تحمل­تر محسوب می­شوند. به این ترتیب، یکی دیگر از عوامل محیطی بسیار تاثیر گذار در کاهش احساس امنیت در فضای شهری، فضا­های طبیعی و مصنوع کنترل نشده می­باشند. به عبارت دیگر، از آن جا که محیط­های بکر و طبیعی معمولاً فاقد نظارت و کنترل جدی می­باشند، می­توانند منبعی بالقوه برای ایجاد مخاطرات محسوب شوند. برای نمونه یک محیط جنگلی در حاشیه­ی شهر می­تواند محلی برای اختفای حیوانات و حتی خلاف کاران محسوب شود. نمونه­ی مصنوع این محیط­ها نیز عبارتند از مخروبه­ها، اراضی رها شده شهری و یاکارگاه­های ساختمانی. علاوه بر این موارد، مطالعات نشان می­دهد که شرایط اقلیمی نیز بر بروز جرم موثر است. ماروین ولف گنگ در سال 1953پس از تحقیقات در فیالدلفیا آمریکا نشان داد که میزان آدم کشی در فصول گرم سال افزایش می­یابد و در فصول سرد کمترین میزان قتل اتفاق می­افتد. البته باید به این امر نیز توجه داشت که این امر (کاهش دما) در عین حال که در برخی جوامع می­تواند، مانعی برای فعالیت مجرمان محسوب شود، در مواردی نیز می­تواند به صورت غیر مستقیم از طریق کاهش حضور هموم مردم ، موجب خلوت شدن فضا­های شهری و در نتیجه افزایش زمینه بروزجرم گردد و به این تعبیر ممکن است در برخی جوامع به عنوان عامل کاهش دهنده یا امنیت نیز محسوب گردد.

- عوامل کالبدی

 با این همه، معمولاً در محیط­های شهری، عوامل کالبدی بیشترین نقش را در افزایش ویا کاهش احساس امنیت به خود اختصاص می­دهند. معمولاً مهم­ترین نحوه­ی تاثیر این عوامل، کاهش یا افزایش دید و نظارت عمومی است. به علاوه عناصر کالبدی فضای شهری، می­توانند از طریق ایجاد مانع در برابر منابع بالقوه­ی خطر نیز موجب افزایش احساس امنیت گردند. خصوصیات برخی فضا­های شهری به گونه­ای است که زمینه ترس بیشتری را فراهم می­آورد. بر اساس نظریه­ی اسکار نیومن (1913) فضا­هایی که امکان دیدن و دیده شدن در آنها بیشتر باشد و در ضمن امکان کمی برای فرار فراهم آورند، پتانیسل کمتری برای فعالیت مجرمان فراهم می­آورند. از این رو، برای مثال استدلال می­شودکه دیوار­ها و پرچین­ها می­توانند به عنوان موانع فیزیکی و محلی مناسب برای پنهان شدن مجرمان تلقی شوند و حس نا امنی را افزایش دهند(Newman, 1996). در حالی که وجود نشانه­ای که حاکی از نظارت مردم بر محله باشد می­تواند حس امنیت را افزایش دهد. به همین جهت احساس امنیت در یک خیابان با عرض متوسط و تردد نسبتاً آرام اتومبیل­ها، می­تواند بیش از یک کوچه کم عرض وفاقد تردد باشد. در این حالت اگر چه اتومبیل­ها خود به عنوان منبعی بالقوه برای خطر (چه به صورت خطر تصادف و چه به صورت خطر حمله­ی مجرمان) محسوب شوند اما تعداد آن ها حد مناسبی از نظارت اجتماعی را ایجاد می­نماید که می‌تواند تضمین کننده­ی امنیت محسوب گردد. از سوی دیگر مقیاس­های فضایی نیز تاثیری جدی بر احساس امنیت دارند. نیومن (1996) در کتاب معروف «ایجاد فضای قابل دفاع» با مقایسه­ی میان میزان جرم در ساختمان­های کم ارتفاع، با ارتفاع متوسط و بلند مرتبه، نشان می­دهد که میزان بروز جرم در فضای بیرونی ساختمان­های بلند مرتبه به شکلی معنادار افزایش می­یابد. در حقیقت فضایی شهری یا یک خیابان اصلی که درمعرض تعاملات فضایی بیشتری با سایر فضا­های شهری و معابر قرار داشته باشد، بدون شک نسبت به یک کوچه بن بست پر پیچ وخم، پیوندی وسیع­تر با سایر فضا­های شهری داشته و در نتیجه نظارت اجتماعی بیشتری را دریافت می­نماید. یکی از مهم­ترین روش­های ارزیابی این امر را می­توان در مدل ریاضی چیدمان فضا یا space syntax مشاهده نمود(عباس زادگان،1331، 15).

- عوامل اجتماعی

در سال 1961 دونالد تفت در زمینه پراکندگی جرم و جنایت را در جامعه آمریکا ناشی از عوامل زیر می داند:

- ارزش های برتری جویی در جامعه آمریکا

 - گرایش بیش از حد به عوامل مادی

 - برخورد خرده فرهنگ ها

در این میان، مسأله­ی برخورد خرده فرهنگ­ها، مساله‌ای است که در اکثر شهر­های بزرگ جهان به عنوان یکی از عوامل جدی کاهش امنیت مطرح است. در حقیقت تنوع قومی و فرهنگی ناشی از مهاجرت­های وسیع جمعیتی، چه در مقیاس ملی و چه در مقیاس بین المللی، موجب بروز ناهمگنی فرهنگی و رفتاری در بسیاری از جوامع گردیده است. همین امر، در کنار تجربیات نامناسب ارتکاب جرم توسط برخی از گروه­های قومی موجب گردیده است که مواجهه با افرادی از فرهنگی متفاوت با بستر اصلی جامع، به صورت ناخود آگاه به عنوان کانونی از خطر تلقی گردیده و در نتیجه موجب کاهش احساس امنیت گردد. البته ذکر این نکته ضروری است که این مساله در مکان­هایی که با سایر معضلات اجتماعی از جمله اعتیاد، فقر، اسکان غیر رسمی و... نیز همراه است، تاثیری به مراتب بیشتر ایجاد می‌نماید. علاوه بر ویژگی­های اجتماعی عام، برخی از عوامل اجتماعی برای برخی از گروه­های خاص تاثیر بیشتری را نشان می­دهند. از میان مجموعه­ی اعضای جامعه در اکثر کشور­های جهان، به ویژه در کشور­های کمتر توسعه یافته، زنان به ویژه زنان جوان، در فضای شهری احساس امنیت کمتری نسبت به بقیه­ی اعضای جامعه احساس می­نمایند. بررسی­های صورت گرفته از سوی سازمان ملی جوانان درباره امنیت روانی اجتماعی زنان جاون13 تا29 سال شهر تهران (کانون زنان ایران) نشان می­دهد که تنها عده کمی از آن­ها دارای احساس امنیت هستند (قرایی و همکاران، 1389: 7).

- عوامل رفتاری

 یکی دیگر از عوامل موثر در کاهش و یا افزایش حس امنیت در فضای شهری، نوع و میزان فعالیت­های فضایی است. نکته­ی جالب توجه در این ارتباط آن است که به طور معمول میزان بسیار کم و یا بسیار زیاد فعالیت­های فضایی، از هر نوع، به عنوان عوامل کاهش احساس امنیت محسوب می­شود و حد بهینه‌ای برای میزان از فعالیت مطرح است که عموماً به عنوان سرزندگی شناخت می­شود. در حقیقت، در ادبیات روان شناسی محیطی، سرزندگی به عنوان حد میانی ازدحام و خلوت شناخته می­شود. جیکوبز، نظریه پرداز و منتقد شهری (1961)، در تبیین امنیت شهری، به تعامل فضای فیزیکی و فرآیند­های اجتماعی که محیط را می­سازند و بر فعال بودن فضا به عنوان عاملی در ایجاد یک محیط امن و موفق توجه و تأکید کرد. جیکوبز ایجاد حرکت، استفاده­های فعال از سطح خیابان و فعالیت­های خیابانی و مراقبت­های طبیعی از این فعالیت­ها را به عنوان مولفه­هایی در جهت ساختن یک محیط خوب شهری قلمداد می­کند (بمانیان و همکاران، 1388). به طورکلی برخی از رفتار­های شهری، به صورت بالقوه منبع تولید خطر محسوب می­گردند. بارزترین نمونه­ی این امر را می­توان در حرکت اتومبیل­ها و به ویژه موتور سیکلت­ها مشاهده نمود. طبیعتاً حضور شدید این منابع در فضای شهری ،موجب کاهش احساس امنیت می­گردد. با این همه، چنان که پیشتر نیز اشاره شد، حضور متناسب این فعالیت­ها می­تواند به عنوان جلوه­ای از نظارت اجتماعی به ویژه در محل­ های خلوت و فاقد نظارت اجتماعی افراد پیاده، می­تواند تاثیری مثبت در ارتقای حس امنیت داشته باشد. نمونه­ی دیگر عوامل رفتاری، حضور عموم مردم در فضا­های شهری است. در حقیقت این حضور و تعامل ایجاد شده میان شهروندان (که ممکن است حتی صرفاً در حد ارتباط چهره به چهره و یا حتی گذشتن از کنار یکدیگر باشد) حدی از حس امنیت را ایجاد می­نماید. با این همه افزایش شدید این حضور و منجر شدن آن به ازدحام و یا کاهش شدید آن و شکل گرفتن فضایی خلوت، هر دو می­توانند منجر به کاهش حس امنیت گردند. مجموع رویکرد­ها بر این جنبه تأکید می­کنند که ایجاد محیطی ایمن که مردم را جذب و تشویق به پیاده­روی ( بدون ترس و حس ناامنی) و مکث و در نتیجه تعامل اجتماعی بیشتر بکند، در واقع نه تنها به ارتقای کیفیت عمومی فضا­های شهری کمک می­کند، بلکه به واسطه­ی افزایش شمار مردم ناظر و حاضر در محیط، می­تواند افزایش حس امنیت، زمینه بروز گرایشات توسعه­ای را نیز گسترش دهد (همان).

3- تحلیل یافته‌ها

برای بررسی رابطه بین عوامل موثر در کاهش امنیت در پارک­ها و میزان جرم تعدادی شاخص متناسب با فرضیه مورد نظر و ادبیات نظری تدوین شد، شاخص­ها در قالب پرسشنامه منعکس شد و در میان افراد مورد مطالعه که شامل 384 توزیع شد. در ابتدا داده­های به دست آمده از پرسشنامه­ها با استفاده از نرم افزار SPSS به میانگین شاخص­ها پرداخته شد و در انتها نیز در جهت تجزیه و تحلیل نهایی از آزمون همبستگی اسپیرمن برای بررسی رابطه این دو متغیر استفاده شده است.

 

جدول 2- میانگین رابطه بین عوامل کاهش امنیت پارک ها و افزایش میزان جرم

شاخص­ها	میانگین	جامعه نمونه
کمبود دید (در اثر کمبود نور، عوارض طبیعی، مه گرفتگی و ...)	74/3	384
مجاورت با عرصه­های طبیعی و مصنوعی کنترل شده (جنگل، باغات وسیع، کارگاههای ساختمانی و...)	13/4	384
وجود شرایط طبیعی کاهش دهنده ی فعالیت­های فضایی	64/4	384
وجود عوامل مانع دید	07/4	384
عدم وجود عرصه­های فعالیتی امن	19/4	384
تداخلات قومیتی و برخورد خرده فرهنگ­ها	04/4	384
وجود ناهنجاری­های اجتماعی (اعتیاد، فقر، رفتار­های غیر اخلاقی در پارک­ها)	19/4	384
محدودیت­ها و مشکلات ویژه­ی گروههای خاص (زنان و کودکان، سالخوردگان،...)	05/4	384
رواج رفتار­های نامناسب اجتماعی (توهین و مزاحمت، زورگیری، بی توجهی به حقوق دیگران)	70/3	384
بی توجهی به حقوق دیگران	73/3	384

     منبع: یافته­های تحقیق، 1394

 

 

شکل 3- میانگین رابطه بین عوامل کاهش امنیت پارک ها و میزان جرم، منبع: یافته­های تحقیق، 1394

 

 

همانطور که در جدول و نمودار بالا ملاحظه می­شود، در بین شاخص­های مطرح شده به ترتیب شاخص­های، وجود شرایط طبیعی کاهش دهنده­ی فعالیت­های فضایی با میانگین 64/4، وجود ناهنجاری­های اجتماعی (اعتیاد، فقر، رفتار­های غیر اخلاقی در پارک­ها) و شاخص عدم وجود عرصه­های فعالیتی امن با میانگین 19/4، مجاورت با عرصه­های طبیعی و مصنوعی کنترل شده (جنگل، باغات وسیع، کارگاه‌های ساختمانی و...) با میانگین 13/4، وجود عوامل مانع دید با میانگین 07/4، محدودیت­ها و مشکلات ویژه­ی گروه­های خاص (زنان و کودکان، سالخوردگان،...) با میانگین 05/4، تداخلات قومیتی و برخورد خرده فرهنگ­ها با میانگین 04/4، بی توجهی به حقوق دیگران با میانگین 73/3، رواج رفتار­های نامناسب اجتماعی (توهین و مزاحمت، زورگیری، بی توجهی به حقوق دیگران) با میانگین 70/3، کمبود دید (در اثر کمبود نور، عوارض طبیعی، مه گرفتگی و ...) با میانگین 64/3، بالاترین و پایین­ترین رتبه را به خود اختصاص داده­اند.

آزمون فرضیه

این فرضیه به شکل ذیل صورت­بندی شده است:

به نظر می­رسد بین عوامل موثر در کاهش امنیت در پارک­ها و میزان جرم رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.

برای بررسی رابطه بین این دو متغیر (عوامل موثر در کاهش امنیت پارک­ها و افزایش میزان جرم) از آزمون همبستگی استفاده شده است. همچنین به دلیل اینکه نوع مقیاس داده­ها از نوع رتبه­ای است از آزمون همبستگی اسپیرمن استفاده شده است. در جدول ذیل به رابطه این دو متغیر پرداخته شده است:

 

 

 

 

 

جدول 3- بررسی رابطه بین عوامل کاهش امنیت در پارک­ها و افزایش میزان جرم

sig	نوع تحلیل	شاخص ها
808/0 000/0 384	Spearman s rho correlation Sig.(2-tailed) N	کمبود دید (در اثر کمبود نور، عوارض طبیعی، مه گرفتگی و ...)
501/0 000/0 384	Spearman s rho correlation Sig.(2-tailed) N	مجاورت با عرصه­های طبیعی و مصنوعی کنترل شده (جنگل، باغات وسیع، کارگاههای ساختمانی و...)
437/0 000/0 384	Spearman s rho correlation Sig.(2-tailed) N	وجود شرایط طبیعی کاهش دهنده ی فعالیت­های فضایی
230/0 000/0 384	Spearman s rho correlation Sig.(2-tailed) N	وجود عوامل مانع دید
563/0 000/0 384	Spearman s rho correlation Sig.(2-tailed) N	عدم وجود عرصه­های فعالیتی امن
463/0 000/0 384	Spearman s rho correlation Sig.(2-tailed) N	تداخلات قومیتی و برخورد خرده فرهنگ­ها
695/0 000/0 384	Spearman s rho correlation Sig.(2-tailed) N	وجود ناهنجاری­های اجتماعی (اعتیاد، فقر، رفتار­های غیر اخلاقی در پارک­ها)
441/0 000/0 384	Spearman s rho correlation Sig.(2-tailed) N	محدودیت­ها و مشکلات ویژه­ی گروههای خاص (زنان و کودکان، سالخوردگان،...)
771/0 000/0 384	Spearman s rho correlation Sig.(2-tailed) N	رواج رفتار­های نامناسب اجتماعی (توهین و مزاحمت، زورگیری، بی توجهی به حقوق دیگران)
813/0 000/0 384	Spearman s rho correlation Sig.(2-tailed) N	بی توجهی به حقوق دیگران

     منبع: یافته­های تحقیق، 1394

 

 

همانطور که در جدول بالا ملاحظه می­شود، در تمامی شاخص­های مطرح شده سطح معناداری به دست آمده 000/0 است که نشان دهنده رابطه معنادار و مثبت بین عوامل موثر در کاهش امنیت در پارک­ها و افزایش میزان جرم است.

- مدل ویکور: در این پژوهش با استفاده از بازدیدهای میدانی و مشاهدات مستقیم از پارک­های مورد نظر، همچنین از نظرات متخصصین در حوزه شهری و متخصصین در امر فضا­های بدون دفاع شهری، شاخص­های، راهکار­ها و اصول علمی بر قابل دفاع نمودن فضای بدون دفاع شهری در پارک‌ها، جهت استفاده در مدل وایکور انتخاب شده‌اند.

 

 

جدول 4- نتایج معیار­ها و راهکار­ها و اصول علمی بر قابل دفاع نمودن فضای بدون دفاع شهری در پارک­ها:

شاخص مراکز	فراهم آوردن تعریف و حد و مرز واضح فضای کنترل شده	قرار دادن فعالیت­های امن در مکان­های غیرامن	افزایش نظارت طبیعی با طراحی درست فضا	کیفیت زندگی و بازشناسی آن در فضای سکونت	رضایتمندی از پارک­ها، از ذهنیت تا عینیت	کیفیت محل سکونت ساکنان نزدیک پارک
aij	249/0	209/0	281/0	056/0	158/0	048/0
لویزان	8	9	8	8	7	9
خورشید	5	6	7	6	6	7
وفا	5	4	5	6	6	5
وکیل آباد	9	9	8	8	9	9

     منبع: یافته­های تحقیق، 1394

 

جدول 5- نتایج معیار­ها و شاخص­ها به صورت کیفی

10	9	8	7	6	5	4	3	2	1	0
	خیلی زیاد		زیاد		متوسط		کم		خیلی کم

     منبع: یافته­های تحقیق، 1394

 

 

در این مرحله با توجه به اینکه داده­ها به صورت کمی است برای تبدیل به کیفی شدن داده­ها از طیف لیکرت استفاده شده است.

مرحله دوم:

نرمال کردن ماتریس تصمیم گیری

از طریق فرمول زیر می­توان عمل کرد:.

 

ابتدا همه مقادیر ماتریس به توان 2 رسانده و مجموع هر ستون جمع می­گردد و سپس جذر مجموع هر ستون گرفته شده و در نهایت هر یک مقادیر بر جذر به دست آمده تقسیم می­گردد.

توان 2 و مجموه هر ستون

جدول 6- جذر مجموع هر ستون شاخص­ها

شاخص مراکز	فراهم آوردن تعریف و حد و مرز واضح فضای کنترل شده	قرار دادن فعالیت­های امن در مکان­های غیرامن	افزایش نظارت طبیعی با طراحی درست فضا	کیفیت زندگی و بازشناسی آن در فضای سکونت	رضایتمندی از پارک­ها، از ذهنیت تا عینیت	کیفیت محل سکونت ساکنان نزدیک پارک
aij	249/0	209/0	281/0	056/0	158/0	048/0
لویزان	64	81	64	64	49	81
خورشید	25	36	49	36	36	49
وفا	25	16	25	36	36	25
وکیل آباد	81	81	64	64	81	81
جمع	195	214	202	200	202	236

     منبع: یافته­های تحقیق، 1394

 

جذر مجموع هر ستون و تقسیم هر یک از مقادیر توان شده بر جذر مجموع

 

 

 

 

جدول 7- جذر مجموع هر ستون و تقسیم هر یک از مقادیر توان شده بر جذر مجموع شاخص­ها

شاخص مراکز	فراهم آوردن تعریف و حد و مرز واضح فضای کنترل شده	قرار دادن فعالیت­های امن در مکان­های غیرامن	افزایش نظارت طبیعی با طراحی درست فضا	کیفیت زندگی و بازشناسی آن در فضای سکونت	رضایتمندی از پارک­ها، از ذهنیت تا عینیت	کیفیت محل سکونت ساکنان نزدیک پارک
aij	249/0	209/0	281/0	056/0	158/0	048/0
لویزان	573/0	615/0	563/0	566/0	493/0	586/0
خورشید	358/0	411/0	493/0	425/0	422/0	456/0
وفا	358/0	274/0	352/0	425/0	422/0	326/0
وکیل آباد	644/0	615/0	563/0	566/0	634/0	586/0

     منبع: یافته­های تحقیق، 1394

 

مرحله سوم:

وزن دار کردن ماتریس نرمال: جهت وزن دار کردن، مقادیر ماتریس نرمال هر یک از گزینه­ها بر وزن معیار­ها ( که قبلا از روش­های دیگر به دست آمده بود) ضرب می­گردد.

جدول 8- وزن دار کردن ماتریس نرمال شاخص­ها

شاخص مراکز	فراهم آوردن تعریف و حد و مرز واضح فضای کنترل شده	قرار دادن فعالیت­های امن در مکان­های غیرامن	افزایش نظارت طبیعی با طراحی درست فضا	کیفیت زندگی و بازشناسی آن در فضای سکونت	رضایتمندی از پارک­ها، از ذهنیت تا عینیت	کیفیت محل سکونت ساکنان نزدیک پارک
aij	249/0	209/0	281	056/0	158/0	048/0
لویزان	143/0	129/0	159/0	032/0/0	078/0	029/0
خورشید	090/0	086/0	139/0	024/0	067/0	022/0
وفا	090/0	058/0	099/0	024/0	067/0	016/0
وکیل آباد	161/0	129/0	159/0	032/0	101/0	029/0

     منبع: یافته­های تحقیق، 1394

 

مرحله چهارم:

تعیین مقادیر بالاترین و پایین ترین ارزش ماتریس نرمال وزنی

بزرگترین و کوچکترین عدد هر ستون تعیین می گردد.

در این مرحله بالاترین ارزش و پایین­ترین ارزش توابع معیار را از ماتریس تصمیم­گیری استخراج شد.

در اینجا منظور از بزرگترین عدد، یعنی عددی که بیشترین ارزش مثبت را داراست و کوچکترین یعنی بیشترین ارزش منفی.پس اگر معیار ما از نوع منفی باشد، بزرگترین عدد برعکس می شود یعنی می شود کمترین مقدار و کوچکترین می شود بیشترین مقدار و بالعکس

 

 

 

 

جدول 9- تعیین مقادیر بالاترین و پایین ترین ارزش ماتریس نرمال وزنی شخص­ها

029/0	101/0	032/0	159/0	129/0	161/0	f max
016/0	067/0	024/0	099/0	058/0	090/0	f min
013/0	034/0	008/0	06/0	071/0	071/0	f+ - F-

     منبع: یافته­های تحقیق، 1394

 

مرحله پنجم:

تعیین شاخص مطلوبیت (S) و شاخص نارضایتی (R):

در این مرحله فاصله هر گزینه از راه حل ایده آل مثبت محاسبه شده و سپس تجمیع آنها بر اساس فرمول­های زیر محاسبه می­شود (فرجی سبکار و همکاران، 1389، 137). به عبارت دیگر در این مرحله پس از محاسبه ماتریس نرمالیزه شده و ماتریس وزن­دار و استخراج بالاترین و پایین­ترین ارزش برای هر شاخص به منظور محاسبه شاخص ویکور که بر اساس آن به رتبه­بندی گزینه­های خود بپردازیم ارزش شاخص مطلوبیت و شاخص نارضایتی محاسبه گردید.

 

* = بزرگترین عدد ماتریس نرمال وزنی برای هر ستون

Fig= عدد گزینه مورد نظر برای هر معیار در ماتریس نرمال وزنی

f- = کوچکترین عدد ماتریس نرمال زونی برای هر ستون

طبیعتا برای گزینه به ازای هر معیار یک شاخص مطلوبیت به دست می­آید که مجموع آنها شاخص نهایی Sj گزینه را مشخص می­کند.

بزرگترین Sj هر گزینه به ازای هر معیار ، شاخص نارضایتی (R) آن گزینه است.

 

 

جدول10- تعیین شاخص مطلوبیت (S) و شاخص نارضایتی (R) شاخص­ها

شاخص مراکز	فراهم آوردن تعریف و حد و مرز واضح فضای کنترل شده	قرار دادن فعالیت­های امن در مکان­های غیرامن	افزایش نظارت طبیعی با طراحی درست فضا	کیفیت زندگی و بازشناسی آن در فضای سکونت	رضایتمندی از پارک­ها، از ذهنیت تا عینیت	کیفیت محل سکونت ساکنان نزدیک پارک
aij	249/0	209/0	281/0	056/0	158/0	048/0	S	R
لویزان	064/0	000/0	000/0	000/0	107/0	048/0	219/0	064/0
خورشید	249/0	126/0	094/0	056/0	158/0	026/0	709/0	249/0
وفا	249/0	209/0	281/0	056/0	158/0	048/0	1	281/0
وکیل آباد	000/0	000/0	000/0	000/0	000/0	000/0	000/0	000/0

     منبع: یافته­های تحقیق، 1394

 

مرحله ششم:

محاسبه مقدار Q و رتبه­بندی نهایی گزینه­ها

در این مرحله شاخص ویکور که همان امتیاز نهایی هر گزینه است محاسبه شد. مقدار Q بیانگر رتبه نهایی هر پارک از مجموع شاخص­های مورد مطالعه است. در اینجا V وزن استراتژی (اکثریت معیار­ها) یا حداکثر مطلوبیت گروهی است. مقدار S میزان فاصله از راه حل ایده آل مثبت گزینه I ام را نشان می­دهد. به عبارتی مقدار R نشان دهنده فاصله از راه حل ایده­آل منفی برای گزینه Iام است. زمانی که V بزرگتر از 5/0 است، شاخص Q حداکثر توافق را دارد. زمانی که V کوچکتر از 5/0 است، نشان دهنده حداکثر نگرش منفی است. همچنین بر اساس مقادیر Q می­توان گزینه­ها را رتبه­بندی کرد. گزینه­هایی که مقدار Q در آنها بیشتر باشد، در الویت بالاتری قرار می­گیرند و مقادیر Q کوچکتر به معنای قرار گرفتن در رتبه­ی پایین­تر است.

از طریق رابطه زیر:

         

V = عدد ثابت 0.5

Sj = مجموع مقدار S برای هر گزینه

S- = بزرگترین عدد شاخص S برای هر گزینه

S* = کوچکترین عدد شاخص S برای هر گزینه

Rj = مجموع مقدار R برای هر گزینه

R- = بزرگترین عدد شاخص R برای هر گزینه

R* = کوچکترین عدد شاخص R برای هر گزینه

در نهایت بیشترین مقدار Q به عنوان بهترین گزینه انتخاب می­شود.

جدول 11- مقادیر Qبه دست آمده شاخص­ها

رتبه	امتیاز وزنی	نام پارک
2	778/0	لویزان
3	202/0	خورشید
4	000/0	وفا
1	1	وکیل آباد

               منبع: یافته­های تحقیق، 1394

 

همانطور که در جدول ملاحظه می­شود، پارک وکیل آباد با Q به دست آمده 1 و پارک لویزان با Q به دست آمده 778/0، پارک خورشید با Q به دست آمده 202/0، پارک وفا با Q به دست آمده 000/0 ، به ترتیب بالاترین و پایین­ترین رتبه را به خود اختصاص داده­اند.

4- نتیجه­گیری

شهرها به‌رغم تمام دستاوردهای تمدنی، انسانی و توسعه‌ای که داشته‌اند امروزه مملو از عدم تعادل‌های فضایی، اجتماعی و زیست محیطی هستند که تمام فعالیت‌های انسانی و کالبدی را تهدید می‌کند. گسترش شهرها همواره با مسائل و مشکلاتی همراه بوده که یکی از مهم‌ترین آن‌ها به ویژه در کلان‌شهرها، مسأله "جرم" و "ناامنی" است. بعضی از فضا­های شهری به دلیل شرایط کالبدی خاص یا ویژگی‌­های عملکردی در آن فضا، می­‌توانند زمینه‌ساز جرائم شهری باشد که به آن‌­ها فضا­های بی‌دفاع شهری گفته می‌­شود. که پارک­ها نیز جزء عناصری از فضای شهری محسوب می­شوند که به علت طراحی خاصی که دارند بر میزان جرم در منطقه تاثیر زیادی دارند. در این مطالعه برای بررسی نقش فضا­های بی دفاع شهری در وقوع جرم با تأکید بر پارک­های منطقه 9 مشهد تعداد 2 فرضیه تدوین شد. در ابتدا شاخص­ها متناسب با فرصیه­های مورد نظر و ادبیات نظری تدوین شد و در قالب پرسشنامه منعکس شد. و در میان 384 نفر از افراد منطقه 9 مشهد توزیع شد. تجزیه و تحلیل داده­های به دست آمده از پرسشنامه با استفاده از نرم افزار SPSS و مدل وایکور قرار گرفته شده­اند. در فرضیه اول، در بین شاخص­های مطرح شده به ترتیب شاخص­های، وجود شرایط طبیعی کاهش دهنده ی فعالیت­های فضایی با میانگین 64/4، وجود ناهنجاری­های اجتماعی (اعتیاد، فقر، رفتار­های غیر اخلاقی در پارک­ها) و شاخص عدم وجود عرصه­های فعالیتی امن با میانگین 19/4، مجاورت با عرصه­های طبیعی و مصنوعی کنترل شده (جنگل، باغات وسیع، کارگاههای ساختمانی و...) با میانگین 13/4، وجود عوامل مانع دید با میانگین 07/4، محدودیت­ها و مشکلات ویژه­ی گروه­های خاص (زنان و کودکان، سالخوردگان،...) با میانگین 05/4، تداخلات قومیتی و برخورد خرده فرهنگ­ها با میانگین 04/4، بی توجهی به حقوق دیگران با میانگین 73/3، رواج رفتار­های نامناسب اجتماعی (توهین و مزاحمت، زورگیری، بی توجهی به حقوق دیگران) با میانگین 70/3، کمبود دید (در اثر کمبود نور، عوارض طبیعی، مه گرفتگی و ...) با میانگین 64/3، بالاترین و پایین­ترین رتبه را به خود اختصاص داده­اند. و نتایج تجزیه و تحلیل حاصل از آزمون همبستگی اسپیرمن نشان داد که در تمامی شاخص­های مطرح شده سطح معناداری به دست آمده 000/0 است که نشان دهنده رابطه معنادار و مثبت بین عوامل کاهش امنیت در پارک­ها و افزایش میزان جرم است. در فرضیه دوم، نتایج نشان داد که، پارک وکیل آباد با Q به دست آمده 1 و پارک لویزان با Q به دست آمده 778/0، پارک خورشید با Q به دست آمده 202/0، پارک وفا با Q به دست آمده 000/0، به ترتیب بالاترین و پایین­ترین رتبه را از نظر متخصصین به خود اختصاص داده­اند. در پایان نیز در راستای نتایج پیشنهاداتی ذکر شده است که در ذیل به آنها اشاره شده است:

5- پیشنهادها

-           به دلیل باز بودن محوطه اطراف پارک خورشید لازم است که مکان­های امن که به صورت شبانه روز فعالیت می­کنند در نزدیک این پارک مستقر شوند.

-           همچنین به دلیل شلوغ بودن پارک­های مشهد مخصوصاً پارک خورشید و وکیل آباد، لازم است تا تدابیری از سوی نیروی انتظامی در جهت امنیت ساکنین اطراف پارک فراهم گردد.

-           می­توان با گسترش فعالیت­های جسمی و ورزشی در پارک لویزان میزان تعاملات اجتماعی میان افراد را فراهم نمود. که این خود می­تواند در امنیت پارک موثر باشد.

-           استفاده از پوشش گیاهی مناسب و کاربرد رنگ­های شفاف و سطوح صیقلی در بدنه کالبدی پارک خورشید

-           حمایت از فعالیت­های اجتماعی، با ایجاد و طراحی فعالیت­های اجتماعی در مکان­های برخوردار از پتانسیل­های جرم خیزی می­توان میزان نظارت مردمی در این مناطق را افزایش داد تا این مناطق با برخورداری از رفت و آمد­های مردمی محیطی برای تعاملات اجتماعی و نظارت شهروندی گردد.

-           ایجاد نهاد پلیس، با توجه به اینکه نیروی پلیس پس از وقوع جرم با حضور در محل وقوع با ایراداتی طراحی پارک را که در وقوع جرم موثر بوده آشنا می­شوند، با ایجاد چنین نهادی می­توان تجربه­ها و معلومات نیروی پلیس برای طراحی پارک ایمن و قابل دفاع استفاده کرد.

 

منابع

استانداری استان خراسان رضوی، (1395).

اسلامی­راد، راضیه، (1395)، بررسی جایگاه امنیت در برنامه­ریزی و کاربری اراضی (نمونه موردی: شهر زاهدان)، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد زاهدان، گروه جغرافیا.

اعتمادی فر، سیداحسان، (1388)، نقش روشنایی شهری و طراحی نور پردازی در امنیت شهر تهران. منتشر شده در مجموعه مقالات دومین همایش جامعه ایمن شهر تهران.

بابایی، ر، خدادادی، ا، (1394)، بررسی ارزیابی کاربری اراضی شهری شهرک نگین اصفهان در شکل گیری جرائم شهری، چهارمین کنفرانس بین المللی روانشناسی و علوم اجتماعی، تهران، همایشگران مهر اشراق.

بمانیان، محمدرضا و همکاران. (1388). سنجش عوالم موثر بر ارتقای امنیت زنان در محیط­های شهری، فصلنامه پژوهش زنان، سال سوم شماره 26.

پورجعفر، محمدرضا، محمودی نژاد، هادی، رفیعیان، مجتبی، انصاری، مجتبی، (1387). ارتقاء امنیت محیطی و کاهش جرائم شهری با تأکید بر رویکرد C.P.T.E.D، نشریه بین‌المللی علوم مهندسی دانشگاه علم و صنعت ایران، روزنامه مهندسی معماری و شهرسازی، جلد 19، شماره 6، ص 82.

جیکوبز، جین، (1960). مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی. ترجمه: حمید رضا پارسی، آرزو افلاطونی، انتشارات دانشگاه تهران.

جیسون، سوزان و ویلسون پل آر، (1387)، طراحی محیطی جرم ستیز، پیشگیری جرم از طریق طراحی محیطی، ترجمه دکتر محسن کلانتری و ابوذر سلامی بیرامی، دفتر تحقیقات کاربردی پلیس پیشگیری ناجا

زیاری، کرامت­ا...، مهدنژاد، حافظ، پرهیز، فریاد، (1388)، مبانی و تکنیک­های برنامه­ریزی شهری، انتشارات دانشگاه بین المللی چابهار.

سازمان آمار کشور، (1390).

صالحی، اسماعیل، (1387)، ویژگی های محیطی فضاهای شهری امن،مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی و معماری

قرایی، فریبا، جهانبانی، نفیسه، رشیدپور، نازیلا. (1389). بررسی وسنجش حس امنیت در مناطق مختلف شهری نمونه موردی: مناطق2و11تهران، نشریه آرمانشهر، شماره 4، ص 17-32.

قلیچ، مرتضی، عماری، حسن، (1392)، درآمدی برفضای بی‌دفاع شهری، ناشر : انتشارات تیسا، چاپ اول.

کانونی، رضا، ایمانی، بهرام، حبیب زاده، عظیم, مسلمی، آرمان، (1394)، سنجش احساس امنیت اجتماعی در مناطق شهری (مطالعه موردی: شهر اردبیل)، نشریه پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، دوره 3 , شماره 10.

مختاری، بهروز، (1394)، بررسی و ارزیابی نقش هویت تاریخی در توسعه صنعت توریسم (مطالعه موردی سیستان)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه ازاد اسلامی واحد زاهدان.

نایبی، هوشنگ، سروستانی رحمت اله، صدیق، قهرمانی، سهراب، (1390)، نقش فضاهای بی دفاع شهری در رفتارهای خشونت آمیز، فصلنامه دانش انتظامی: دوره 13, شماره 1 (مسلسل 50).

هاشم زهی, س، میری، غ.ر، حافظ زاده، م، (1394)، عوامل موثر بر احساس امنیت شهروندان در توسعه شهری مطالعه موردی: بافتهای فرسوده شهر سراوان، همایش ملی بافت های فرسوده و تاریخی شهری: چالش ها و راهکارها، کاشان، دانشگاه کاشان.

یوسف­وند، حسن رضا و اکرم حمیدیان، (1386) پیشگیری وضعی از بزه­کاری با تاکید بر امر به معروف و نهی از منکر در اصفهان، مجموعه مقالات همایش محله­ای پیشگیری وضعی از بزه­کاری (دانشگاه آزاد ابرکوه یزد).

Baiomer, R. (2011). Crating a vibrant city center a new source of urban competitiveness. Journal of prince clause fund, ARCHIS issue vitality, urban heroes.

Hiller, B. (2014). Do burgles understand defensible space? New evidence on the relation insecurity, Chicago School. In The OxfordHandbook of Criminology, (eds) Maguire, R Moranand R Reiner. ClarendonPress, Oxford.

Newman, O. (1996), Creating Defensible Space.Washington, DC: US Department of Housing and Urban Development.

Taghvaee A. A, Rafieian M and Rezvan A. (2010). Analysis of the Relationship among the Components of Land Use with the Declining of Urban Crime and Insecurity (Case Study: Region 17th. of the City of Tehran), Human Geography Research Quarterly, No. 77.

 

 

 

---

1- Crime prevention through environmental design

مراجع

استانداری استان خراسان رضوی، (1395).

اسلامی­راد، راضیه، (1395)، بررسی جایگاه امنیت در برنامه­ریزی و کاربری اراضی (نمونه موردی: شهر زاهدان)، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد زاهدان، گروه جغرافیا.

اعتمادی فر، سیداحسان، (1388)، نقش روشنایی شهری و طراحی نور پردازی در امنیت شهر تهران. منتشر شده در مجموعه مقالات دومین همایش جامعه ایمن شهر تهران.

بابایی، ر، خدادادی، ا، (1394)، بررسی ارزیابی کاربری اراضی شهری شهرک نگین اصفهان در شکل گیری جرائم شهری، چهارمین کنفرانس بین المللی روانشناسی و علوم اجتماعی، تهران، همایشگران مهر اشراق.

بمانیان، محمدرضا و همکاران. (1388). سنجش عوالم موثر بر ارتقای امنیت زنان در محیط­های شهری، فصلنامه پژوهش زنان، سال سوم شماره 26.

پورجعفر، محمدرضا، محمودی نژاد، هادی، رفیعیان، مجتبی، انصاری، مجتبی، (1387). ارتقاء امنیت محیطی و کاهش جرائم شهری با تأکید بر رویکرد C.P.T.E.D، نشریه بین‌المللی علوم مهندسی دانشگاه علم و صنعت ایران، روزنامه مهندسی معماری و شهرسازی، جلد 19، شماره 6، ص 82.

جیکوبز، جین، (1960). مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی. ترجمه: حمید رضا پارسی، آرزو افلاطونی، انتشارات دانشگاه تهران.

جیسون، سوزان و ویلسون پل آر، (1387)، طراحی محیطی جرم ستیز، پیشگیری جرم از طریق طراحی محیطی، ترجمه دکتر محسن کلانتری و ابوذر سلامی بیرامی، دفتر تحقیقات کاربردی پلیس پیشگیری ناجا

زیاری، کرامت­ا...، مهدنژاد، حافظ، پرهیز، فریاد، (1388)، مبانی و تکنیک­های برنامه­ریزی شهری، انتشارات دانشگاه بین المللی چابهار.

سازمان آمار کشور، (1390).

صالحی، اسماعیل، (1387)، ویژگی های محیطی فضاهای شهری امن،مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی و معماری

قرایی، فریبا، جهانبانی، نفیسه، رشیدپور، نازیلا. (1389). بررسی وسنجش حس امنیت در مناطق مختلف شهری نمونه موردی: مناطق2و11تهران، نشریه آرمانشهر، شماره 4، ص 17-32.

قلیچ، مرتضی، عماری، حسن، (1392)، درآمدی برفضای بی‌دفاع شهری، ناشر : انتشارات تیسا، چاپ اول.

کانونی، رضا، ایمانی، بهرام، حبیب زاده، عظیم, مسلمی، آرمان، (1394)، سنجش احساس امنیت اجتماعی در مناطق شهری (مطالعه موردی: شهر اردبیل)، نشریه پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، دوره 3 , شماره 10.

مختاری، بهروز، (1394)، بررسی و ارزیابی نقش هویت تاریخی در توسعه صنعت توریسم (مطالعه موردی سیستان)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه ازاد اسلامی واحد زاهدان.

نایبی، هوشنگ، سروستانی رحمت اله، صدیق، قهرمانی، سهراب، (1390)، نقش فضاهای بی دفاع شهری در رفتارهای خشونت آمیز، فصلنامه دانش انتظامی: دوره 13, شماره 1 (مسلسل 50).

هاشم زهی, س، میری، غ.ر، حافظ زاده، م، (1394)، عوامل موثر بر احساس امنیت شهروندان در توسعه شهری مطالعه موردی: بافتهای فرسوده شهر سراوان، همایش ملی بافت های فرسوده و تاریخی شهری: چالش ها و راهکارها، کاشان، دانشگاه کاشان.

یوسف­وند، حسن رضا و اکرم حمیدیان، (1386) پیشگیری وضعی از بزه­کاری با تاکید بر امر به معروف و نهی از منکر در اصفهان، مجموعه مقالات همایش محله­ای پیشگیری وضعی از بزه­کاری (دانشگاه آزاد ابرکوه یزد).

Baiomer, R. (2011). Crating a vibrant city center a new source of urban competitiveness. Journal of prince clause fund, ARCHIS issue vitality, urban heroes.

Hiller, B. (2014). Do burgles understand defensible space? New evidence on the relation insecurity, Chicago School. In The OxfordHandbook of Criminology, (eds) Maguire, R Moranand R Reiner. ClarendonPress, Oxford.

Newman, O. (1996), Creating Defensible Space.Washington, DC: US Department of Housing and Urban Development.

Taghvaee A. A, Rafieian M and Rezvan A. (2010). Analysis of the Relationship among the Components of Land Use with the Declining of Urban Crime and Insecurity (Case Study: Region 17th. of the City of Tehran), Human Geography Research Quarterly, No. 77.