واسنجی اثر الگوها و شاخص‌های پیوند از دور بر رخداد خشکسالی‌های استان گلستان

فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

مقاله 11، دوره 8، شماره 29، اردیبهشت 1397، صفحه 107-124   

نوع مقاله: مقاله های برگرفته از پایان نامه

نویسندگان

قاسم لکزاشکور¹؛ غلامرضا روشن^{* 2}؛ اسماعیل شاهکویی³

¹دانشجوی کارشناسی ارشد مخاطرات آب و هوایی دانشگاه گلستان، گرگان، ایران

²استادیار اقلیم‌شناسی، گروه جغرافیا دانشگاه گلستان، گرگان، ایران

³استادیار اقلیم‌شناسی گروه جغرافیا دانشگاه گلستان، گرگان، ایران

تاریخ دریافت: 30 دی 1396،  تاریخ بازنگری: 12 فروردین 1397،  تاریخ پذیرش: 11 اردیبهشت 1397 

چکیده

پدیده خشکسالی یکی از مهم‌ترین بلایای طبیعی است که بسیاری از کشورها را تحت تأثیر خود قرار داده و باعث بروز بسیاری مشکلات از جمله اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی شده است. عوامل مختلفی در رخداد خشکسالی (ترسالی) ها برای یک منطقه تأثیرگذار می‌باشد. ازجمله این عوامل می‌توان به شاخص‌های اقلیمی و پیوند از دوری اشاره نمود. بدین منظور در مطالعه‌ی حاضر از داده‌های بارش 39 ایستگاه باران‌سنجی و هواشناسی استان گلستان که دارای آمار بلندمدت و پایه زمانی مشترک 33 ساله (1982-2014) بودند، استفاده و رخداد خشکسالی/ترسالی‌های آن بر مبنای شاخص نمره Z بارش با الگوهای پیوند از دور مورد واکاوی قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان دادند که برای ماه‌های آوریل با 5 درصد معناداری ایستگاه‌ها، مارس با 15 درصد، دسامبر با 31 درصد، می با 41 و آگوست با 55 درصد ایستگاه‌های مطالعاتی، روند تغییرات شاخص نمره Z بارش، کاهشی و معنادار بوده به‌گونه‌ای که این شرایط گویای تقویت و تشدید خشکسالیها برای این ماه‌ها و ایستگاه‌های استان می‌باشد. همچنین دیگر یافته‌های تحقیق حاضر نشان دادند که برای الگوهای پیوند از دور نوسانات اطلس شمالی، الگوهای قطبی، نوسانات چند دهه اخیر اقیانوس اطلس، شاخص الگوی اطلس شرقی/ غرب روسیه،، نوسان دریای شمال و الگوی اسکاندیناوی، فاز مثبت (منفی) آن‌ها باعث تقویت ترسالی‌ها (خشکسالی­ها) گردیده است؛ اما برای الگوهای نوسان قطب جنوب، الگوی اطلس شرقی و دمای سطح آب حاره‌ای اطلس شمالی، فاز مثبت (منفی) این شاخص‌ها با رخداد خشک‌سالی‌ها (ترسالی‌ها) همراه بوده است. درنهایت یافته‌های این تحقیق می‌تواند گامی مؤثر در کنترل و مدیریت منابع آبی استان بوده، به‌طوری‌که با شناخت صحیح از رابطه بین الگوهای پیوند از دور و بارش‌های استان گلستان می‌توان، پیش‌بینی مناسبی از تغییرات بارشی فصل‌های آتی ارائه نمود تا بدین‌وسیله بتوان با شناخت مناسب از رخداد خشکسالی ها و ترسالی‌ها مدیریت مناسب با رویکرد ریسک را مبذول نمود.

کلیدواژه‌ها

نوسان اقلیمی؛ منطقه بندی جغرافیایی؛ شاخص‌های پیوند از دور؛ فاز مثبت و منفی؛ استان گلستان

عنوان مقاله [English]

The Analysis of the Effect of Patterns and Teleconnection Indicators on Drought in the Province of Golestan

نویسندگان [English]

Gh Lakza Shakour¹؛ Gh Roshan²؛ E Shahkooeei³

¹Graduate Student, Climatology University of Golestan, Gorgan, Iran,

³Department of geography, Golestan University

چکیده [English]

       Drought is a natural disaster which has tremendouly affected many countries. It can create problems in the economic, social, political and cultural sections of a country. Different factors such as teleconnection and climate indicators can cause drought in a region. In the current study, precipitation data of 39 rain gauges and meteorological stations in the province of Golestan, which had long-term statistics with 33 common year (1982-2014), were used to detect drought and wet years using teleconnection indices and Z indicator. The findings indicated that in April with 5% significance of the stations, in March with 15%, in December with 31%, in May with 41%, and in August with 55% of sinficance of reseach statations, the process of change in the Z precipitation indicator of rainfall, was significantly decresing. This indicated that drought had incresed in the the studied months in the stations of the province. The results also showed that the positive (negative) phases of North Atlantic Oscillation, polar patterns, Atlantic Oscillation in the recent decades,EastAtlantic/Western Russiateleconnectionpattern, North Sea Oscillation, and Scandinavian pattern had strengthened wet years (droughts). While the positive (negative) phases of the Antarctic oscillation, the eastern Atlantic pattern, and the sea surface temperature of the tropical North Atlantic were associated with the drought (wet year) occurrence. The findings of the present study can be a step forward to help control and manage the water resources of the province. In fact, by the proper recognition of the relationship between teleconnection patterns and rainfall in the province of Golestan, a proper prediction of the rainfall variation in the coming seasons can be presented so that the risks of drought and wet years can be managed.

کلیدواژه‌ها [English]

Climatic oscillation, geographical zonation, teleconnection indices, positive and negative phase, the province of Golestan

مراجع

1. Alijani, B. (1996): Iran Weather: Payam Noor University Press(Tehran).
2. Azizi, Gh. (Autumn 2001): El Nino and droughts and Wet Periods in Iran: Geographical Research Quarterly. Page 71-84.
3. Alijani, B. Yarnal, B. Brien. J. O’ (2008): Spatial analysis of precipitation intensity and concentration in Iran. Theoretical and Applied Climatology, 94: 107–124.
4. Allen J. (2017): El Nin˜o-like teleconnection increases California precipitation in response to warming, nature communications, pp. 1-15.
5. Estrela, M.J. Pennarrocha, D. Milan, M. (2000): Multi-annual drought episodes in the Mediterranean (Valencia Region) from (1950-1996): International Journal of Climatology, Vol.20, pp. 1599-1618
6. Feidas, H. Makrogiannis, T. Bora-Senta, E. (2004): Trend analysis of air temperature time series in Greece and their relationship with circulation using surface and satellite data: 1955-2001. Theoretical and Applied Climatology, Volume 79, Numbers 3-4/December, pp 185-2008.
7. Ghayour, H.A. Khosravi,M. (2001): " The Impact of Enso on the Anomalies of Summer and Autumn Rainfall in the South East of Iran", Journal of Geographical Research, No. 62, Mashhad, pp. 141-174.(In Persian)
8. Jiang, T. Kundzewicz, Z. W. Su, B. (2008): Changes in monthly precipitation and flood hazard in the Yangtze River Basin, China. International Journal of Climatology, Volume 28, Issue 11, pp: 1471-1481.
9. Hasanean, H. M. (2004): Wintertime surface temperature in Egypt in relation to the associated atmospheric circulation. Int. J. climatol., 24, 985–999.
10. Hayes, M.J, Svoboda, M.D. Wilhite, D.A. Vanyarkho, O. (1999): Monitoring the 1996 drought using the standardized precipitation index. Bulletin of the American Meteorological Society,No. 80, pp.429-438.
11. 7- Ghanghermeh, A., Roshan, G.R. Al-Yahyai, S. (2015): The influence of Atlantic-Eurasian teleconnection patterns on temperature regimes in South Caspian Sea coastal areas: a study of Golestan Province, North Iran, Pollution,1(1): 67-83.
12. Kendall, M. G. (1975): Rank correlation methods. Charles Griffin, London.
13. Kendall, M.G. Stuart, A. (1997): The advanced theory of statistics. Charles Griffin & Company: London, High Wycombe, 400–401.
14. Christchurch, S. O. Albert, P. (2005): Decadal trends in the east Atlantic–west Russia pattern and Mediterranean precipitation. Int. J. climatol. 25, 183–192.
15. Khoshakhlagh, F. Ghanbari, N. Masoompour Samakosh, J. (1999): The effects of North Atlantic oscillation on precipitation and temperature of the south coasts of the Caspian Sea. Geographical Research Quarterly. pp. 66-70.
16.  Khoshakhlagh, F. (1998): The ENSOs effect on precipitation regime of Iran.Geographical Research Quarterly. pp: 121-134.
17. Marengo, J. A. (1995): Variations and change in South American streamflow. Climatic Change, Volume 31. Number 1 / September, pp 99-117.
18. Nazemsadat, M.J (summer 1998): "Investigation of the influence of surface temperature of Persian Gulf on the rainfall of southern Iran", Journal of Nivar No. 38, Tehran, pp. 33-46.(In Persian)
19. Robert, P. Donald, T. Joseph, R. (1998): Investigation of upper-air conditions occurring with heavy summer rain in Utah, International Journal of Climatology. Volume 29:121-134.
20. Smakhtin, V.U. Huges, D.A. (2006): Automated estimation and analysis of meteorological drought characteristics from monthly rainfall data, Journal of Environmental Modeling & Software,No. 22, pp.880-890
21. Türkes, M. T. Koç, and F. Sariş., (2008): Spatiotemporal variability of precipitation total series over Turkey. International Journal of Climatology, Volume 29, Issue 8, pp 1056-1074.
22. Tayanç, M., and H. Toros., (1997): Urbanization effects on regional climate change in the case of four large cities of Turkey. Climatic change, Volume 35, Number 4 / April, pp. 501-524.
23. Yue, S. Hashino, M. (2003): Temperature trends in Japan: 1900-1996. Theoretical and Applied Climatology, Volume 75, Numbers 1-2, June, pp 15-27.
24. Vakhshoori, A. Jafar Poor, Z. Kardavani, P.(2017):Determining the most suitable index for droughts rainfall region in Iran. Regional Planning Quarterly. 7(28):201-2012.