تدوین و اعتباریابی الگوی طراحی آموزشی مبتنی بر نظریه مدل ذهنی

فصلنامه علمی روش ها و مدل های روانشناختی

مقاله 3، دوره 10، شماره 35، خرداد 1398، صفحه 41-64   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

عبدالرحمان جریحی¹؛ محمدرضا نیلی^{* 1}؛ داریوش نوروزی²؛ اسماعیل سعدی پور³

¹دانشگاه علامه طباطبائی

²گروه تکنولوژی آموزشی، دانشگاه علامه طباطبائی

³'گروه روانشناسی تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی

تاریخ دریافت: 01 اسفند 1397،  تاریخ بازنگری: 13 خرداد 1398،  تاریخ پذیرش: 24 تیر 1398 

چکیده

این تحقیق به هدف تدوین و اعتباربخشی یک الگوی طراحی آموزشی مبتنی بر نظریه مدل ذهنی انجام شد. نظریه مدل ذهنی، یکی از نظریه‌های حوزه روانشناسی شناختی است که به تبیین نحوه استدلال و شناخت در انسان می‌پردازد. در این تحقیق با استفاده از روش تحقیق آمیخته، الگویی برای طراحی آموزشی مبتنی بر نظریه مدل‌ذهنی تدوین شده و سپس مورد اعتباریابی قرارگرفت. در روش تحقیق کیفی از روش تحلیل محتوای کیفی با طرح استقرایی و همچنین از روش طراحی و تدوین الگو استفاده شد. پس از تهیه چهارچوب اولیه مفهومی و سپس الگوی اولیه طراحی آموزشی، با استفاده از نظر صاحب­نظران به بررسی میزان اعتبار درونی آن اقدام گردید و بعد از آن الگوی نهایی تدوین شد. در بخش کمی نیز برای رواسازی و اعتباربخشی بیرونی الگوی تدوین شده از روش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس‌آزمون با گروه کنترل استفاده شد. آزمودنی­ها عبارت بودند از دانش‌آموزان سال سوم متوسطه که به روش نمونه‌گیری در دسترس از بین مدارس شهرستان سردشت انتخاب شدند. در هر گروه تعداد 16 نفر به روش همتاسازی قرار داده شدند. درس سوم کتاب فیزیک برای طراحی آموزشی انتخاب شد که پس از طراحی کردن آن براساس الگوی تدوین شده در گروه آزمایش آموزش داده شد. گروه کنترل نیز به روش مرسوم آموزش دیدند. در پایان نتایج آزمون‌های پیشرفت تحصیلی و آزمون حل مساله در دو گروه با استفاده از آزمون تی وابسته و آزمون تحلیل کوواریانس باهم مقایسه شدند. نتایج حاکی از تفاوت معنی‌دار نمرات دوگروه در هر دو آزمون بود. بدین معنی که طراحی آموزشی مبتنی بر مدل ذهنی باعث بهبود میزان یادگیری و مهارت حل مساله در دانش‌آموزان شده بود.

کلیدواژه‌ها

طراحی آموزشی؛ نظریه مدل ذهنی؛ پیشرفت تحصیلی؛ حل مساله

عنوان مقاله [English]

designing and developing an instructional design model based on mental model theory

نویسندگان [English]

Abdolrahman Jarihi¹؛ mohammad raza Nili¹؛ Daruosh noroozi²؛ esmaeel saadipour³

¹allame tabatabaee university

²Allame tabatabaee university

³دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده [English]

This research has been done to develop and validate an instructional design model based on mental model theory. Mental model theory tells that human being can do reasoning and problem solving through mental models. The main purpose of this model is to help pupils construct mental models, gain expertise and promote problem solving. In order to develop this model and response to research questions, mixed method selected. At first, qualitative research method has been used. The qualitative content analysis with deductive pattern and then Tracey and Richey's method has been used to develop that desired instructional design model. After presenting conceptual framework and then initial instructional design model, the internal validation to model with a Delphi method has been done to obtain and finally develop desired instructional design model. At the next section, to validate that instructional design model the experimental method have been used. In experimetal group that model applied and then compared with control group.

کلیدواژه‌ها [English]

mental model theory, model-centered learning and instruction, model development, instructional design

مراجع

Bazargan, Abbas. (2009). Introduction to qualitative and mixed research        method: current approaches in behavioral sciences. Tehran, Didar publication

Biabangard, Esmaeel. (2010). Research methods in psychology and education. Tehran, Dowran publication

Buckley, B. C. et al. (2010). Looking inside the Black Box: assessing model-based learning and inquiry in BioLogica.Int.J.Learning Technology, vol.5, No.2,

Carey, L, Carey, J., & Dick, W. (2001). The systematic design of instruction.New York, Addison Wesley

Collins, A. Hawkins,J & Carver,S. (1991). A Cognitive Apprenticeship for Disadvantaged Students.CTE Technical Report, Issue No.10.

Dick, Walter.(2012). "A model for the systematic design of instruction." Instructional Design: International Perspectives: Volume I: Theory, Research, and Models: volume Ii: Solving Instructional Design Problems: 361

Fardanesh, Hashem. (2013). Instructional design, foundations, approaches and applications. Tehran, Samt publication

Gagne, R. M., Wager, W. W., Golas, K. C., Keller, J. M., & Russell, J. D. (2005). Principles of instructional design.

Gagne, Robert,. Mills; Briggs, Leslie G & Wager, Walter w. (1996). Instructional design principals. (Translated by Khadija Aliabadi). 4th ed. Tehran, Dana publication

Gustafson, K. L., & Branch, R. M. (2002). Survey of instructional development models.(4^th edn). Syracuse, NY: ERIC Clearinghouse on Information and Technology.

Hannafin, Michael, j & Hill, Janette, R. (2013). Epistemology and designing learning environments. In new trends and subjects in instructional designing and technology. Robert Raiser and John Way. Dempsey (eds). Translated by mohammadreza wahdani asadi, Hossein Askandari, Daryoush Noroozi. Tehran, Awaye noor

Hong, E. (1997). Effects of instructional design with mental model analysis   on learning. Research Paper

Ibrahim, B and Rebello, N.S. (2013). Role of mental representations in problem solving. Student's approaches to nondirected tasks. Physical review special topics, Physics education research. 9, 020106

Kim, H. (2008). An Investigation of the Effects of Model-Centered Instruction in Individual and Collaborative Contexts: The Case of Acquiring Instructional Design Expertise. Electronic Theses, Treatises and dissertations. paper3062.http://diginole. lib. fsu. edu/etd/3062

Kim, A. (2010). The effects of initial mental model construction on learning: An investigation of influence on mental model development, performance, intrinsic motivation, and metacognition in the context of a financial literacy program. A dissertation in Florida State University

Lee, Jeongmin & Spector, J. Michael. (2011). Effects of model- centered instruction on effectiveness, efficiency, and engagement with ill- structured problem solving. Instr Sci. 40: 537-557

Merrill, M. D. (2000). Knowledge objects and mental models. In Advanced Learning Technologies. IWALT 2000. Proceedings. International Workshop on (pp. 244-246). IEEE.

Merrienboer, Van Jeroen, et al.(2004). Instructional design for integrated e-learning. In Jochems, Wim, Merrienboer, van jeroen and Koper, Rob(Eds), Integrated e-learning: implications for pedagogy, technology and organization. London: Routledge

Molenda, M. (2008). Historical foundations. In J.Michael, Spector; et al (Eds).Handbook of research on educational communications and thchnologies. Lawrence Erlbaum Association.

Morrisson, gary; Ross, stiven & Kamp, jery. (2009). Effective instructional design. (translated by sayed yaghoob moosawi and mahsa moosawi). Tehran, Azad University

Noroozi, Daryoush & Razavi, Abbas. (2011). Foundations of instructional design. Tehran, Samt publication

Rapp, D. N. (2005). Mental models: theoretical issues for visualizations in science education. In John.K, Gilbert; visualization in science education.Springer

Richey, R. C., Klein, J. D., & Nelson, W. A. (2004). Developmental research: Studies of instructional design and development. Handbook of research for educational communications and technology, 2, 1099-130.

Richey, R. C. (2008). Validating instructional design and development models. Innovations in instructional technology: Essays in honor of M. David Merrill, 171-185.

Seel, N. M. (1997). Models of instructional design: Introduction and overview. Instructional design: International perspectives, 1, 355-359.

Seel, N. M (2006).  Mental Models in Learning Situations. In Metal Models and The mind (edited by Carsten Held and et. al). Elsvier

Seel, N.M. (2003). Model-Centered Learning and Instruction. Tech, Instr, Cognition and Learning, vol.1, pp.59-85

Seel, N.M. (2004).Model- Centered Learning Environments: Theory, Instructional Design and Effects. In Norbert, Seel and Sanne Dijkstra (Eds).Curriculum, Plans, and Processes in Instructional Design. Lawrence Erlbaum Associates.

Seel N.M. (2012) .Encyclopedia of the sciences of learning. Springer

Seel N.M; Ifenthaler D & Pirnay- Dummer, P. (2009). Mental Models and Problem Solving: Technological Solutions for Measurement and Assessment of the Development of Expertise. In Patrick Blumschein, et al (Eds.). Model- based Approaches to Learning. sense publishers

Smith, P.L and Ragan, T.J. (2005). Instructional design. John Wiley & Sons,                 Inc

Spector, J. M. (2008). Cognition and learning in the digital age: Promising research and practice. Computers in human behavior, 24(2), 249-262.

Tracey, M. W., & Richey, R. C. (2007). ID model construction and validation: a multiple intelligences case. Educational Technology Research and Development, 55(4), 369-390

Winn, W. (2008). Cognitive Perspectives I Psychology. In Handbook of Research on Educational Communications and Technology. (Edited by David H, Jonassen). Taylor & Francis e- library

Zangane, Hossein. (2013). Designing,developing and validating model based generative learning to increase high level learning outcomes in learners in biology of secondary schools. Doctoral thesis. Tehran: Allame Tabatabaee University.