تحلیل سناریوهای احیاء منطقه شهری قلعه آبکوه در کلانشهر مشهد

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقاله 6، دوره 10، شماره 38، آبان 1398، صفحه 63-76   

نوع مقاله: مقاله برگرفته از پایان نامه

نویسندگان

محمدرحیم رهنما¹؛ محمد اجزاء شکوهی²؛ سمانه لطف اللهی^{* 3}

¹گروه جغرافیا، داشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

²گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و عوم انسانی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

³گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و عوم انسانی دکتر شریعتی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایزان

تاریخ دریافت: 05 خرداد 1397،  تاریخ بازنگری: 29 آذر 1397،  تاریخ پذیرش: 27 مرداد 1398 

چکیده

         بکارگیری رویکردهای آینده­نگاری در احیاء بافت فرسوده، لزوم توجه به مقولۀ برنامه­ریزی سناریو را امری ضروری جلوه می­دهد. سناریونگاری روش بسیار مؤثر و مفیدی برای برنامه­ریزی میان­مدت و بلندمدت در شرایط با عدم­قطعیت است. هدف این پژوهش بررسی سناریوهای احیاء قلعه آبکوه مشهد است. نوع تحقیق بر مبنای هدف کاربردی، از نظر ماهیت و روش توصیفی _تحلیلی، از لحاظ جمع­آوری اطلاعات و داده­ها ترکیبی از کتابخانه­ای و میدانی می­باشد. به منظور تدوین سناریوها تعداد 25 پرسشنامه بین نخبگان اجرایی و دانشگاهی توزیع گردیده است. داده­های جمع­آوری شده با استفاده از نرم­افزار میک­مک تجزیه و تحلیل شده است. براساس نتایج ماتریس اثرات متقاطع در نرم­افزار میک­مک، نداشتن سند مالکیت با 75 امتیاز، بیشترین تأثیرگذاری را دارد و آشفته بودن سیمای شهری با 86 امتیاز، بیشترین تأثیرپذیری را دارد. براساس میزان عدم­قطعیت، عوامل نداشتن سند مالکیت، عدم وجود ضوابط و مقررات خاص بافت­های مسئله­دار، پایین بودن نسبی قیمت اراضی در مقایسه با محدوده­های بلافصل و فراگیر و سطح اقتصادی پایین ساکنین به عنوان مهم­ترین نیروهای پیشران در احیاء قلعه آبکوه در آینده دارای نقش مؤثری می­باشند. از تلفیق این محورها چهار سناریو حیات طلایی، حیات نقره­ای، حیات برنزی و حیات خاکستری تشکیل شد. در سناریو اول که حیات طلایی نامیده می­شود، قوانین کارآمد و اقتصاد مطلوب ساکنین، افق روشن حیات قلعه آبکوه را می­سازند و برای احیاء مناسب بافت مطلوب­ترین سناریو، سناریوی حیات طلایی است.

کلیدواژه‌ها

احیا؛ سناریو؛ قلعه آبکوه؛ مشهد؛ میک مک

عنوان مقاله [English]

Analysis the Scenarios of Regeneration in Abkouh castle of Mashhad

نویسندگان [English]

Mohammad Rahim Rahnama¹؛ Mohamad Ajza shokouhi²؛ samane Lotfellahi³

¹Department of Geography, Faculty of Letters and Humanities, Ferdowsi University ,Mashhad, Iran

²Department of Geography, faculty of letters and Humanities, Ferdowsi university , Mashhad, Iran

³Department of Geography, Letters and Humanities, Ferdowsi University, Mashhad, Iran

چکیده [English]

The use of futuristic approaches to revitalizing the worn out texture necessitates attention to the scenario planning issue. The scenario is a useful method for medium and long-term planning in uncertain conditions. The purpose of this research is to provide scenarios of Abkouh castle in Mashhad. The type of research is based on the purpose of the applied, in terms of the nature and method descriptive-analytical, in terms of the data collection a combination of quantitive and qualitative. In order to develop the scenarios, 25 questionnaires were distributed among the executive and academic elites. The collected data analyzed by using Micmac software. According to the results of the cross-effects matrix in Micmac software, the lack of ownership document with 75 scores has the most influence and disturbance of urban landscape with 86 scores has the most dependence. According to the amount of uncertainty of the factors the lack of ownership document, the absence of specific rules for problematic textures, low relative land prices compared with the immediate and inclusive ranges and low economic levels of residents as the most important factors have an effective role in the regeneration of the castle of Abkouh in the future. Integrating these axes, created four scenarios of golden, silver, bronze and gray life. First scenario, which is called "Golden Life", efficient laws and favorable economics of resident make the bright horizon in the life of Abkouh castle, and for the proper restoration of the texture, the most desirable scenario is the Golden Life scenario.

کلیدواژه‌ها [English]

Regeneration, Scenario, Abkouh castle, Mashhad, Micmac

مراجع

1. ایوانی، هادی و علیرضا کوچ گانی (1394): «بررسی طرح نوسازی بافت فرسوده آبکوه مشهد با توجه به شاخص توسعه پایدار»، اولین همایش ملی جغرافیا، شهرسازی و توسعه پایدار ، تهران.

2. تیموری، پرویز و همکاران (1389): «بافت فرسوده ملایر و راه­های ساماندهی آن»، فصلنامه جغرافیایی آمایش، 134-117.

3. چگینی، رباب و همکاران (1392): « تحلیل پیامدهای کالبدی- فضایی ادغام هسته­های روستایی در منطقه یک شهرداری تهران»، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، صص 149-115.

4. حنفی زاده، پیام و همکاران (1384): «برنامه­ریزی استراتژیک استوار با استفاده از برنامه­ریزی سناریو و سیستم فازی»، فصلنامه مدرس علوم انسانی- پژوهش­های مدیریت در ایران، شماره 46.

5. رهنما، محمدرحیم و ایوب معروفی (1394): سناریونگاری در مطالعات شهری و منطقه­ای (مفاهیم، روش­ها و تجارب)، انتشارات مرکز پژوهش­های شورای اسلامی، مشهد.

6. رهنما، محمدرحیم و همکاران (1395): تحلیل تحولات فضایی محیط­زیست شهری در کلانشهر مشهد با استفاده از الگوی آینده­پژوهی گام طبیعی، جغرافیا و پایداری محیط، صص 19-1.

7. زالی، نادر و محمدباقر بهشتی (1389): «شناسایی عوامل کلیدی توسعه­ی منطقه­ای با رویکرد برنامه­ریزی بر پایه سناریو: مطالعه موردی استان آذربایجان شرقی»، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، صص 62-41.

8. زیاری، کرامت­الله و همکاران (1387): «ارائه الگوی بهینه بهسازی و نوسازی بافت­های فرسوده شهری نمونه موردی شهر یزد»، اولین همایش بهسازی و نوسازی بافت­های فرسوده شهری، مشهد.

9. سعیدی رضوانی، هادی (1385): «تطور روستاهای دیروز در شهرهای امروز، گونه­ای نوپدید از اسکان غیررسمی؛ مورد قلعه آبکوه مشهد»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، صص 82-64.

10. علیزاده، علیرضا و همکاران (1387): سناریونگاری یا برنامه­ریزی بر پایه سناریوها، موسسه مطالعات بین­المللی انرژی، تهران.

11. مرادی پور، حجت­الله ومهدی نوروزیان (1384): «آینده­پژوهی، مفاهیم و روش­ها، فصلنامه رهیافت، صص 50-45.

12. مرکز آینده پژوهی علوم و فناوری دفاعی (1389): دانش نامه آینده­پژوهی، موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، تهران.

13. مهندسان مشاور فرنهاد (1390): اعتلای کیفیت حیات شهری آبکوه (خلاصه گزارش)،  معاونت شهرسازی و معماری شهرداری، مشهد.

14. Benedict, B. (2017): Benefits of Scenario Planning Applied to Energy Development. Energy Procedia 107 , 304-308.

15. Chakraborty, A., & McMillan, A. (2017): GIS and Scenario Analysis: Tools for Better Urban. Earth Systems and Environmental Sciences, 380-371.

16. Coates, J. (2000): Scenario Planning. Technological Forecasting and Social Change Elsevier Science Inc.

17. Dieter, R., & et al. (2011): Scenario Planning. Journal of the American College of Radiology, 179-175.

18. Fahey, L., & Randall, R. (1998): Learning from the Future: Competitive Foresight Scenarios. New York: Wiley Publications.

19. Marien, M. (2002): Futures Studies in 21st Century: a reality - based View. Future Survey, 261-281.

20. Ratcliffe, J. (2000): Scenario building: a suitable method for strategic property planning?. Property Management, 127-144.

21. Reilly, M.,& Willenbockel, D. (2010): Managing uncertainty: a review of food system scenario analysis and modeling. Philosophical transactions the royal society, 365, 3049-3063.

22. Ringland, G. (2006): Senario Planning: Managing for the Future. Durchshnittliche Kundenbewertung.

23. Schoemaker, P. (1995): Scenario Planning: A Tool for Strantegic Thinking. Sloan Management Review, 25-40.

24. Wack, P. (1985): Scenarios: shooting the rapids. Harvard Business Review, 30-50.

25. Walf, T. (2010): A Scenario- based Approach to Strategic Planning. Center for Scenario Planning- Roland Berger Research Unit.