ارزیابی طیف تاب‌آوری اجتماع‌های شهری در برابر بحران زلزله بر اساس سناریوهای شدت مختلف و استفاده از نمایه COPRAS (نمونة موردی شهر ایلام)

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقاله 3، دوره 8، شماره 31، بهمن 1396، صفحه 19-40   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سعید ملکی¹؛ سعید امانپور¹؛ مسعود صفایی پور¹؛ سید نادر پورموسوی²؛ الیاس مودت^{* 3}

¹دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران

²استادیار بخش طراحی شهری، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول، دزفول، ایران

³دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران

تاریخ دریافت: 09 اردیبهشت 1396،  تاریخ بازنگری: 29 اردیبهشت 1396،  تاریخ پذیرش: 04 مهر 1396 

چکیده

نهادها و سازمان های فعال در زمینه کاهش سوانح بیشتر فعالیت­های خود را بر دستیابی به جامعه تاب­آور در برابر سوانح متمرکز ساخته­اند.  که در این میان بدلیل خسارات وسیع و ناهنجاری‌های گسترده اجتماعی، زمین لرزه‌ها از اولویت بالایی در تلاش برای تقویت تاب‌آوری جوامع در برابر سوانح  طبیعی برخوردارند. بنابراین جهت هرجه بیشتر کاهش و جلوگیری از خسارات آن نیازمند مطالعه و بررسی در ابعاد متفاوت است. پژوهش حاضر با ماهیت توسعه‌ای-  کاربردی و روش توصیفی- تحلیلی با بهره‌گیری از مدل‌های کمی کوپراس و تخمین آسیب‌پذیری به بررسی موضوع در شهر ایلام پرداخته است. نتایج تحقیق نشان داده است گرایش به مرکز تاب‌آوری در شهر ایلام بین(0-1) برابر 9/0 درصد و در مرحله بعد 8/0 درصد را نشان داده است. که هم به میانگین تاب آوری شهری (686/0) نزدیک بوده و هم تائید آسیب­پذیر بودن مناطقی که پائیین­تر از میانگین بوده است را نشان داده است. در نهایت، میزان تاب‌آوری در شهر ایلام گرایش آن از تمرکز کم به زیاد، سپس نزدیک به میانگین شده و سپس  خود را به گروه نما نیاز است برساند. همچنین در دیگر نتایج خسارت اجتماعی - کالبدی در اثر زلزله تا شدت 5 مرکالی با استفاده از وزن متغیرها در مدل کوپراس تعیین و میزان تاب‌آوری در شهر ایلام بصورت پهنه‌بندی ارائه گردید.  لازم به ذکر است بر اساس مدل کوپراس میانگین تاب‌آوری در مناطق برابر 65 درصد بوده است.

کلیدواژه‌ها

تاب‌آوری؛ بحران؛ زلزله؛ مدل و تکنیک؛ ایلام

عنوان مقاله [English]

Spectrum to evaluate the resilience of urban communities in against seismic crisis Based on different earthquake scenarios Using models μd and COPRAS (A Case Study of Ilam)

نویسندگان [English]

S Maleki¹؛ S Amanpour¹؛ M Safaeepour¹؛ S Pormosavi²؛ E Mavedat³

²Associate Professor, Department of Urbanization, University of Jundi Shapur Technology Dezful

چکیده [English]

Institutions and organizations active in disaster reduction activities have been more focused on achieving a disaster resilient community. In the meantime, because of the extensive abnormalities of social, earthquakes are a high priority in efforts to strengthen the resilience of communities against natural disasters. So in order to prevent further loss and damage needs to be studied in different sizes. A study the development – applications and a descriptive - analytical method the issue is using quantitative models COPRAS and estimate of vulnerability the discussed in Ilam city. The results show resilience in Ilam city central tendency between (0-1) equal to 0/9 per cent and next stage is shown 0/8 per cent, near the average urban resilience (686/0) and confirm lack of resilience areas that have been shown below the average. Finally, the resilience in Ilam city the tendency of concentrate low to high, then your cause is close to the average and then need to front. The results also social damage - physical in the earthquake of 5 Mercalli COPRAS determined using the weighted variables in the model and Resiliency in Ilam city, was just zoning. It should be noted COPRAS based on the mean of resilience in Equal to 65 percent.

کلیدواژه‌ها [English]

Resilience, Crisis, Earthquake, Model, Ilam

مراجع

اکبری، صابر، زارع، شکرالله و میرزایی، حسین (1394)، نشریه روشهای تحلیلی و عددی در مهندسی، شماره 8.

بدری، سیدعلی؛ رکن الدین افتخاری،  عبدالرضا و سجاسی، حمداله (1392)، سنجش تاب آوری روستاهای مناطق نمونه ی گردشگری (مطالعه موردی:  روستاهای چشمه کیله تنکابن و سرد ، مجله جغرافیا و آمایش شهری-منطقه ای - دانشگاه سیستان و بلوچستان 3.

حاتمی نژاد، حسین؛ کلانتری خلیل­آبادی، حسین؛ آقا صفری، عارف (1388)، آسیب­پذیری بافت تاریخی شهر یزد در برابر زلزله، مجله سپهر، شماره 16.

خان پورمتی کلائی، حسین (1391)، شناخت علمی زمین­لرزه، انتشارات عادل سنجش، تهران.

خسروی، رضا؛ خالو، علیرضا، زرفام، رهام (1393)، بررسی تاثیر ساختگاه­های مختلف در تعیین طیف یکنواخت و تاثیر آن بر سازه­های بتن در گستره شهر ایلام، همایش مهندسی عمران و توسعه پایدار، موسسه آموزش عالی خاوران.

رضایی، محمدرضا؛ سرایی، محمدحسین و بسطامی، امیر (1394)، تبیین و تحلیل مفهوم تاب­آوری و شاخص ها و چارچوب های آن در سوانح طبیعی، فصلنامه دانش و پیشگیری مدیریت

 بحران، دوره 6.

رفیعیان، مجتبی؛ رضایی، محمد رضا، عسکری، علی (1394)، سنجش و ارزیابی میزان تاب­آوری کالبدی اجتماع های شهری در برابر زلزله (مطالعۀ موردی: محله های شهر تهران)، مجله پژوهش های جغرافیای انسانی، دوره 47.

رفیعیان، مجتبی؛ عسگری، محمد رضا؛ پرهیزکار، علی و شایان، اکبر (1390)، تبیین مفهوم تاب­آوری و شاخص سازی آن در مدیریت سوانح اجتماع محور، مجله برنامه ریزی و آمایش، شماره 15.

شهرداری شهر ایلام (1390-1394)، آمارنامه شهرداری ایلام.

مرکز آمار ایران (1390)، استان ایلام.

ملکی، سعید و مودت، الیاس (1393)، طیف­بندی و سنحش فضایی آسیب فیزیکی اجتماعی شهرها در برابر زلزله با بکارگیری تکنیک VIKOR و GIS، مجله جغرافیا و آمایش شهری – منطقه ای، شماره 11.

منزوی، مهشید؛ سلیمانی، محمد؛ تولایی، سیمین و چاوشی، اسماعیل (1390)، آسیب­پذیری بافت­های فرسوده بخش مرکزی شهر تهران در برابر زلزله مورد منطقه12، مجله پژوهش های جغرافیایی انسانی، شماره 75.

مودت، الیاس (1393)، پهنه­بندی آسیب­پذیری شهرها در برابر زلزله نمونه موردی شهر یزد، پایانامه ارشد، استاد راهنما دکتر سعید ملکی، دانشگاه شهید چمران اهواز.

وجدانی­نوذری، علی اصغر (1393)، آینده پژوهی در مدیریت شهری با نگاهی به ریسک لرزه ای شهر همدان، همایش ملی آینده ­پژوهی.

Adger, W. N. & Hodbod, J. (2014). 6 Ecological and social resilience, Handbook of sustainable development, 91. Retrieved from: https://scholar.google.com

Agudelo-Vero, Claudia M. (2012), Harvesting urban resources towards more resilient cities. In: Resources, Conservation and Recycling.

Airmic (2002), A risk management standard, The association of insurance and risk managers, Available at: www.airmic.com.

Arefi, M. (2011), Design for Resilient Cities, reflections from a studio. In: Banerjee, Tidib & Loukaitou-Sideris (ed) (2011) Companion to Urban Design. Routledge, Abingdon.

Batabyal A. A. (1998), The concept of Resilience: Retrospect and Prospect, Environment and Development Economics, Vol. 3, pp. 235-239.

Blaikie, P., T. Cannon, I. Davis, and Wisner, B. (2014), AT RISK: Natural Hazards, People’s Vulnerability, and Disasters, Taylor & Francis e-Library.

Cutter, L., Lindsey, B.; Berry, M., Burton, C.(2008), A place-based model for understanding community resilience to natural disasters, Journal Global Environmental Change, 18.

Cutter, S., Mitchell M.; Scott S. (2002), Revealing the Vulnerability of People and Places: Case of Georgetown County, South Carolina, Annals of the Association of American Geographers, No. 90.

Folke, C. (2010), Resilience thinking: integrating resilience, adaptability and transformability. In: Ecology and Society 15:4.

Godschalk, R. (2003), Urban Hazard Mitigation: Creating Resilient Cities, Natural Hazards Review, Vol. 4, No. 3: 136-143.

 

Hegedus J, Tosics I, Turner, B. (2014), The Reform of Housing in Eastern Europe and the Soviet Union. London, 8664.

Jabareen, Y. (2014), Planning the resilient city: Concepts and strategies for coping Planning the resilient city: Concepts and strategies for coping with climate change and environmental risk.

Longstaff, P. H., Armstrong, N. J., Perrin, K., Parker, W. M., Hidek, M. A. (2010), Building resilient communities: a preliminary framework for assessment, Homeland security affairs, Volume VI, NO.

Mayunga, S. (2007), Understanding and applying the concept of community disaster resilience: a capital-base approach, A draft working paper prepared for the summer academy for social vulnerability are resilience building, Munich, Germany.

Milutinovic Zoran V, Trendafiloski Goran S (2003), an Advanced Approach to Earthquake Risk Scenarios with Applications to Different European Towns, RISK-UE – EVK4-CT-2000.

Mitchell, J.K. (2014), Crucibles of Hazard: Mega-Cities and Disasters in Transition, Ununiversity Press, Tokyo.

Nasreen, M. (2011), Disaster Research: Exploring Sociological Approach to Disaster in Bangladesh, Bangladesh e-Journal of Sociology. Vol. 1, No. 2. July.

O’Brien, K.; Sygna L.; Haugen, J. E. (2010), Vulnerable or Resilient? A Multi-Scale Assessment of Climate Impacts and Vulnerability in Norway. Climatic change, 64 (1-2), 193-225.

Olazabal, Marta; Chelleri, Lorenzo & Waters J.J. (2012), Why urban resilience?. In: Chelleri, L. & Olazabal, M. (2012) Multidisciplinary perspectives on urban resilience: a workshop report. Basque Centre for Climate Change, Bilbao.

Steven J. R. (2016), A multi-scalar, mixed methods framework for assessing rural communities’ capacity for resilience, adaptation, and transformation, Journal Community Development.

Trim. P. R. J. (2004), An Integrative Approach to Disaster Management and Planning, Disaster Prevention and Management, Vol. 13, No. 3, pp. 218-225.

Twigg, J. & Bhatt, M. R.  (1998), Understanding vulnerability: South Asian Perspectives, London and Colombo: Intermediate Technology Publications.