نقش کاربری اراضی در کیفیت آب رودخانه زاینده رود

فصلنامه علمی مهندسی منابع آب

مقاله 6، دوره 11، شماره 38، آذر 1397، صفحه 61-70   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مژگان میرزایی¹؛ عیسی سلگی^{* 2}؛ عبدالرسول سلمان ماهینی³

¹دانش آموخته دکترای محیط‌زیست، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران

²دانشیار گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران

³دانشیار،گروه محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

تاریخ دریافت: 27 آبان 1394،  تاریخ بازنگری: 28 مهر 1395،  تاریخ پذیرش: 02 بهمن 1397 

چکیده

رودخانه زاینده رود با طول حدود 350 کیلومتردر جهت کلی غرب به شرق در استان اصفهان جریان دارد. این رودخانه نیازهای آبی کشاورزی، شهری و صنعتی را تامین می کند. به منظور بررسی اثر کاربری اراضی بر پارامترهای کیفی آب در این منطقه تعداد 9 ایستگاه نمونه برداری از بخش های مختلف رودخانه انتخاب شد و مرز زیرحوضه های هر ایستگاه توسط نرم افزار ArcGis استخراج گردید و ارتباط میان کاربری اراضی زیرحوضه های مربوط به هر ایستگاه با پارامترهای کیفی آب بررسی شد. نمونه برداری به صورت فصلی از تابستان سال 1392 تا بهار سال 1393 صورت گرفت و برای تعیین کیفیت آب 7 پارامتر DO, COD, BOD, TSS, PH, NO3, PO4 اندازه گیری گردید. نتایج حاکی از ارتباط مستقیم میان کاهش کیفیت آب و افزایش کاربری کشاورزی و فعالیت صنایع در منطقه بود. میزان نیترات و فسفات در ایستگاههایی که نسبت کاربری کشاورزی در آنها بالاست، روند رو به افزایشی نشان داد، میزان BOD نیز در زهکش زرین شهر، هم به دلیل فعالیت بالای کشاورزی در منطقه و هم فعالیت صنایع در این محدوده، روند رو به رشدی داشته است. میزان اکسیژن محلول نیز در فصول زمستان و پاییز در ایستگاههای پایین دست، افت شدیدی را نشان داد. همچنین میزان TSS نیز در فصل زمستان در ایستگاههای پایین دست افزایش زیادی داشته است. در مجموع نتایج نشان داد پارامترهای کیفیت آب با گذر از مناطق بالادست به پایین دست به نحو قابل توجهی کاهش می یابد.

کلیدواژه‌ها

ایستگاههای نمونه برداری؛ رودخانه زاینده رود؛ کاربری اراضی؛ کیفیت آب

عنوان مقاله [English]

Role of land use in quality of water in Zayanderood River

نویسندگان [English]

m m¹؛ e s²؛ a s³

¹دانش آموخته دکترای محیط‌زیست، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران

²دانشیار گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران

³دانشیار،گروه محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

چکیده [English]

Zayandeh rood River flows from West to East with a length of about 350 km. This river supplies agricultural, municipal and industrial water requirements. 9 sampling stations from different sections of river was selected for evaluation of impact of land use on Water quality parameters in this region and boundary of sub-basin in each station was extracted by ArcGIS and relationship between land use of sub-basins related to each station with water quality parameters was scrutinized. Seasonal sampling was performed from summer 2013 to spring 2014 and to determine water quality, 7 parameter DO, COD, BOD, TSS, PH, NO3, and PO4 was measured. The results show a direct correlation between the decline in water quality and increased use of agricultural and industrial activities in the region. The nitrate and phosphate in stations that have a high proportion of agricultural lands continues to increase The BOD also in Zarinshahr drain, due to high activity of agricultural and industrial activities in this area has been a growing trend. The amount of dissolved oxygen in winter and autumn showed a sharp drop in the downstream stations. Also amount of TSS has increased dramatically in downstream stations in winter. Overall the results showed that water quality parameters over from upstream to downstream areas significantly reduced.

کلیدواژه‌ها [English]

sampling stations, Zayandeh rood river, Land Use, Water Quality

مراجع

منابع

1)       خوشدوز ماسوله ،ن.، بابازاده طباطبایی، س.ح. و نادری، م. 1392. توسعه مدل دراستیک اصلاح شده برای تعیین آسیب پذیری آبخوان های ساحلی. نشریه حفاظت منابع آب و خاک.3(1):31-19.

2)       زنگنه، پ.، قدیمی، ی. و عابدینی ی.ع. 1384. آلودگی آب و منابع اصلی آلودگی های ابهر رود در استان زنجان. مجموعه مقالات ششمین همایش کشوری بهداشت محیط. دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی مازندران. صص 9-1.

3)       سلماسی، ر. و چرخابی، ا.ح. 1384. بررسی منابع آلودگی و علل کاهش کیفیت آب در حوضه آبخیز تلخه رود (آجی چای) در آذربایجان شرقی. مجموعه مقالات ششمین همایش کشوری بهداشت محیط. دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی مازندران. صص 84-79.

4)       عرفان منش، م. و افیونی، م. 1379. آلودگی محیط زیست-آب، خاک و هوا، انتشارات ارکان، اصفهان.

5)       عشایری، ع.، کرباسی، ع. و باغوند، ا. 1393. ارزیابی کیفیت آب رودخانه دره رود برای آبیاری با بهره گیری از رویکرد پایدار مدار حفاظتی و مدل CCME-WQI. نشریه حفاظت منابع آب و خاک. 3(4):61-51.

6)       کاشفی پور، س.م. و توکلی زاده، ا.ع. 1386. مدل هیدرودینامیکی و کیفی FASTER و کاربرد آن در مهندسی رودخانه. تحقیقات منابع آب. 3(3):68-56.

7)       مرادی، ح.، تقوی، ن. و بهرامی فر، ن. 1390. تأثیر کاربری­های مختلف برکیفیت منابع آب سطحی. مجله پژوهشهای فرسایش محیطی. 1(4): 31-23.

8)       Chin, D. A. 2006. Water-quality engineering in natural systems. John Wiley& Sons.

9)       Crosa, G., Froebrich, J., Nikolayenko V., Stefani, F., Galli, P., Calamari, D. 2006. Spatial and seasonal variations in the water quality of the Amu Darya River (Central Asia). Journal of Water Res. 40:2237-2245.

10)   Charkhabi, A.H., Sakizadeh, M, Rafiee, Gh. 2005. Seasonal fluctuant in heavy metal pollution in Iran's Siahroud River. Environment Sci & Pollut Res. 1-7.

11)   Dawe, P. 2006. A statistical evaluation of water quality trends in selected water bodies of Newfoundland and Labrador. J.Environ, Eng. Sci.. 5 (1): 59-73.

12)   Hara, Y., Takeuchi, K., and Okubo, S. 2004. Urbanization linked with past agricultural land use patterns in the Urban fringe of a Deltaic Asian mega-city: a case study in Bangkok. Landscape and Urban Planning,. 73(1): 16-28.

13)   He, H., Zhou, J., Wu, Y., Zhang, W., and Xie, X. 2008. Modelling the response of surface water quality to the urbanization in Xian. China. Journal of Environmetal Management. 86:731-749.

14)   Hanrahan, G., Gledhill, M., House, W.A., and Worsfold P.J. 2003. Evaluation of phosphorus concentrations in relation to annual and seasonal physico-chemical water quality parameters in a UK chalk Stream. Water Res. 37 (15): 3579-3589.

15)   Lake, J., Morrison, L. 1977. Environmental impact of land use on water quality: final report on the Black Creek project. Greet lake national program office. Chicago, IL.

16)   Meybeck,  M. 2002. Riverine quality at the Anthropocene: Propositions for global space and time analysis, illustrated by the Seine River. Aquat. Sci. 64 (4): 376-393.

17)   Mehrdadi, N., Ghobadi, M., and Nasrollahi, T. 2006. Evaluation of the quality and self purification potential of Tajan river using Qmal2E model. Iranian Journal of Environ, Health, Sci. Eng. 3(3):199-204.

18)   Miller, W., Guitjens, J., and Mahannah, C. 1984. Water quality of irrigation and surface return flows from flood-irrigated pasture and alfalfa hay. Journal Environ. Qual. 13:543-548.

19)   Monaghan, R.M., Carey, P.L., Wilcock, R.J., Drewry, J.J., Houlbrooke, D.J., Quinn, J.M., and Thorrold, B.S. 2009. Linkages between Land Management Activities and Stream Water Quality in a Border Dyke-Irrigated Pastoral Catchments. Agriculture, Ecosystems and Environment. 129: 201-211.

20)   Schallenberg, M., Kelly, D., Clapcott, J., Death, R., MacNeil, C., Young, R., Sorrell, B., Scarsbrook, M. 2011. Approaches to assessing ecological integrity of New Zealand freshwaters. Science for Conservation 307,84p. Available at: http://environment.gov.ab.ca/info/library/7739.pdf

21)   Teraoka, H., Ogava, M. 1984. Behavior of element in the Takahashi, Japan river basin. J. Environ. Qual. 13:453-459.

22)   Xia, X., Zhou, J., and Yang, Z.H. 2002. surface water quality-nitrogen contamination in the Yellow River basin of China. J. Environ Qual. 31: 917-925.