تحلیل سطوح توسعه اقتصاد فضا و اثرات فضایی آن درسطح ناحیه پیراشهری سنندج

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقاله 7، دوره 8، شماره 31، بهمن 1396، صفحه 105-122   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حامد قادرمزی^{* 1}؛ عاطفه احمدی²

¹عضو هیات علمی گروه جغرافیای انسانی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

²دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی تهران، مدرس در گروه جغرافیا طبیعی دانشگاه کردستان

تاریخ دریافت: 07 بهمن 1396،  تاریخ بازنگری: 09 بهمن 1396،  تاریخ پذیرش: 28 بهمن 1396 

چکیده

تحولات اقتصاد فضا و اثرات فضایی آن در عرصه­های روستایی واقع در پیرامون شهر­ها بیشتر ماهیت ساختاری یا فضایی دارند. این تحولات در نظام­های سرمایه­داری نامولد متکی بر درآمدهای نفتی متاثر از برنامه­ها، سیاستگذاری­ها در ساختار اقتصاد سیاسی کشور و همچنین ویژگی­های خاص نواحی مختلف جغرافیایی است و در نهایت منجر به شکل گیری چشم اندازهای مختلف جغرافیایی می­گردد. این چشم اندازها، نه تنها بیانگر سطوح متفاوت در توسعه اقتصاد فضا در سطح نواحی جغرافیایی هستند، بلکه بیانگر عرصه کنش، بازیگران اصلی تحولات اقتصاد فضا جهت دستیابی به اهداف انباشت سرمایه است. مطالعه موردی در این پژوهش، روستاهای ناحیه پیراشهری سنندج است. این روستاها به جهت پیوستگی مکانی – فضایی با شهر سنندج، با چالش­ها و مسائلی رو برو هستند که در دیگر روستاها ناحیه به چنین شدتی وجود ندارد. در این راستا، پژوهش حاضر بر اساس روش توصیفی – تحلیلی و با تاکید بر جنبه کاربردی بودن؛ بر آن است، تا با کاربرد روش­های تحلیل تصمیم گیری چند معیاره (فازی – تاپسیس) FTOPSIS، مصاحبه نیمه ساختارمند و تدوین پرسشنامه محقق ساخته و بهره­گیری از آمار و اطلاعات مستخرج از مرکز آمار ایران و بخشداری سنندج؛ سطوح توسعه اقتصاد فضا و اثرات فضایی آن را در سطح ناحیه پیراشهری سنندج مورد بررسی قرار دهد. جامعه آماری این پژوهش شوراها و دهیارهای 24 روستای ناحیه پیراشهر هستند که به شیوه تمام شماری شامل 96 نفر انتخاب شدند. نتایج پژوهش نشان داد که سطوح توسعه اقتصاد فضا در سطح ناحیه مورد بررسی از یک الگوی نامتوازنی پیروی می­کند، به گونه­ای که برخی روستاها، باباریز، آرندان، آساوله و دوشان بیشترین امتیاز را به خود اختصاص داده­اند و همچنین تحلیل اثرات فضایی تحولات اقتصاد فضا در سطح ناحیه مورد بررسی بیانگر، رشد و گسترش ساخت و ساز، تخریب مناظر طبیعی و افزایش قیمت زمین، کاهش سطح زیر کشت محصولات کشاورزی و گسترش زیرساخت­ها و ساخت و ساز غیرمجاز است.

کلیدواژه‌ها

اقتصاد فضا؛ اثرات فضایی؛ ناحیه سنندج

عنوان مقاله [English]

Analysis of the levels of development of the space economy and its spatial effects in the surrounding areas of Sanandaj

نویسندگان [English]

H Ghadermarzi¹؛ A Ahmadi²

¹دانشگاه کردستان

²Kourdistan university

چکیده [English]

This is a case study on the villages around Sanandaj. Due to the spatial and space continuity to Sanandaj, these villages face challenges and issues that are not so severe in other villages around. The present study is a descriptive-analytic survey with an emphasis on its applicability aspect. It tries to investigate the levels of development of the space economy and its spatial effects in surrounding areas of Sanandaj by using multi-criteria decision-making (Fuzzy-Topsis) FTOPSIS, semi-structured interview and researcher-made questionnaire as well as the information taken from Iran and Sanandaj statistics centers. The statistical population of this study is the council members and village authorities of 24 villages in the surrounding areas of Sanandaj which were selected by the whole number method and the total number chosen was 96 people. The results of the study showed that the levels of development of the space economy in the studied area follow an unbalanced pattern, such that some villages, Bábariz, Arndan, Asawlle and Dushan have the highest scores. Also, the analysis of the spatial effects of changes in the economy of space at the level of the studied area indicates the growth and increase of construction, the destruction of natural landscapes and the increase in land prices, the reduction of agricultural crops and the growth and increase of illegal infrastructures and construction .

کلیدواژه‌ها [English]

space economy, Level of development, spatial effect, per-urban region, Sanandaj

مراجع

افراخته، حسن، 1391، اقتصاد فضا در توسعه روستایی (ناحیه: شفت)، مجله علمی – پژوهشی اقتصاد فضا، دانشگاه خوارزمی تهران،

احمدی، عاطفه، 1396، تبیین تحولات اقتصاد فضا ناحیه پیراشهری سنندج، رساله دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، اساتید راهنما، دکتر محمد تقی رهنمایی، دکتر حسن افراخته، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی تهران.

پیران، 1370، اقتصاد سیاسی فضا، فصلنامه اقتصادی – سیاسی، سال پنجم؛ شماره 25.

پارسی پور، حسن، ضیاء توانا، (1392)، پست مدرنیسم و شهر با تاکید بر الگوها و طرح­های برنامه ریزی شهری، مجله پژوهش و برنامه­ریزی شهری، سال چهارم، شماره 13.

سعیدی، عباس، حسینی حاصل، صدیقه، 1386، ادغام کلانشهری سکونتگاه های روستایی با نگاهی به کلانشهر تهران و پیرامون، نشریه علمی – پژوهشی انجمن جغرافیایی ایران، دوره جدید، سال پنجم؛ شماره 12 و 13.

سعیدی، عباس، 1389، محیط، فضا و توسعه، بحثی در ضرورت توسعه یکپارچه روستایی – شهری، مجله  علمی - پژوهشی مسکن و محیط روستا، شماره 131

سعیدی، عباس (1387)، ضرورت تدوین برنامه راهبردی توسعه اقتصادی سکونتگاه­های روستایی، فصلنامه نسیم بامداد.

سعیدی، عباس، 1377، مبانی جغرافیای روستایی، انتشارات سمت

ساسان پور، فرزانه، مصطفوی، سوران، احمدی، مظهر (1394)، تحلیل نابرابری فضایی در برخورداری از کاربری های شهری (مطالعه موردی: نواحی 22 گانه شهر سنندج)، نشریه پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال ششم، شماره 23.

شکویی، حسین، 1382، فسلفه های محیطی و مکتب های جغرافیایی، انتشارات گیتا شناسی، تهران

شمس، مجید، پالیزبان، سیاوش، 1389، بررسی تاثیر سیاست های اقتصادی مبتنی بر درآمد نفت بر بازار مسکن در ایران، مجله علمی – پژوهشی جغرافیای انسانی، سال سوم، شماره اول.

صدوق، حسن، سعیدی، عباس (1387)، نظام فضایی به مثابه جوهره مطالعات جغرافیایی، جغرافیا، نشریه علمی – پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، دوره جدید، سال چهارم، شماره 10.

مرکز آمار ایران، 1385، شناسنامه آبادی­های کشور، شهرستان سنندج، چاپ اول، انتشارات مرکز آمار ایران، تهران.

 مرکز آمار ایران، www.amar.org.ir

موحد، علی، احمدی، عاطفه، (1392)، مسیریابی گردشگران در بافت‌های تاریخی با رویکرد حفاظت و احیای این بافت‌ها با استفاده از  GIS (نمونة موردی: سنندج)، فصلنامه علمی – پژوهشی محیط شناسی، سال سی و نهم، شماره1، دانشگاه تهران.

راهنمایی، محمد تقی (1388)، نظریه دولت و شهرنشینی (مبانی و اصول کلی نظریه شهر و شهرنشینی)، فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی منطقه­ای، پاییز و زمستان.

رهنمایی، محمدتقی؛ کلانتری، محسن و صفری لوحه سرا، پروانه  (1389)،بررســی نقش دولت در رشد و گسترش فیزیکی شــهر ماسال با تاکیدبر تغییر کاربری اراضی کشــاورزی پیرامون،» فصلنامه جغرافیا، دوره جدید، سال هشتم، شماره 26.

هاروی، دیوید (1392)، شهری شدن سرمایه، ترجمه:  عارف  اقوامی مقدم، نشر دات، تهران.

هاروی، دیوید (1392)، تجربه شهری، ترجمه:  عارف  اقوامی مقدم، نشر پژواک، تهران.

محمد، عطایی، 1390، تصمیم گیری چند میعاره فازی، انتشارات دانشگاه صنعتی شاهرود

نظریان، اصغر، 1388، پویایی نظام شهری در ایران، انتشارات مبتکران، چاپ اول، تهران.

Ahmadi, A., Shohjaeean, A., Rabbani, T., Izadi, P., Salari, M., (2011), Tourists optimal path-finding by GIS (Case study: historical texture of Sanandaj), 5 ^th Symposium on Advances in Science & Technology, 5thSASTech 12-17 May, 2011. Mashhad-Iran

Cohen, G, 1978, Karel Marx’s Theory oh history, Oxford, Oxford university press

Coates, B.E., R.J. Johnston & P.L. Knox (1977), Geography and Inequality, Oxford University Press;

Chang, Y.H., Yeh, C.H. (2002), A survey analysis of service quality for domestic airlines. European Journal of Operational Research, 139.

Zadeh, L, (1965), Fuzzy sets, Information and Control, 8.

Wang, Y.J., (2008), “Applying FMCDM to Evaluate Financial Performance of Domestic Airlines inTaiwan”, Expert Systems with Applications, 34(3), 1837-1845

Harmse, L., 2009, Evaluating development regions in the South African space economy, www.ee.co.za

The space economy: An important consideration in spatial development planning, ED-SCAN social Dialogue, 2013, Economic development Department, Republic of south Africa

Robert L et all,( 2004), Protecting and managing private farmland and public greenways in the urban fringe , Journal of landscape and urban planning ,No 68,pp:183-198.