سنجش میزانِ تحقق آرایش فضایی چندمرکزی درمناطق کلان‌شهری (مطالعه‌ی موردی:منطقه‌ی کلان‌شهری تهران)

فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

مقاله 10، دوره 7، شماره 28، آذر و دی 1396، صفحه 95-106   

نوع مقاله: مقاله های برگرفته از پایان نامه

نویسندگان

میلاد همافر¹؛ محمدرضا پورجعفر^{* 2}

¹دانش‌آموخته دکترای شهرسازی، گروه شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

²استاد گروه شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

تاریخ دریافت: 20 خرداد 1395،  تاریخ بازنگری: 22 بهمن 1395،  تاریخ پذیرش: 19 آذر 1396 

چکیده

امروزه توسعه چندمرکزی به­عنوان یکی از راهبردهای اصلی برنامه‌ریزی فضایی در تمامی مقیاس‌ها مدنظر است، علی­رغم گذشت بیش از سه دهه از طرح مقوله‌ی چندمرکزی، مفهوم، مقیاس و ابعاد آن به‌درستی تبیین نگردیده­است. ابهامات و برداشت‌های مختلف از مفهوم چندمرکزی، اتخاذ این رویکرد را به‌عنوان چشم‌انداز مطلوب فضایی آینده شهرها دشوارتر می‌نماید. هدف محوری پژوهش حاضرتدقیق مفهوم چندمرکزی و ارائه‌ی مدلی جامع برای سنجش میزان چندمرکزیت برمبنای مفهوم شبکه است. نوع تحقیق کاربردی و روش تحقیق ترکیبی است، جامعه آماری مشتمل بر شهرستان‌های استان تهران است و باتوجه به هدف پژوهش،اطلاعات کل شهرستان‌های استان تهران در نمونه لحاظ گردیده‌است لذا حجمِ نمونه کل جامعه‌ی آماری را پوشش می‌دهد. اطلاعات مورد نیاز با بهره‌گیری از کتب، مقالات و پژوهش‌های مرتبط با موضوع پژوهش وداده­های سالنامه‌ی آماری شهر تهران و سرشماری عمومی نفوس و مسکن در بازه‌ی زمانی دو سرشماری 1385 تا 1390 فراهم شد، لذا روش جمع‌آوری اطلاعات اسنادی است. در بخش کمی پژوهش، داده‌های آماری براساس شاخص‌های پژوهش و با کمک ابزار تحلیل آماریSPSS به نتایج کمی و قابل مقایسه تبدیل شده است. سپس براساس نتاج کمی و با کمک مدل ویکور VIKOR)) شهرستان‌ها از حیثِ قابلیت مرکزیت رتبه‌بندی شده‌اند. آزمون مدل پیشنهادی در منطقه‌ی کلان‌شهری تهران ضمنِ تایید کارآیی مدل از حیثِ محتوایی، تناسب داده‌های مورد نیاز مدل با اطلاعات آماری ایران و قابلیت کاربرد مدل را برای سایر مناطق کلان‌شهری نشان­می‌دهد. کاربست مدل پیشنهادی در استان تهران، شهرستان‌های دماوند، پاکدشت و قدس را به ترتیب با امتیاز نهایی  95/0، 84/0 و78/0  به عنوان زیرمراکز درحال تبلور منطقه‌ی کلان­شهری تهران تعیین نمود.

کلیدواژه‌ها

آرایش فضایی؛ آرایش چندمرکزی؛ مراکز فرعی؛ منطقه کلان‌شهری تهران

عنوان مقاله [English]

An Analytical Model for Polycentricity Measurement on Urban Regions (Case Study: Tehran Urban Region)

نویسندگان [English]

M Homafar¹؛ M.R Pourjafar²

چکیده [English]

Deep changes in economic approaches and importance of functional efficiency in global urban competition era, has changed urban form and spatial structure. Metropolitan areas to comply with this complex and multi-dimentional system have been leaning towards more flexible structures. Despite more three decades of polycentric concept, definition, scale and dimentiones are not rest. Different perceptions of the polycentric, make it difficult to choose this approach as spatial development strategy for urban regions. The main objective of this paper is to specify polycentric concept and to propose a comprehensive model for polycentricity measurement. Research method is mixed method and required information and data was extracted from books, articles, other research's results on polycentrism, Tehran's statistical yearbook and population and housing censuses data in 1385 and 1390. VIKOR and SPSS are research's analytical tools. At the first step, this paper analyzed the different features of polycentric's definitions and sub-center delimitation methods. At the second step, based on network concept, this research proposed integrated analytical model for delimitation sub-center. At the third step, Proposed model was used to specify Tehran urban region's sub-centers. In this regard, indicators calculation methods were difined. Then, data were converted to comparable quantitative results by SPSS and  results were ranked by VIKOR. The final results show, polycenteric essential concept is mutual flows between centers. The analytical model imporves the coordination of proposed indicators with available statistical data in Iran. Further, the research find that Damavand, Pakdasht and Ghods county (Respectively, with 0.95, 0.84 and 0.78 final score) are new centers of Tehran Province.

کلیدواژه‌ها [English]

Spatial Structure, Polycentric Model, Sub-Centers, Tehran Urban Region

مراجع

1. 1.      Ahlfeldt, G. M. and Wendland, N,(2013):How Polycentric is a Monocentric City? Centers, spillovers and hysteresis. Journal of Economic Geography,13, pp: 53-83.
2. 2.      Anas, A., and Kim, I,(1996):General Equilibrium Models of Polycentric Urban Land Use with Endogenous Congestion and Job Agglomeration, Journal of Urban Economics, 40 ,PP:232-256.
3. 3.      Batten,D,(1994):Network cities: Creative Urban Agglomerations for the 21^st Century, Urban Studies, 32,PP:313-327.
4. 4.      Bumsazgan,(2006):Tehran Strategic-structural plan. The Architecture and Urban planning Researchs and Studies center of Iran. (in Persian).
5. 5.      Burns, M., Moix, M. and Roca, J, (2001): Contrasting indications of polycentrism within Spain’s metropolitan urban regions, Paper presented at the Eighth European Estate Society Conference.
6. 6.      Capello R,( 2000): The city network paradigm: measuring urban network externalities.UrbanStudies 37, pp:1925 – 1945.
7. 7.      Castells, M,(2005):Space of flows, space of places: materials for a theory of urbanism in the information age, in B. Sanyal (ed.) Comparative Planning Cultures, Routledge, pp: 45 – 63.
8. 8.      Cervero, R. and K. L. Wu. (1998): Sub-centring and Commuting: Evidence from the San Francisco Bay Area, 1980-90, Urban Studies, 35(7), pp: 1059-1076.
9. 9.      Champion, A.G.A,(2001):Changing Demographic Regime and Evolving Polycentric Urban Regions: Consequences for the Size, Composition and Distribution of City Populations, Urban Studies,38(4), pp:657–677.
10. 10.  Cladera,j ; Marmolejo,D and Montserrat,M.(2009):Urban structure and polycentrism: Towards a redefinition of the sub-centre concept, urban  studies,pp:2841-2868.
11. 11.    Coe NM and Townsend ,AR,(1998):Debunking the myth of localized agglomerations: the development of a regionalized service economy in south-east England, Transactions of the Institute of British Geographers, New Series 23, pp: 385 – 404.
12. 12.    Davoudi, S, (2003):Polycentricity in European Spatial Planning: from an Analytical Tool to a Normative Agenda,European Planning Studies, 11(8), pp: 979–999.
13. 13.    Douglass,M,(1998):Amregional Network Strategy for  Reciprocal Rural-Urban linkages, An Agenda for policy Research with Reference to indonesia, in third world planning review,.20,N1.
14. 14.    Duher, Stefanie.(2005):Potentials for Polycentric Development in Europe: The ESPON 1.1.1 Project Report , Planning Practice and Research, 20, pp:235-239.
15. 15.    expendiency Discernment Council,(2003):Iran's 20-year vision plan, ,access from www.maslahat.ir/Doclib2,(2015/7/31). (in Persian).
16. 16.    Giuliano,g;Agarwal,A and Redfearn,ch.,(2008):Metropolitan spatial in Employment and Housing, www.onlinepubs.trb.org/Onlinepubs/sr/sr298giuliano.pdf (94/3/10).
17. 17.  Giuliano,G and Small,k,(1991): subcenters in the los Angeles region, Regional science and urban economics, 21,pp:163-182.
18. 18.  Green,N.(2007):Functional Polycentricity: A Formal Definition in Terms of Social Network Analysis ,Urban Studies, 44, pp:2077-2103.
19. 19.  Gordon, P., Richardson, H. W. and Wong, H. L.(2000):The distribution of population andemployment in a polycentric city: the case of Los Angeles, Environment and Planning,18,pp: 161–173.
20. 20.  Hall,p and Pain,k,(2012):polycentric urban regions, translated by ziary,k, Tehran university pub, secend edition, Tehran.
21. 21.  kidokoro,T; Murama,A ; Katayama,k and shima,S.(2008):new direction in urban regeneration and the governance of city regions, sustainable city regions,7,pp:3-21.
22. 22.  Lee,B,(2006): Edge or Edgeless cities, journal of regional science,3,pp:479-515.
23. 23.  Lucas,R and Rossi-Hansberg,E,(2002):on the internal structure of cities, Econometrica journal,70,Issue4,pp:1445-1476.
24. 24.  McDonald, J. F. and McMillen, D. P. (1990): Employment subcenters and land values in a polycentric urban area: the case of Chicago, Environment and Planning, 22, pp: 1561–1574.
25. 25.  Meijers,E  , Hollander,k and  Hoogerbrugge, M,(2011):A strategic knowledge and research agenda on polycentric metropolitan areas, EMI.
26. 26.  Mela, A,(2008):The polycentric city and Enviromental Resources,Urban and Landscape Perspectives,3, pp :71-86.
27. 27.  Parr, J. B, (2002): Missing Elements in the Analysis of Agglomeration Economies, International Regional Science Review ,25, pp:151-168.
28. 28.  Phelps,N and Ozawa,T,(2003):Contrasts in agglomeration: proto-industrial, industrial and post-industrial forms compared ,Progress in Human Geography,27, pp:583–604.
29. 29.  Razin,E; Dijst,M and Vazqueze,C,(2007):Employment Deconcentration in European Metropolitan Areas,springer publication,Netherlands.
30. 30.  Road,housing and urban Development Research center,(2000):Tehran urban conurbation studies report,summery report,Tehran,Islamic Republic of iran ministry of road,housing and urban development, unpublished. (in Persian)
31. 31.  Romein, A ; Verkoren,O and Fernandez-Maldonado, A,(2009):Polycentric Metropolitan Form: Application of a ‘Northern’ Concept in Latin America, Footprint journal, 5 ,pp:127-145.
32. 32.  Secretariat of Tehran Congress,(2001):Tehran charter, unpublished. (in Persian).
33. 33.  Shakoei,H,(2001):New Perspective in Urban Geography,Vol.1,Samt publication, Tehran. (in Persian).
34. 34.  Yue,W; LIU,Y and Fan,P,(2010):Polycentric urban development:the case of Hangzhou ,enviroment and planning, 42, pp:563-577.