تأثیر منظر رودکنارهای شهری در توسعه پایدار (نمونه موردی: رودخانه سلطان آباد شیراز)

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقاله 17، دوره 8، شماره 31، بهمن 1396، صفحه 321-340   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی شکور¹؛ علیرضا عبداله زاده فرد²؛ زهرا محمدی^{* 3}

¹استاد گروه جغرافیای انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مرودشت، مرودشت، ایران

²استادیار گروه شهرسازی، واحد صفاشهر، دانشگاه آزاد‏اسلامی، صفاشهر، ایران.

³دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی شهری، واحد بیضا، دانشگاه آزاد اسلامی، بیضا، ایران

تاریخ دریافت: 22 بهمن 1396،  تاریخ پذیرش: 28 بهمن 1396 

چکیده

جمعیت جهان با روندی افزایشی، از اوایل قرن 21 به بعد به سوی شهری شدن پیش می‏رود؛ از این رورویکرد توسعه پایدارشهری را به دلیل مزایای زیست‏محیطی، جای خود را در اغلب کشورها باز کرده است. از آنجا که منظرشهری در نقش یک راوی، مسئولیت انتقال پیام‌های گوناگون را برعهده می‌گیرد، با دارابودن سه بعد احساسی، فرهنگی و اکولوژیکی می‏تواند در رودخانه‏های درون‏ شهری که از فضاهای طبیعی پراهمیت هستند، علاوه بر تأثرات گسترده‏ای که براکوسیستم شهر دارند، عنصری اکولوژیک می‏باشد که نقش خود را به عنوان یک عنصر تأثیرگذار در توسعه ‏پایدار نشان می‏دهد. رودخانه سلطان‏آباد شیراز یکی از پتانسیل‏های تجمع در شهر شیرازمی‏باشد که این عامل می‏تواند بر ارتقاء توسعه پایدار و منظر شهری در شهر شیراز مؤثر باشد. این تحقیق با مطالعات میدانی و کتابخانه‏ای، نقش توسعه پایدارشهری در منظر و طراحی رودکناری شهر شیرازرا به عنوان هدف خود قرار داده و با استفاده از تکنیک دلفی پرسشنامه تخصصی تهیه گردید که توسط 60 نفر از متخصصین حوزه شهرسازی، معماری شهر شیراز پاسخ داده شد. جهت تحلیل اطلاعات از نرم افزارspss   استفاده و تحلیل‏آماری در 2 گروه توصیفی و تحلیلی انجام شد. جهت سنجش روایی از آلفای کرونباخ و به منظور تحلیل داده‏ها از ضریب همبستگی پیرسون و آزمون آنالیز واریانس بهره ‏گرفته ‏شد. براساس نتایج پژوهش، طراحی حاشیه درون شهری با ضریب همبستگی 854/0 و سطح معنی‏داری 000/0، رابطه معنی‏داری با توسعه پایدار شهری داشته است و همچنین وجود سطح معنی‏داری آزمون آنالیز واریانس، مقدار 000/0 p<شده که این بدان معناست که معیارهای توسعه پایدار شهری در ایجاد طراحی رودخانه‏های درون شهری و منظر پایدار شهری تأثیرگذار است و لیکن بین این معیارها اختلاف معناداری وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

منظر؛ توسعه ‏پایدار شهری؛ طراحی؛ ‏حاشیه‏ رودخانه؛ رودخانه ‏‏سلطان ‏آباد شیراز

عنوان مقاله [English]

The Role of Urban Rural Perspective on Sustainable Development (Case study: Shiraz Soltanabad River)

نویسندگان [English]

A Shakoor¹؛ A Abdolahzade Fard²؛ Z Mohammadi³

¹Human Geography, Islamic Azad university of Marvdasht, Marvdasht

²Urban Planning, Islamic Azad university of Safashahr, Safashahr, Iran

³M.S student of Urban Designing, Islamic Azad university of Beyza, Beyza, Iran

چکیده [English]

Urban landscape can work as an effective element in sustainable urban development in intra-city rivers. Soltanabad river of Shiraz, a potential place for people gathering, can improve sustainable urban development standards in designing the Soltsnabad River margin. The present study is based on field and library studies, using a descriptive approach and the existing evidences on sustainable urban development for designing the intra-city river margin in Shiraz. Our specialized questionnaire was answered by 60 municipal engineers and designers in Shiraz municipalities. The SPSS software was used to analyze the data in two analytic and descriptive groups. Cronbach's alpha was used to measure the construct validity; the Cronbach's alpha value for reliability test was 85% (more than 0.7), so the questions were suitable for the research environment. The following hypotheses were investigated: first, sustainable urban development plays a key role in designing the intra-city river margin and urban landscape. The results suggest that the intra-city river margin design standard, having a correlation coefficient of 0.854 and a significance level of 0.000, has a significant relation with sustainable urban development, since it is below 0.05; therefore, river margin design has been effective in sustainable urban development. Second: sustainable urban development standards (social, environmental, physical and cultural) affect the design of intra-city river margins and urban landscape. The results show that the significance level of the variance analysis test is p˂0.000, i.e. these standards affect the intra-city river margin design and sustainable urban landscape; however, there is a significant difference among these standards.

کلیدواژه‌ها [English]

Landscape view, Sustainable Development, design, River border, Shiraz Soltanabad river

مراجع

لقایی, حسنعلی و احسان ارادتی، ۱۳۹۳، نقش و تاثیر رودخانه های درون شهری در شکل گیری شهر اکولوژیک، همایش ملی معماری، عمران و توسعه نوین شهری، تبریز، کانون ملی انجمنهای صنفی مهندسان معمار ایران،

https://www.civilica.com/PaperNSIA01-NSIA01_698.html

مرادی, سمیه، ۱۳۹۴، منظر شهری پایدار با حضور عناصر طبیعیمطالعه موردی :رودخانه کارون در اهواز، کنفرانس بین المللی عمران، معماری و زیرساخت های شهری، تبریز، دبیرخانه دائمی کنفرانس

https://www.civilica.com/Paper-ICICA01-ICICA01_1034.html

حیاتی, حامد و فرشاد فردین، ۱۳۹۴، ارزیابی تاثیر متقابل رودخانه و شهر در شکل گیری منظر پایدار شهری، اولین همایش ملی توسعه پایدار شهری، تهران، گروه پژوهشی کیمیا،

https://www.civilica.com/Paper-HSMEI01-HSMEI01_082.html

ماهان، امین، منصوری، سیدامیر، 1396، مفهوم منظر با تأکید بر نظر صاحبنظران رشته‏های مختلف، فصلنامه علمی-پژوهشی باغ نظر، سال چهاردهم، شماره47، اردیبهشت 1396، صص17-28.

مضطرزاده، حامد، حجتی، وحیده، 1393، تحلیلی بر روند شکل‏گیری پارادایم توسعه شهری پایدار با تأکید بر جریان های زیست محیطی، دو فصلنامه پژوهش‏های منظر، سال اول، شماره2، پاییز و زمستان 1393،صص 79-89.

پرچکانی، پروانه، 1395، چیستی منظر گردشگری، فصلنامه هنر و تمدن شرق، سال چهارم، شماره سیزدهم، پاییز 1395، صص 52-59.

شیعه، اسماعیل ‏و همکاران (1387)، دانشنامه مدیریت شهری و روستایی، انتشارات شهرداری‏ها، تهران، صص 833.

آتشین‌بار، محمد. (1388). تداوم هویت در منظر‌شهری. باغ نظر. 12(6) ، 45-56.

معروفی ، سکینه و انصاری، مجتبی. (1393). ارزیابی تأثیر عناصر منظر‌شهری بر میزان احساس‌تعلق محلی(نمونه موردی: محله نارمک تهران). هویت‌شهر، 18 (8)، 39-46.

شیخ‏الاسلامی و همکاران، علیرضا(1388)، فصلنامه جغرافیایی چشم‏انداز زاگرس، ارزیابی توسعه پایدار شهری کلان‏شهر شیراز، سال اول، شماره2، زمستان1388، صص31-53.

کالن، گردن، ترجمه منوچهر طبیبیان(1387)، گزیده منظر شهری، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، صص206.

تیموری، محمود(1386)، مفهوم منظر شهری، نشریه اینترنتی معماری‏منظر،

 www. Manzar.ws(2008.sep)

گلکار، کوروش. (1387). محیط بصری شهر، سیر تحول از رویکرد تزیینی تا رویکرد پایدار. علوم محیطی، 4(5)، 95-114.

زرآبادی، زهرا سادات؛ امینی، سعیده و سارا لاری(1389)، روش های کاربردی در آسی بشناسی منظر شهری ، همایش ملی سیما و منظر شهری، پژوهشکده فرهنگ و هنر جهاد دانشگاهی، پاییز 1389 ، تهران.

شقاقی، شهریار(1380)، کتاب راهبردهای توسعه کالبدی پایدار شهری، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر، ص62، سال 1380.

زندیه، مهدی، جافرمن، محمود(1389)، رهیافتی در منظر پایدار بر روی رودخانه‏های دائمی، نشریه علمی-پژوهشی باغ نظر، شماره 14، سال هفتم، تابستان1389، صص 15-26.

 عزیزی، محمدمهدی(1380)، توسعه شهری پایدار برداشت و تحلیلی از دیدگاه‏های جهانی، نشریه علمی‏پژوهشی صفه، شماره33، صص 27-15.

کوکبی، لیلا، امین‏زاده، بهناز(1387)، کاربرد اکولوژی سیمای سرزمین در حفاظت و بهسازی رودخانه‏های درون شهری: مطالعه رودخانه خشک شیراز، نشریه علوم محیطی، سال ششم، شماره دوم، زمستان1387، صص 105-120.

ساشورپور، مهدی، حسینی، حسین(1394)، طراحی منظر پایدار رودخانه‏های درون شهری مطالعه موردی: رودخانه کرج، همایش معماری پایدار و توسعه شهری، پاییز 1394، صص 1-11.

ماجدی، حمید، سادات سیادتی، فریال(1394)، توسعه بام سبز در طراحی فضاهای شهری پایدار با ارائه راهکارها و پیشنهادات: نمونه موردی باغ-مدرسه‏ها، فصلنامه مدیریت شهری، شماره38، بهار 1394، صص 215-240.

ساشورپور، مهدی، الیاسی، ابراهیم(1394)، طراحی شهری آبکنار با رویکرد توسعه پایدار مورد مطالعه: رودخانه مهاباد، فصلنامه پژوهش‏های منظر شهر، سال دوم، شماره4، پاییز و زمستان1394، صص19-33.

خورانی کریمی، فرحناز، شوهانی، محمد(1394)، بررسی نقش ابعاد توسعه پایدار(کالبدی و اقتصادی) در بازآفرینی منظر شهری، اولین کنفرانس تخصصی معماری و شهرسازی ایران(AUC2015) مؤسسه عالی علوم و فناوری خوارزمی، شیراز، ایران، 26 خرداد 1394، صص993-995.

بهزادفر، مصطفی، و همکاران(1391)، ارتقای کیفیت‏های محیطی گامی در جهت توسعه پایدار اجتماعی نمونه  موردی :  بافت  تاریخی  جلفای اصفهان، فصلنامه علمی-پژوهشی ساخت شهر، شماره 20،  1391، صص47-56. 

رفیعیان، مجتبی، محمودی، مهران و شایان، سیاوش (1392)، برنامه ریزی کاربری اراضی در مناطق حساس شهری مطالعه موردی رود دره فرحزاد- تهران، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال چهارم، شماره شانزدهم، صص 64-47.

محمدی سنگ لی، خشایار، قرشی، صدیقه(1395)، توسعه‏ی پایدار شهری؛ رویکرد جهانی با راهکارهای محلی مطالعه‏ی موردی:  بررسی معیارهای پایداری در معماری سنتی شهر یزد، فصلنامه مطالعات هنر و معماری، سال دوم، شماره4 و 5، جلد4، تیر و مرداد 1395، صص 87-99.

مشارزاده مهرابی، زهرا و همکاران(1388)، مقایسه تطبیقی نظریات در مورد پارک‏های اداری و توسعه پایدار شهری، نشریه هویت شهر، سال سوم، شماره5، پاییز و زمستان 1388، صص111-122.

نوابخش، مهرداد، بذرافشان، محمد(1393)، بررسی میزان سنجش توسعه پایدار شهری در شهر شیراز در 10 سال اخیر، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال ششم، شماره سوم، تابستان1393، صص 49-69.

بارتون، هیو(Barton Hugh)، تسورو، کاترین، مترجم: میترا عطاریان(1389)، برنامه ریزی شهری سالم، انتشارات مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران، صص 43-44.

شمیرانی و همکاران(1388)، پارک اکولوژیکی؛ بوم‏شناسی طبیعی- فرهنگی، فصلنامه آرمان‏شهر، شماره3، پاییز و زمستان1388، صص 78-89.

پورجعفر، محمدرضا، خدایی،‏ زهرا، پورخیری، علی، (1390)، رهیافتی در شناخت‏ مؤلفه‏ها، شاخص‏ها و بازده‏های توسعه پایدار شهری، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال سوم، شماره سوم، تابستان 1390، صص 25-36.

Alon-Mozes, T. (2006). From "Reading" the Landscape to "Writing" a Garden. Journal of Landscape Architecture, 1(1), 30-37.

Swaffield, S.R.( 2005) Landscape as a way of knowing the world. Chapter One in Harvey,S and FieldhouseK (eds) esigning the environment in the 21st century. Abingdon, Oxon, UK;Routledge, pp 3-24.

Gilman, R(1996), Sustaiability,

http://www.context.org/iclib/defs/aildef. html

Francis, Robert, Positioning urban rivers within urban ecology, Urban Ecosyst (2012) 15:285–291, DOI 10.1007/s11252

-012-0227-6.

Shuker, Lucy, M. Gurnell, Angela, Raco, Mike, Some simple tools for communicating the biophysical condition of urban rivers to support decision making in relation to river restoration, Urban Ecosyst (2012) 15:389–408, DOI 10.1007/s11252-011-0207-