شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر وضعیت آینده برنامه‌ریزی مسکن اقشار کم‌درآمد کلان‌شهر تبریز با رویکرد آینده‌پژوهی

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقاله 4، دوره 10، شماره 38، آبان 1398، صفحه 39-50   

نوع مقاله: مقاله برگرفته از پایان نامه

نویسندگان

عادل شری زاده^{* 1}؛ شهریور روستایی¹؛ هادی حکیمی²

¹گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

²گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری؛ دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی؛ دانشگاه تبریز

تاریخ دریافت: 20 اردیبهشت 1397،  تاریخ بازنگری: 01 آذر 1397،  تاریخ پذیرش: 27 مرداد 1398 

چکیده

در بیشتر موارد پرداختن به آینده با اتکا به پیش‌بینی و تحلیل روندها، مشکلات بی‌شماری در اجرای برنامه‌ها به وجود آورده است. این مشکلات در برخی موارد ناشی از بی‌توجهی به تأثیرگذاری نیروهای پیشران و عوامل کلیدی مؤثر بر تسهیل حل مشکلات و چالش‌های آتی است. با توجه به اهمیت خاص تأمین مسکن برای اقشار آسیب‌پذیر جامعه شهری و لزوم برنامه‌ریزی نوین در جهت شناخت و مدیریت چالش‌های آینده، آینده‌پژوهی در این عرصه به یک ضرورت انکارناپذیر تبدیل شده است. در این راستا پژوهش حاضر با بهره‌گیری از رویکرد نوین آینده‌پژوهی و اصول پارادایم هنجاری به بحث و بررسی در ارتباط با عوامل تأثیرگذار بر وضعیت آینده برنامه‌ریزی مسکن اقشار کم‌درآمد کلان‌شهر تبریز می‌پردازد. هدف این پژوهش، شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر وضعیت آینده برنامه‌ریزی مسکن اقشار کم‌درآمد کلان‌شهر تبریز می‌باشد. بدین منظور برای شناسایی عوامل مؤثر بر وضعیت آینده سیستم از روش دلفی استفاده شد؛ که در نتیجه آن 59 عامل اولیه مؤثر بر وضعیت آینده سیستم شناسایی شدند. در ادامه برای استخراج عوامل کلیدی تأثیرگذار بر روند آینده سیستم، روش تحلیل تأثیرات متقاطع به وسیله نرم‌افزار MICMAC به کار گرفته شد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که سیستم مورد مطالعه، سیستمی ناپایدار بوده و در صفحه پراکنش متغیرها، پنج دسته از عوامل (عوامل تأثیرگذار، دووجهی، مستقل، تأثیرپذیر و تنظیمی) قابل شناسایی هستند. در نهایت نرم­افزار MICMAC از مجموع 59 عامل اولیه، 13 عامل را به عنوان عوامل کلیدی مورد شناسایی قرار داد. این عوامل به عنوان بازیگران اصلی، نقش کلیدی در بهبود وضعیت آینده برنامه ریزی مسکن اقشار کم درآمد کلان شهر تبریز ایفا می کنند.
 

کلیدواژه‌ها

آینده‌پژوهی؛ برنامه‌ریزی مسکن؛ اقشار کم‌درآمد؛ تبریز؛ آینده نگاری

عنوان مقاله [English]

Identifying the Key Factors Effective on the Future Condition of Housing Planning of Low-income Groups of Tabriz Metropolis with approach of Future-studie

نویسندگان [English]

adel sherizadeh¹؛ shahrivar rostaei¹؛ hadi hakimi²

¹Department of Geography and urban planning, Faculty of Planning and Environmental Sciences, University of Tabriz, Tabriz, iran

²Department of Geography and urban planning, Faculty of Planning and Environmental Sciences, University of Tabriz, Tabriz, iran

چکیده [English]

Given the significance of housing provision for vulnerable segments of the urban society and the need for new planning to identify and manage future challenges, future studies has turned into an indispensable necessity in this field. In this way This study, by using the modern approach of future studies and the principles of normative paradigm discusses the effective factors on the future condition of housing planning of low-income groups of Tabriz metropolis. The goal of this study is to identify the key factors effective on the future condition of low-income groups of Tabriz metropolis. In order to do this, Delphi technique was used for identifying the effective factors on the future condition of the system the result of which showed 59 initial effective factors on the future condition of the system were identified. In the next step, for extracting the key factors effective on the future procedure of the system, Cross Impact Analysis method was used by software Micmac. The results of the study show that the studied system is and unstable one and in the table of variables spread; five classes of factors (effective, Twosided and independent and influential and regulatory) can be identified. Finally, out of the 59 factors, 13 are the key factors for the main actors and affect the future status of the system. and the current circumstances of these factors are not that desirable; thus, the future condition of the system will be a continuation of the current condition with a desirable procedure.

کلیدواژه‌ها [English]

Future Studies, Housing Planning, low-income groups, Tabriz, Foresight

مراجع

1. بلالی، مجید (پاییز 1391): «شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر آینده سازمان صداوسیما به روش تحلیل تأثیر متقابل روندها»، فصلنامه پژوهش‌های ارتباطی، سال نوزدهم، شماره 3، تهران، صص 37-9.
2. بزاز زاده، مهدی و هاشم داداش پور و شریف مطوف (تابستان 1393): «بررسی و تحلیل عوامل کلیدی مؤثر بر توسعه منطقه‌ای با رویکرد آینده‌نگاری منطقه‌ای، مطالعه موردی: استان آذربایجان غربی»، مجله برنامه‌ریزی فضایی، سال چهارم، شماره 2، اصفهان، صص 104-79.
3. پورمحمدی، محمدرضا و نادر زالی (تابستان 1388): «تحلیل نابرابری‌های منطقه‌ای و آینده‌نگاری توسعه نمونه موردی: استان آذربایجان شرقی»، نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال پانزدهم، شماره 32، تبریز، صص 64-29.
4. پورمحمدی، محمدرضا (1394): برنامه‌ریزی مسکن، انتشارات سمت، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی، چاپ سیزدهم، تهران.
5. زالی، نادر (1388): «آینده‌نگاری توسعه منطقه‌ای با رویکرد برنامه‌ریزی بر پایه سناریو (مطالعه موردی: استان آذربایجان شرقی)»، رساله دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، استاد راهنما: دکتر محمدرضا پورمحمدی، دانشگاه تبریز.
6. علوی، سید علی و مریم کیانی مولان (تابستان 1397): «پیش بینی قیمت مسکن به روش تحلیل تاثیر بر روند ((TIA، مطالعه موردی شهر تبریز»، نشریه جغرافیا و روابط انسانی، دوره 1، شماره 1، صص 568-552.
7. فرقانی، محمدباقر و محمدعلی صحرایی (1373): برنامه‌ریزی مسکن: نمونه موردی تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، استاد راهنما: دکتر زهره عبدی دانشپور، دانشگاه شهید بهشتی.
8. فتحی، محمدرضا و محمدحسن ملکی و وحید رضوانی اصل (زمستان 1396): «آینده‌نگاری سرمایه‌گذاری در صنعت مسکن ایران با به‌کارگیری رویکرد سناریونویسی و ماتریس تأثیرات متقاطع»، فصلنامه آینده‌پژوهی مدیریت، سال 28، شماره 111، تهران، صص 28-11.
9. کاشف، حمیدرضا و بهنام گلناری آذر (پاییز 1395): «بررسی نظام کارکردهای آینده‌پژوهی در تبیین آموزه‌های مهدویت»، فصلنامه مشرق موعود، سال دهم، شماره 29، قم، صص 114-101.
10. مهندسان مشاور نقش محیط (1391): «طرح توسعه و عمران (جامع) شهر تبریز: گزارش محیطی»، وزارت راه و شهرسازی، اداره کل راه و شهرسازی استان آذربایجان شرقی.
11. ناظمی، امیر و قدیری، روح اله (1385): آینده‌نگاری از مفهوم تا اجرا، انتشارت مرکز صنایع نوین، تهران.
12. Arcade, J. and M. Godet. and F. Meunier. and F. Roubelat, (2003): Structural Analysis with theMICMAC Method & Actors Strategy with MACTOR Method. AC/UNU MillenniumProject: Futures Research Methodology, V2.0, AC/UNU, Washington, DC
13. Burke, T. and K. Hulse, (2008): What foresight! Understanding Australia’s housing future. Institute for Social Research. Swinburne University of Technology, 41, pp: 325-333
14. Inayatullah, s. (2007): Questioning the Future:Methods and Tools for Organizational and Societal Transformation, Tamkang University, Taiwan.
15. Gordon, A. (2008). Future Savvy: Identifying Trends to Make BetterDecisions, Manage Uncertainty and Profit from Change, AMACOM.
16. Godet, M. and P. Durance, (2011): Strategic Foresight for Corporate and Regional Development, UNOD -UNESCO - Fondation Prospective et Innovation.
17. Gordon, T. J. and J. C. Gelen,(1994): Evironmental Scaning, AC/UNU Millennium Project.
18. Krawczyk, e.(2006): futures thinking in city planning processes: the case of Dublin. Bublin institute of technology.
19. Sirr, L. and R. Kelly. And J. Ratcliffe,(2004): Futures Thinking to Achieve SustainableDevelopment at Local Level in Ireland. Dublin: Dublin Institute of Technology, Foresight, Vol. 6 Iss: 2, pp: 80-90.
20. Shearer, Allan W. (2005): Approaching scenario-based studies: three perceptions about the future and considerations for landscape planning, Environment and planning B: Planning and design, 32, 67-87.