بررسی اثر تنش شوری و کود آلی بر عملکرد، روغن و کارایی مصرف آب ارقام مختلف کلزا

فصلنامه علمی مهندسی منابع آب

مقاله 7، دوره 11، شماره 39، اسفند 1397، صفحه 87-100   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

کامی کابوسی^* ؛ اکبر نودهی؛ محمد شامیاتی

گروه کشاورزی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران

تاریخ دریافت: 30 خرداد 1395،  تاریخ بازنگری: 29 بهمن 1395،  تاریخ پذیرش: 08 اسفند 1397 

چکیده

با توجه به شوری بخش زیادی از منابع آب و خاک استان گلستان و اهمیت کلزا به عنوان یک گیاه روغنی، آزمایشی گلدانی در محیط آزاد به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار سطح شوری آب آبیاری (15/1، 4، 7 و 10 دسی‌زیمنس بر متر)، دو سطح کود آلی (صفر و 10 تن بر هکتار ورمی‌کمپوست) و چهار رقم کلزا (هایولا 4815، 308 و 401 و RGS) با سه تکرار در گرگان انجام شد. اثر شوری بر عملکرد و کارایی مصرف آب دانه و درصد روغن معنی-دار بود در حالی که ورمی‌کمپوست همه صفات را به طور معنی‌داری تحت تاثیر قرار داد. همچنین اثر رقم فقط بر عملکرد و کارایی مصرف آب دانه معنی‌دار بود. اثر متقابل شوری و کود آلی بر همه صفات، بجز درصد روغن، معنی‌دار بود در حالی که اثر متقابل شوری و رقم هیچ یک از صفات را تحت تاثیر قرار نداد. اثر متقابل رقم و کود آلی نیز بر عملکرد و کارایی مصرف آب روغن معنی‌دار بود. اثر متقابل کود آلی، رقم و شوری بر عملکرد و کارایی مصرف آب روغن معنی‌دار بود. تنش شوری در شرایط عدم کاربرد ورمی‌کمپوست موجب کاهش همه صفات شد ولی کاربرد ورمی‌کمپوست موجب افزایش معنی‌دار آنها، بجز درصد روغن، شد. سودمندی ورمی‌کمپوست در شرایط تنش شوری بیشتر از شرایط بدون تنش بود. بیشترین عملکرد و کارایی مصرف آب دانه و عملکرد و کارایی مصرف آب روغن در رقم هایولا 308 بدست آمد در حالی که بیشترین درصد روغن در رقم RGS مشاهده گردید.

کلیدواژه‌ها

آبیاری؛ شوری آب؛ ورمی‌کمپوست؛ هایولا؛ RGS

عنوان مقاله [English]

The effects of salinity stress and organic fertilizer on yield, oil and water use efficiency of different cultivars of canola

نویسندگان [English]

k k؛ a n؛ m sh

گروه کشاورزی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران

چکیده [English]

With respect to salinity of bulk soil and water resources in Golestan province and the importance of rapeseed as oil plant, a pot experiment in field environment was conducted as factorial based on complete randomized blocks with 3 replications in Gorgan region and four irrigation water salinity levels (1.15, 4, 7 and 10 dS.m-1), two organic fertilizer levels (vermicompost application levels including zero and 10 Tons.ha-1) and four cultivars of canola (Hyola 4815, 308 and 401 and RGS) were studied. The results showed that the effect of salinity on seed yield and water use efficiency and oil percent was significant, while vermicompost significantly affected all traits. Also, cultivar affected seed yield and water use efficiency. Intraction between salinity and vermicompost on all traits, except oil percent, and intraction between vermicompost and cultivar on oil yield and water use efficiency was significant, while salinity and cultivar intraction had affected any traits. Interation between salinity, vemicompost and cultivar was significant on oil yield and water use efficiency. Salinity in the absence of vermicompost resulted decreasing in all traits. However, usage 10 Tons.ha-1 vermicompost led to significance increase of all traits, except oil percentage. Vermicompost was more usefulness in salt stress conditions than non-stressed condition. The highest seed yield, seed water use efficiency, oil yield and oil water use efficiency were obtained in Hyola 308 cultivar while the highest oil percent was observed in the RGS cultivar.

کلیدواژه‌ها [English]

Irrigation, Hyola, RGS, Vermicompost, Water Salinity

مراجع

منابع

1)       احمدآبادی، ز.، قاجار سپانلو، م.، و رحیمی آلاشتی، س. 1390. اثر کاربرد ورمی­کمپوست بر برخی ویژگی­های فیزیکی و شیمیایی خاک. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی؛ علوم آب و خاک 15(58): 137-125.

2)       احیایی، م.، و اصغرزاد، ع. 1375. شرح روش­های تجزیه شیمیایی خاک. نشریه فنی شماره 983. موسسه تحقیقات خاک و آب کشور، تهران، ایران، 128 صفحه.

3)       اختری، آ.، همایی، م.، و حسینی، ی. 1393. مدل­سازی پاسخ گیاه به تنش­های شوری و کمبود ازت خاک. نشریه حفاظت منابع آب و خاک 3(4): 50-33.

4)       اخیانی، ا.، رضایی، ح.، و فرومدی، م. 1388. بررسی اثرات تنش شوری بر عملکرد و برخی خصوصیات فیزیولوژیک کلزای پائیزه در استان سمنان. مجله تنش­های محیطی در علوم زراعی 2(2، پیاپی 3): 138-131.

5)       بای­بوردی، ا.، و طباطبایی، س.ج. 1391. تأثیرات کاربرد نسبت­های مختلف نیترات به آمونیوم بر سرعت فتوسنتز و محتوی اسیدهای چرب دانه کلزا در شرایط تنش شوری. مجله تولید و فرآوری محصولات زراعی و باغی 2(3): 92-83.

6)       بایبوردی، ا.، طباطبایی، س.ج.، و احمداف، ع. 1389. تأثیر تنش شوری ناشی از کلرور سدیم بر خصوصیات فیزیولوژیکی، کمیت و کیفیت ارقام پاییزه کلزا. نشریه آب و خاک (علوم و صنایع کشاورزی) 24(2): 346-334.

7)       بیک­خورمیزی، ع.ا.، ابریشم­چی، پ.، گنجعلی، ع.، و پارسا، م. 1389. تاثیر ورمی­کمپوست در بهبود تحمل به شوری گیاهچه­های لوبیا قرمز رقم درخشان (Phaseolus vulgaris L.). نشریه بوم­شناسی کشاورزی 2(3): 485-477.

8)       بیک­خورمیزی، ع.ا.، گنجعلی، ع.، ابریشم­چی، پ.، و پارسا، م. 1391. بررسی تاثیر ورمی­کمپوست بر میزان فتوسنتز، تعرق و کارایی مصرف آب لوبیا قرمز (Phaseolus vulgaris L.) تحت تنش شوری. نشریه بوم­شناسی کشاورزی 4(3): 234-223.

9)       پزشکپور، پ.، اردکانی، م.ر.، پاک­نژاد، ف.، و وزان، س. 1394. بررسی تاثیر ورمی­کمپوست و ریزسازواره­های میکروریزا و فسفات زیستی بر برخی خصوصیات موروفوفیزیولوژیک و درصد پروتئین دانه نخود به صورت کاشت پائیزه. مجله اکوفیزیولوژی گیاهی 22: 204-190.

10)   تاری­نژاد، ع.ر.، قیومی، ح.، رشیدی، و.، فرح­وش، ف.، و علیزاده، ب. 1391. ارزیابی میزان تحمل­پذیری ارقام کلزا به تنش شوری. ویژه­نامه دانش کشاورزی و تولید پایدار 22(4.1): 43-29.

11)   تجلی، ط.، باقری، ع.ر.، و حسینی، م. 1390. اثر تنش شوری بر عملکرد و اجزای عملکرد پنج رقم کلزا. مجله اکوفیزیولوژی گیاهی 3: 90-77.

12)   جلالی، و.ر.، همایی، م.، و میرنیا، س.خ. 1387. مدل­سازی واکنش کلزا به شوری طی دوره­های رشد زایشی. علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی 12(44): 121-111.

13)   حسینی، ی.، همایی، م.، کریمیان، ن.ع.، و سعادت، س. 1387. اثرات فسفر و شوری بر رشد، غلظت عناصر غذایی و کارایی مصرف آب در کلزا (Brassica napus L.). پژوهش کشاورزی: آب، خاک و گیاه در کشاورزی 8(4): 18-1.

14)   راهنما، ع.ا. 1392. مقایسه عملکرد، اجزای عملکرد و مقاومت نسبی ارقام کلزا در اراضی لب شور خوزستان. نشریه زراعت (پژوهش و سازندگی) 99: 80-70.

15)   راهنما، ع.ا.، و مکوندی، م.ا. 1387. بررسی روند تغییرات عملکرد و اجزای عملکرد ارقام کلزا (Brassica napus L.) در تاریخ­های مختلف کاشت اراضی لب شور. فصلنامه دانش کشاورزی ایران (مجله کشاورزی پویا) 5(3): 348-339.

16)   رشتبری، م.، و علیخانی، ح.ع. 1391. تاثیر و کارایی کمپوست زباله شهری و ورمی­کمپوست بر روی ویژگی­های مورفو- فیزیولوژیکی و عملکرد کلزا در شرایط تنش خشکی. نشریه دانش کشاورزی و تولید پایدار 22(2): 127-113.

17)   زمانی، ص.ع.، نظامی، م.ط.، حبیبی، د.، و بایبوردی، ا. 1388. بررسی عملکرد و اجزای عملکرد ارقام کلزای پاییزه در شرایط تنش شوری. مجله تنش­های محیطی در علوم گیاهی 1(2): 121-109.

18)   شمس­الدین­سعید، م.، و فرح­بخش، ح. 1387. بررسی صفات کمی و کیفی عملکرد کلزا تحت شرایط تنش شوری و شناسایی بهترین شاخص مقاومت. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی 12(43 الف): 78-65.

19)   شمس­الدین­سعید، م.، فرح­بخش، ح.، و مقصودی­مود، ع.ا. 1386. اثرات تنش شوری بر جوانه­زنی، رشد رویشی و برخی خصوصیات فیزیولوژیکی ارقام کلزای پائیزه. علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی 11(41 الف): 202-191.

20)   شهبازی، م.، کیانی، ع.ر.، و رئیسی، س. 1390. تعیین آستانه تحمل به شوری در دو رقم کلزا (Brassica napus L.). مجله علوم زراعی ایران 13(1): 31-18.

21)   عظیمی­گندمانی، م.، دهداری، ا.، فرجی، ﻫ.، موحدی­دهنوی، م.، و علی­نقی­زاده، م. 1391. تاثیر تنش شوری بر برخی خصوصیات کمی و کیفی ارقام کلزای بهاره. مجله الکترونیک تولید گیاهان زراعی 5(1): 70-53.

22)   کشاورز، پ. 1392. تغییرات شیمیایی خاک، ترکیب عناصر غذایی و عملکرد گوجه­فرنگی در پاسخ به مصرف کمپوست پسماند شهری. مجله پژوهش­های خاک (علوم خاک و آب) 27(2): 178-169.

23)   مؤمنی، ع. 1389. پراکنش جغرافیایی و سطوح شوری منابع خاک ایران. مجله پژوهش­های خاک (علوم خاک و آب) 24(3): 215-203.

24)   میرزایی تالارپشتی، ر.، کامبوزیا، ج.، صباحی، ح.، و دامغانی، ع. 1388. اثر کاربرد کودهای آلی بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک و تولید محصول و ماده خشک گوجه­فرنگی. مجله پژوهش­های زراعی ایران 7(1): 257-267.

25)   وفابخش، ج.، نصیری محلاتی، م.، کوچکی، ع.ر.، و عزیزی، م. 1388. اثر تنش خشکی بر کارایی مصرف آب و عملکرد ارقام کلزا. مجله پژوهش­های زراعی ایران 7(1): 292-285.

26)   یزدانی، ح.، قهرمان، ب.، داوری، ک.، و کافی، م. 1393. اثرات تنش شوری و کم آبیاری بر شاخص کارایی مصرف آب دو رقم کلزا. مجله مهندسی منابع آب 7(23): 84-67.

27)   Ashraf, M. 2001. Relationships between growth and gas exchange characteristics in some salt tolerant amphidiploids Brassica species in relation to their diploid parents. Environmental and Experimental Botany 45: 155-163.

28)   Blake, G.R., and Hartge, K.H. 1986b. Particle density, In: Klute A. (Ed.), Methods of soil analysis, Part 1: Physical and mineralogical methods. 2nd Edition, American Society of Agronomy and Soil Science Society of America, Madison, Wisconsin 14: 377-382.

29)   Blake, G.R., and Hartge, K.H. 1986a. Bulk density, In: Klute A. (Ed.), Methods of soil analysis, Part 1: Physical and mineralogical methods. 2nd Edition, American Society of Agronomy and Soil Science Society of America, Madison, Wisconsin 13: 363-376.

30)   Boltz, D.F., and Howel, J.A. 1978. Colorimetric determination of non-metals. John Whily and Sons, New York, 197-202.

31)   Bybordi, A. 2010. Effects of salinity on yield and component characters in canola (Brassica napus L.) cultivars. Notulae Scientia Biologicae 2(1): 81-83.

32)   Chinnusamy, V., Jagendorf, A., and Zhu, J.K. 2005. Understanding and improving salt tolerance in plants. Crop Science 45: 437-448.

33)   Danielson, R.E., and Sutherland, P.L. 1986. Porosity, In: Klute A. (Ed.), Methods of soil analysis, Part 1: Physical and mineralogical methods. 2nd Edition, American Society of Agronomy and Soil Science Society of America, Madison, Wisconsin 18: 443-461.

34)   Francois, L.E. 1994. Growth, seed yield and oil content of canola grown under saline conditions. Agronomy Journal 86(2): 233-237.

35)   Gardner, W.H. 1986. Water content, In: Klute A. (Ed.), Methods of soil analysis, Part 1: Physical and mineralogical methods. 2nd Edition, American Society of Agronomy and Soil Science Society of America, Madison, Wisconsin 21: 493-544.

36)   Gee, G.W., and Bauder, J.W. 1986. Particle size analysis, In: Klute A. (Ed.), Methods of soil analysis, Part 1: Physical and mineralogical methods. 2nd Edition, American Society of Agronomy and Soil Science Society of America, Madison, Wisconsin 9: 383-411.

37)   Gupta, P.K. 2000. Soil, plant, water and fertilizer analysis. Agrobios pub. Bikaner, India.

38)   Gutierres Boem, E.H., Scheiner, J.D., and Lavado, R.S., 1994. Some effects of soil salinity on growth, development and yield of rape seed (Brassica napus L.). Journal of Agronomy and Crop Science 43(3): 182-187.

39)   Kumar, D. 1995. Salt tolerance in oilseed Brassica- present status and future prospects. Plant Breeding Abstract 65(10): 1939-1447.

40)   Matos, G.D., and Arrunda, M.A.Z. 2003. Vermicompost as natural adsorbent for removing metal ions from laboratory effluents. Process Biochemistry 39: 81-88.

41)   Oliva, M.A., Rincón, R., Zenteno, E., Pinto, A., Dendooven, L., and Gutierrez, F. 2008. Vermicompost role against sodium chloride stress in the growth and photosynthesis in tamarind plantlets (Tamarindus indica L.). Gayana Botanica 65(1): 10-17.

42)   Porcelli, C.A., Gutierrez Boem, F.H., and Lavado, R.S. 1995. The K/Na and Ca/Na ratios and rapeseed yield, under soil salinity or sodicity. Plant and Soil 175: 251-255.

43)   Qasim, M., Ashraf, M., Ashraf, M.Y., Rehman, S.U., and Rha, E.S. 2003. Salt- induced changes in two canola cultivars differing in salt tolerance. Biologica plantarum 46(4): 629-632.

44)   Rafiq, A., and Nusrat, J. 2009. Demonstration of growth improvement in sunflower (Hellanthus Annuus L.) by the use of organic fertilizers under saline conditions. Pakistan Journal of Botany 41(3): 1373-1384.

45)   Rameeh, V., Cherati, A., and Abbaszadeh, F. 2012. Salinity effects on yield, yield components and nutrient ions in rapeseed genotypes. Journal of Agricultural Sciences 57(1): 19-29.

46)   Shannon, M.C. 1998. Adaptation of plants to salinity. Advance in Agronomy 60: 75-120.

47)   Skaggs, H.T., Van Genuchten, M.Th., Shouse, P.J., and Poss, J.A. 2006. Macroscopic approaches to root water uptake as a function of water and salinity stress. Agricultural Water Management 86(1-2): 140-149.

48)   Steppuhn, H., and Raney, J.P. 2005. Emergence, height, and yield of canola and barley grown in saline root zones. Canadian Journal of Plant Science 85: 815-827.

49)   Walkley, A., and Black, I.A. 1934. An examination of the degtjareff method for determining soil organic matter, and a proposed modification of the chromic acid titration method. Soil Science 34: 29-38.

50)   Zhu, J.K. 2001. Plant salt tolerance (review). Trends in Plant Science 6(2): 66-71.