نقش واسطه ای خودنظم‌جویی تحصیلی در رابطه ذهن‌آگاهی با رفتار غیرمولد تحصیلی

فصلنامه علمی روش ها و مدل های روانشناختی

مقاله 8، دوره 11، شماره 39، خرداد 1399، صفحه 95-120   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

احسان کشت‌ورز کندازی^{* 1}؛ احمدرضا اوجی نژاد²

¹گروه روان‌شناسی، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران.

²استادیار گروه علوم تربیتی، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران.

تاریخ دریافت: 12 اردیبهشت 1399،  تاریخ بازنگری: 08 خرداد 1399،  تاریخ پذیرش: 30 تیر 1399 

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی نقش واسطه‌ای خودنظم‌جویی تحصیلی در رابطه ذهن‌آگاهی با رفتار غیرمولد تحصیلی در گروهی از دانش‌آموزان دوره‌ی متوسطه اول شهرستان مرودشت بود. مشارکت‌کنندگان 295 نفر از دانش‌آموزان بودند که به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای تصادفی انتخاب شدند و مقیاس‌های ذهن‌آگاهی دروتمن و همکاران، خودنظم‌جویی تحصیلی بوفارد و همکاران و رفتار غیرمولد تحصیلی ریمکوس را تکمیل کردند. روایی و پایایی مقیاس‌های پژوهش نیز با استفاده از روش تحلیل عامل تأییدی و ضریب آلفای کرونباخ مورد بررسی و تأیید قرار گرفت. برای تحلیل داده‌های توصیفی و ماتریس همبستگی بین متغیرهای پژوهش از نرم‌افزار SPSS نسخه 24 و برای آزمون فرضیه و مدل پژوهش از نرم‌افزار AMOS نسخه 24 استفاده شد. یافته‌ها نشان دادند که مدل پژوهش با داده‌های جمع‌آوری شده برازش مطلوبی دارد؛ همچنین، یافته‌ها نشان دادند که اثر مستقیم ذهن‌آگاهی بر رفتار غیرمولد تحصیلی معنی‌دار نبود؛ اما اثر مستقیم ذهن‌آگاهی بر خودنظم‌دهی تحصیلی و اثر مستقیم خودنظم‌‌دهی تحصیلی بر رفتار غیرمولد تحصیلی معنی‌دار بود؛ همچنین، اثر ذهن‌آگاهی بر رفتار غیرمولد تحصیلی با واسطه‌گری خودنظم‌جویی تحصیلی معنی‌دار بود. به‌طور کلی یافته‌های پژوهش حاضر، نقش ذهن‌آگاهی و خودنظم‌جویی تحصیلی را در تبیین رفتار غیرمولد تحصیلی نشان می‌دهند. بر اساس یافته‌های این پژوهش می‌توان نتیجه گرفت که به منظور کاهش رفتار غیرمولد تحصیلی دانش‌آموزان، باید به ذهن‌آگاهی و خودنظم‌دهی تحصیلی آن‌ها توجه شود.

کلیدواژه‌ها

خودنظم‌جویی تحصیلی؛ ذهن‌آگاهی؛ رفتار غیرمولد تحصیلی

عنوان مقاله [English]

The mediating role of academic self-regulation in the relationship between mindfulness and non-productive academic behavior

نویسندگان [English]

Ehsan Keshtvarz kondazi¹؛ ahmad Ojinejad²

¹Department of Psychology, Marvdasht Branch, Islamic Azad University, Marvdasht, Iran.

²Assistant Professor, Department of Psychology, Marvdasht Branch, Islamic Azad University, Marvdasht, Iran

چکیده [English]

The aim of this study was to investigate the role of self-regulatory academic intermediation in the relationship between mindfulness and unconscious academic behavior in a group of second grade high school students in Marvdasht. Participants included 295 students who were selected by randomized cluster sampling and completed (Drutman) and colleagues' mindfulness scales, Bufard et al.'s academic self-regulation, and Rimos's unproductive academic behavior. The validity and reliability of the research scales were also evaluated using the confirmatory factor analysis method and Cronbach's alpha coefficient. The SPSS software (version 24) was used to analyze the descriptive data and the correlation matrix between the research variables, and the AMOS (software version 24) was used to test the hypothesis and the research model. The finding indicates that the research model fits well with the data collected. Also, the findings showed that the direct impression of mindfulness on unproductive academic behavior was not significant; But the direct effect of mindfulness on academic self-regulation and the direct effect of academic self-regulation on unproductive academic behavior were significant; Also, the effect of mindfulness on unproductive academic behavior was significant with the mediation of academic self-regulation. In general, the findings of the present study show the role of academic awareness and self-regulation in explaining unproductive academic behavior. Based on the findings of this study, it can be concluded that in order to decrease the unproductive academic behavior of students, attention should be paid to their educational awareness and self-regulation.

کلیدواژه‌ها [English]

academic self-regulation, mindfulness, non-productive academic behavior

مراجع

استادزاده، زیبا و داوودى، حسین و زارع، اعظم (١٣٩٥). بررسی رابطه یادگیرى خودنظم‌جویی و انگیزه پیشرفت تحصیلی در دانش‌آموزان دختر دبیرستانی استان قم، پیشرفت‌هاى نوین در علوم رفتارى، ١ (٢)، ٦٦ -٥٧.

افشارى، محسن و شیرزادی‌فرد، میثم و قربان‌جهرمی، رضا (1396). چشم‌انداز زمان آینده و پیشرفت تحصیلی: نقش واسطه‌اى خودنظم‌جویی بلندمدت و ادراک سودمندى تکالیف تحصیلی، روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، ٤ (٥٤)، 134-121.

بارانی، حمید و راه‌پیما، سمیرا و خرمائی، فرهاد (١٣٩٨). رابطة امید به تحصیل و تحصیل‌گریزی، نقش واسطه‌گری خودتنظیمی تحصیلی. روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، ٥١ (٩٥)، ٣٣٤- ٣٢٣.

پورمحمد، ژیلا و اسماعیل‌پور، خلیل (١٣٩٤). اثربخشی آموزش خودنظم‌جویی بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر هنرستانی تبریز، مجله آموزش و ارزشیابی، ٨ (٣١)، 93-102.

جوکار، بهرام و حق‌نگهدار، مرجان (١٣٩٥). رابطه هویت اخلاقی با بی‌صداقتی تحصیلی: بررسی نقش تعدیلی جنسیت، فصلنامه مطالعات آموزش و یادگیری، ٨ (٢)، ١٦٢-١٤٣.

حسینی، فریده‌السادات و خیر، محمد (1388). پیش‌بینی تعلل ورزی رفتاری و تصمیم‌گیری با توجه به باورهای فراشناختی در دانشجویان. مجله روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، پاییز 1388 - 58 ‏(9)، 265-273.

خالق‌خواه، علی و رضایی‌شریف، علی و زاهدبابلان، عادل و هاشمی، سیده‌ زهرا (١٣٩٤). بررسی اثربخشی آموزش یادگیرى مشارکتی از نوع جیگساو بر خودنظم‌جویی و انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان ابتدایی، مجله مطالعات آموزش و یادگیرى، ٧ (٢)، ١٨٢-١٥٤.

خامسان، احمد و امیری، محمداصغر (١٣٩٠). بررسی تقلب تحصیلی در میان دانشجویان دختر و پسر، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، 6(١)، ٦١-٥٣.

خطیبی، مینا و یوسفی، فریده (1399). رابطه ذهن‌آگاهی و رفتار جامعه‌پسند دانشجویان: نقش واسطه‌ای راهبردهای شناختی تنظیم هیجان، فصلنامه زن و جامعه. دوره 11، شماره 41، بهار 1399، صفحه 219-240.

رستمی، چنگیز و جهانگیرلو، اکرم و سهرابی، احمد و احمدیان، حمزه (١٣٩٥). نقش انعطاف‌پذیری شناختی و ذهن‌آگاهی در پیش‌بینی اهمال‌کاری دانشجویان، مجله علوم پزشکی زانکو، ١٧ (٣٥)، ٦١-٥٠.

شریفی، حسن‌پاشا و شریفی، نسترن و تنگستانی، یلدا (١٣٩٢). پیش‌بینی پیشرفت تحصیلی از روى خودکارآمدى، خودنظم‌جویی و خلاقیت دانشجویان دانشگاه رودهن در سال تحصیلی 91-90، فصلنامه تحقیقات مدیریت آموزشی، ٤ (٤)، ١٧٨-١٥٧.

علییوردی‌نیا، اکبر و صالح‌نژاد، صالح (١٣٩٢). بررسی عوامل موثر در اقدام به تقلب دانشجویان، مجله اخلاق در علوم و فناوری، ٨ (١)، ٩٣-٨٥.

علیخواه، فردین و بولاغی، مهدی و یاقوتی، هدا (١٣٩٣). تقلب در امتحان، نگاهی از درون، مطالعه‌ای در بین دانشجویان دانشگاه گیلان، مجله راهبرد فرهنگ، ٧ (٧٢)، ١٨٨-١٦١.

علی‌نژاد، مهرانگیز و سعید، نسیم (١٣٩٤). رابطه تعامل، یادگیرى خودنظم‌جویی با رضایت‌مندى از تحصیل در مدارس هوشمند، مجله فناورى آموزش، شماره ٤، 311-320.

فاتحی، امیرعباس و فولادچنگ، محبوبه (1395). نقش واسطه‌ای خودنظم‌جویی رفتاری در رابطه بین سبک‌های هویت و ابراز وجود، مجله روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی. 49(13)، 29-42.

قاسمی‌جوبنه، رضا و موسوی، سیدولی‌اله و ظنی‌پور، آذین و حسینی‌صدیق، مریم‌السادات (1395). رابطه بین ذهن‌آگاهی و تنظیم هیجان با تعلل‌ورزی تحصیلی دانشجویان، مجله آموزش در راهبردهای علوم پژشکی. 9(2)، 141-134.

کشت‌ورز کندازی، احسان (1397). تعلیم و تربیت آینده با توجه به اسناد بالادستی، شیراز: انتشارات تخت جمشید.

کشت‌ورز کندازی، احسان و صالحی، محمدرضا و اسماعیلی، بهرام (1399). اثربخشی آموزش راهبردهای فراشناختی بر خودپنداره و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان، فصنامه آموزش‌پژوهی. دوره 6، شماره 21، صفحه 17-31.

کاوسیان، جواد و کدیور، پروین و فرزاد، ولی‌اله (١٣٩١). رابطه متغیرهاى محیطی، تحصیلی با بهزیستی مدرسه: نقش نیازهاى روان‌شناختی، خودنظم‌جویی انگیزشی و هیجان‌هاى تحصیلی. پژوهش در سلامت روان‌شناختی ٦ (١)، ٢٥ -١٠.

کشکولی، فرامرز (١٣٩٦). تبیین علّی رفتارهای آسیب‌زای تحصیلی. پایان‌نامه دکتری منتشر نشده. دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شیراز، شیراز.

محمدی درویش‌بقال، ناهید و حاتمی، حمیدرضا و احدى، حسن و اسدزاده، حسن (١٣٩٢). بررسی تأثیر آموزش راهبردهاى خودنظم‌جویی (شناختی و فراشناختی) بر انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان. فصلنامه روان‌شناسی تربیتی، شماره ٢٧، صفحه: 49-66.

ملک‌محمدی، نغمه و قربانی بوساری، شهلا (1398). بررسی اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی بر خودنظم‌جویی دانش‌آموزان مبتلا به افسردگی، پنجمین کنفرانس ملی نوآوری‌های اخیر در روان‌شناسی، کاربردها و توانمندسازی با محوریت روان‌درمانی، دانشگاه شمس گنبد، تهران، ایران.

مهبد، مینا (1395). رابطة بین پنج عامل بزرگ شخصیت و رفتار غیرمولد تحصیلی با واسطه‌گری مهار ادراک ‌شده، مدل‌یابی ساختاری. روان‌شناسی تحولی، روان‌شناسان ایرانی ٤٧، ٢٦٥-٢٧٥.

نریمانی، محمد و محمدامینی، زرار و زاهد، عادل و ابوالقاسمی، عباس (١٣٩٤). مقایسه اثربخشی آموزش راهبردهاى یادگیرى خودنظم‌جویی و حل مسئله بر انگیزش تحصیلی دانش‌آموزان اهمال‌کار، مجله روان‌شناسی مدرسه، ١ (٤)، ١٥٥-١٣٩.

نمکی بیدگلی، زینب و صدیقی ارفعی، فریبرز (١٣٩٦). بررسی رابطه ذهن‌آگاهی و تاب‌آوری با اهمال‌کاری تحصیلی دانشجویان دانشگاه کاشان، فصلنامه پژوهش‌های نوین روان‌شناختی، ١٢(٤٥)، 301-281.

ولی‌پور، مورینا و حسینیان، سیمین و پورشهریاری، مهسیما (1396). تأثیر آموزش شناخت‌درمانی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر مشکلات رفتاری کودکان، فصلنامه سلامت روان کودک، دوره ۴، شماره ۴، 45-34.

Alexander, E. S., & Onwuegbuzie, J. A. (2007). Academic procrastination and the role of hope as a coping strategy. Personality and Individual Differences, 42(7), 1301-1310.

Asikhia, O.A. (2010). Academic procrastination in mathematics: Causes, dangers and implications of counselling for effective learning. International Education Studies, 3(3), 205-210.

Azevedo, R. (2009). Theoretical, conceptual, methodological, and instructional issues in research on meta-cognition and self-regulated learning: A discussion. Meta Cognition Learning, 4, 87-95.

Babu, T. A., Joseph, N. M., & Sharmila, V. (2011). Academic dishonesty among undergraduates from private medical schools in India. Are we on the right track? Journal of Med Teach, 33(9), 759-761.

Baer, R. A., Smith, G. T., Hopkins, J., Krietemeyer, J., & Toney, L. (2006). Using selfreport assessment methods to explore facets of mindfulness. Assessment, 13(1), 27-45.

Bandura, A. (1977). Social Learning Theory. Englewood Cliffs, N. J.: Prentice-Hall.

Bohlmeijer, E., Prenger, R, Taal, E., & Cuijpers, P. (2010). The effect of mindfulness-based stress reduction therapy on mental health of adults with a chronic medical disease: A meta-analysis. Journal of Psychosomatic Research, 68(6), 539-544.

Bouffard, T., Boisvert, J., Vezeau, C., & Larouche, C. (1995). The Impact of goal orientation on selfregulation & performance among college students. British Journal of Educational Psychology, 65, 317-329.

Brimble, M., & Stevenson-Clarke, P. (2005). Perceptions of the prevalence and seriousness of academic dishonesty in Australian universities. The Australian Educational Researcher, 32, 19–44.

Brown K, Ryan R, Creswell J. (2007) Mindfulness: theoretical foundations and evidence for its salutary effects. Psychol Inq.; 18(4): 211–37.

Bushweller, K. (1999). Student cheating: A morality moratorium? The American School Board Journal, 186, 24-32.

Byrne, B. M. (2001). Structural equation modeling with AMOS, EQS, and LISREL: Comparative approaches to testing for the factoraial validity of a measuring instrument. International Journal of Testing, 1(1), 55-86.

Cazan, A. M., & Anitei, M. (2010). Motivation, learning strategies and academic adjustment. Romanian Journal of Experimental Applied Psychology, 1(1), 50-58.

Cho, M. H. & Shen, D. (2013). “Self-regulation in online learning”. Distance education, 34(3), 290-301.

Cizek, G. J. (1999). Cheating on tests: How to do it, detect it, and prevent it. The Journal of Higher Education, 73(2), 297–298.

Crede, M. & Niehorster, S. (2009). Individual differences influences on self-focused and other-focused counterproductive student behaviors. Personality and Individual Differences, 47, 769-776.

Flett, A. L., Haghbin, M., & Pychyl, T. A. (2016). Procrastination and depression from a cognitive perspective: An exploration of the associations among procrastinatory automatic thoughts, rumination, and mindfulness. Journal of Rational-Emotive & Cognitive-Behavior Therapy, 34(3), 169-186.

Fontana, J. S. (2009). Nursing faculty experiences of students’ academic dishonesty. Journal of Nursing Education, 48(4), 181-185.

Golpour Chamarkohi R, Mohammad Amini Z. (2012) The efficacy of mindfulness based stress reduction on mindfulness and assertiveness of students with test anxiety. Journal of School Psychology. 2012; 1(3): 82–100. [Persian].

Hendy, N. T., & Montargot, N. (2019). Understanding academic dishonesty among business school students in France using the theory of planned behavior. The International Journal of Management Education, 17, 85-93.

Keng SL, Moria J, Smoski B, Clive J, Robins A. (2011)   Effects of mindfulness on psychological health: A review of empirical studies. Clinical Psychology Review.; 31(6):1041–056

Kristeller JL, Baer RA, Quillian-Wolever R. (2006) Mindfulness-based approaches to eating disorders. In: Baer RA, editor. Mindfulness-based treatment approaches: Clinician’s guide to evidence base and applications. San Diego, CA, US: Elsevier Academic Press; 2006, pp: 75–91.

Lin, C. H. S., & Wen, L.-Y. M. (2007). Academic dishonesty in higher education: A nationwide study in Taiwan. Higher Education, 54, 85–97.

Magno, C. (2010). Assessing academic self-regulated learning among Filipino college students: The factor structure and item fit. The International Journal of Educational and Psychological Assessment, 5, 61-76.

Malinowski, P., & Lim, H. J. (2015). Mindfulness at work: Positive affect, hope, and optimism mediate the relationship between dispositional mindfulness, work engagement, and well-being. Mindfulness, 6(6), 1250-1262.

Marcus, B. & Schuler, H. (2004). Antecedents of counterproductive behavior at work: A general perspective. The Journal of Applied Psychology, 89, 4, 647-660.

McCabe, D. L., Trevino, L. K., & Butterfield, K. D. (2001). Dishonesty in academic environments: The influence of peer reporting requirements. The Journal of Higher Education, 72(1), 29-45.

McCabe, D., & Trevino, L. K. (2002). Honesty and honor codes. Academe, 88(1), 37-41.

Meiklejohn J, Phillips C, Freedman ML, Griffin ML, Biegel G, Roach A, et al. (2012). Integrating mindfulness training into K-12 education: Fostering the resilience of teachers and students. Mindfulness; 3(4): 291-307.

Munoz, R. T., Hoppes, S., Hellman, C. M., Brunk, K. L., Bragg, J. E., & Cummins, C. (2018). The effects of mindfulness meditation on hope and stress. Research on Social Work Practice, 28(6), 696-707.

Murdock, T. B., Miller, A., & Kohlhardt, J. (2004). Effects of classroom context variables on high school students' judgments of the acceptability and Likelihood of cheating. Journal of Educational Psychology, 96(4), 141-169.

Olafson, L., Schraw, G., Nedelson, L., Nedelson, S., & Kehrwald, N. (2013). Exploring the judgment–action gap: College students and academic dishonesty. Ethics & Behavior, 23(2), 148-162.

Park, H. J., & Dhandra, T. K. (2017). Relation between dispositional mindfulness and impulsive buying tendency: Role of trait emotional intelligence. Personality and Individual Differences, 105, 208-212.

Park, S.W., & Rayne, A. (2012). Academic Procrastination and Their Self- Regulation. Psyhology, 3 (1), 12-23.

Pekrun, R. (2006). The control-value theory of achievement emotions: Assumptions, corollaries, and implications for educational research and practice. Educational Psychology Review, 18(4), 315-341.

Pint rich, P. R. (2000). The role of orientation in selfregulated learning.In M. Boekarts, P. R. Pint rich & M. Zeidner (Eds.), Handbook of self-regulation (pp. 451-501). USA: Academic Press

Pint rich, P. R., & DeGroot, E. V. (1990). Motivational and self-regulated learning components of classroom academic performance. Journal of Educational Psychology, 82(1), 33-40.

Purwandari, D. A, Suryana, Y., Kusman, M., & Yunizar. (2016). Mindfulness, hope and compassion on a small group. International Journal of Economics, Commerce and Management, 8(5), 480- 489.

Reid, R., Trout, A., & Schwartz, M. (2005). Selfregulation interventions for children with attention deficit/hyperactivity disorder. Journal of Exceptional Children, 71(4), 361-377.

Rimkus, L.K. (2012). A new measure of counterproductive student behavior. M.A. Thesis. The Faculty of the Department of Psychology و East Carolina University.

Robinson, S. L. & Bennett, R. J. (1995). A typology of deviant workplace behaviors: A multidimensional scaling study. Academy of management Journal, 38, 2, 555-572.

Schunk, D. H. (1991). Self-efficacy and academic motivation. Educational Psychologist, 26, 207-231.

Schwager, I. T. L., Hulshegar, U. R., Lang, J. W. B, Klieger, D. M., Bridgeman, B., & Wendler, C. (2014). Supervisor rating of student's academic potential as predictors of citizenship and counterproductive behavior. Learning and Individual Differences, 35, 65-69.

Segal Z, Williams J, Teasdale J. (2002) Mindfulness-based cognitive therapy for depression: A new approach to preventing relapse. New York, NY: Guilford Press.

Sirois, F. M., & Tosti, N. (2012). Lost in the moment? An investigation of procrastination, mindfulness, and well-being. Journal of Rational-Emotive & Cognitive-Behavior Therapy, 30(4), 237-248.

Tella, A. (2007). The Impact of motivation onstudent's academic achievement and learningoutcomes in mathematics among secondaryschool students in Nigeria. Eurasia Journal of Mathematics, Science & Technology Education; 3(2), 149-156.

Tuckman, B.W. (2002). Academic procrastinators: Their rationalizations and web- course performance. APA Symposium paper, Chicago. Paper presented at the Annual Meeting of the American Psychological Association, Chicago, IL August.

Villavicencio, F. T., & Bernardo, A. B. (2013). “Positive academic emotions moderate the relationship between self‐regulation and academic achievement”. British Journal of Educational Psychology, 83(2), 329-340.

Wampold, B. E., Duncan, B. L., Miller, S. D., & Hubble, M. A. (2010). The heart and soul of change: Delivering what works in therapy (2nd Ed.). Washington DC: American Psychological Association, 455 pages.

Wibrowski, C. R., Matthews, W. K., & Kitsantas, A. (2016). “The Role of skills Learning Support Program on First-Generation College Students’ SelfRegulation, Motivation, and Academic Achievement: A Longitudinal Study”. Journal of College Student Retention: Research, Theory & Practice, 19, 317–332.

Wilkinson, J. (2009). Staff and student perceptions of plagiarism and cheating. International Journal of Teaching and Learning in Higher Education, 20(2), 98-105.

Winrow, A. R., Reitmaier-Koehler, A., & Winrow, B. P. (2015). Social desirability bias in relation to academic cheating behaviors of nursing students. Journal of Nursing Education and Practice, 5(8), 121-134.

Yukhymenko-Lescroart, M. (2014). Ethical beliefs toward academic dishonesty: A crosscultural comparison of undergraduate students in Ukraine and the United States. Journal of Academic Ethics, 12(1), 29-41.

Zettler, I. (2011). Self-control and academic performance: Two field studies on universitycitizenship behavior and counterproductive academic behavior. Learning andIndividual Differences, 21, 119–123.

Zimmerman, B. J., & Pons, M. M. (1986). Development of a structured interview for assessing student use of self – Regulated learning strategist. American Educational Research Journal, 23(4), 614-628.