تعیین ارزش اقتصادی آب آبیاری و بررسی واکنش کشاورزان به کاهش منابع آب در دسترس مزارع سد مارون بهبهان

فصلنامه علمی مهندسی منابع آب

مقاله 8، دوره 13، شماره 46، آبان 1399، صفحه 99-108   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

شهاب کهزاد¹؛ سید نعمت الله موسوی^{* 2}؛ سید محمدهاشم موسوی حقیقی³

¹دانشجوی دکترای گروه اقتصاد منابع طبیعی و محیط زیست، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران.

²دانشیار، گروه اقتصاد کشاورزی، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران.

³مدرس مدعو گروه اقتصاد کشاورزی و منابع طبیعی و محیط زیست، واحد مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی، مرودشت، ایران.

تاریخ دریافت: 06 تیر 1399،  تاریخ بازنگری: 17 مرداد 1399،  تاریخ پذیرش: 12 آبان 1399 

چکیده

هدف پژوهش حاضر تعیین ارزش اقتصادی آب آبیاری و بررسی واکنش مصرف کننده (کشاورزان) به سیاست کاهش منابع آب در دسترس در مزارع زیرسد مارون بهبهان در استان خوزستان است. برای انجام این تحقیق، از رویکرد برنامه ریزی ریاضی مثبت (PMP) و توابع تولیدمنطقه ای محصولات کشاورزی(SWAP) استفاده شد. ابتدا ارزش اقتصادی آب آبیاری در مزارع تحت پوشش سد مارون بهبهان براساس محصولات عمده ی منطقه ی مورد مطالعه(گندم، ذرت، حبوبات و محصولات جالیزی) تعیین شد. سپس، واکنش کشاورزان به سیاست کاهش منابع آب در دسترس تحت سناریوهای کاربردی 10%، 20%، 30% و 40%مورد تحلیل وارزیابی قرارگرفت و تغییرات سود ناخالص کشاورزان و تغییرات الگوی کشت محصولات به دست آمد. داده های به دست آمده مربوط به سال زراعی97-1396 می باشند. پس از حل مدل، ارزش اقتصادی هر مترمکعب آب آبیاری در سطح مزارع بهبهان 2292 ریال برآوردشد. نتایج نشان داد که تفاوت قابل توجهی بین ارزش اقتصادی آب آبیاری و نرخ آب بهای پرداختی کشاورزان وجود دارد و کاهش آب در دسترس سبب افزایش ارزش اقتصادی آب آبیاری و کاهش سودناخالص کشاورزان می شود و از طرفی این سیاست باعث صرفه جویی در آب و راهی برای تخصیص مجدد آن برای تولید محصولات با صرفه ی اقتصادی بیشتر می باشد. همچنین در این مطالعه مشخص شد که بین هر متر مکعب آب آبیاری و قیمت آب پرداخت شده توسط کشاورزان تفاوت اقتصادی قابل توجهی وجود دارد و فقط حدود 48٪ از ارزش اقتصادی آب از نظر هزینه تولید و حمل و نقل پرداخت می شود.

کلیدواژه‌ها

ارزش اقتصادی آب؛ مدیریت تقاضای آب؛ روش برنامه ریزی ریاضی مثبت(PMP)؛ توابع تولیدمنطقه ایی کشاورزی(SWAP)؛ شکاف عرضه و تقاضای آب

عنوان مقاله [English]

Determining the economic value of irrigation water and investigating the response of farmers to the reduction of available water resources in the farms of Maroon Dam in Behbahan

نویسندگان [English]

Shahab Kohzad¹؛ Seyed Nematollah Moosavi²؛ Seyed Mohammadhashem Moosavi Haghighi³

¹Ph.D. student in Economics, Natural Resources and Environment, Islamic Azad University, Marvdasht Branch, Marvdasht, Iran

²Associate Professor of Agricultural Economics and Natural Resources and Environment, Marvdasht Branch, Islamic Azad University, Marvdasht, Iran.

³Instructor invited Department of Agricultural Economics and Natural Resources and Environment, Marvdasht Branch, Islamic Azad University, Marvdasht, Iran.

چکیده [English]

The aim of the present study is to determine the economic value of irrigation water and to examine the reaction of consumers (farmers) to the policy of reducing water resources available in Maroon-Behbahan rootstock farms in Khuzestan province. To do this research, the approach to Positive Mathematical Programming (PMP) approach and the State Wide Agricultural Production (SWAP) were used. First, the economic value of water-irrigation in farms covered by Maroon-Behbahan Dam was determined based on the products of the main study area (wheat, corn, cereals and vegetable products). Then, the reaction of farmers to the policy of reducing available water resources under the scenarios of 10%, 20%, 30% and 40% were analyzed and evaluated. Changes in farmers' gross profits and changes in cultivation patterns were examined. The data obtained are related to the 2016-2017 crop year. After solving the model, the economic value of ach cubic meter of irrigation water at the level of Behbahan farms was 2292 Rials. The study found that there is a significant economic difference between each cubic meter of irrigation water and the price of water paid by farmers, and only about 48% of the economic value of water is paid for in terms of production and transportation costs. The results also showed that there is a significant difference between the economic value of irrigation water and the rate of water-payments for farmers, and the decrease in available water increases the economic value of irrigation water and reduces the gross profit of farmers.

کلیدواژه‌ها [English]

Economic value of water, Water demand management, Positive Mathematical Programing method (PMP), State Wide Agricultural Production function (SWAP), Water supply and demand gap

مراجع

1)       احسانی، م.، دشتی، ق.، حیاتی، ب. و قهرمان­زاده، م. (1389). برآورد ارزش ­اقتصادی ­آب ­شبکه­آبیاری ­دشت­ قزوین: کاربرد رهیافت ­دوگان. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی، 25(2): 127-245. 

2)       احمدپور، م. و صبوحی، م. (1388). قیمت­گذاری آب در بخش ­کشاورزی با استفاده از روش­ برنامه­ریزی ­ریاضی بازه­ای (مطالعه موردی: منطقه دشتستان. مجله اقتصاد کشاورزی)، 3(3):121-141. 

3)       اسدی، ه.، سلطانی، غ. و ترکمانی، ج. (1386). قیمت­گذاری آب­کشاورزی در ایران (مطالعه­ی­ موردی: اراضی زیر سد طالقان). اقتصاد کشاورزی و توسعه، (15):61-90. 

4)       اداره جهاد کشاورزی بهبهان. (1396). واحد مشترکین آب­های ­سطحی­ و زیرزمینی. گزارش عملکرد سالانه مشترکین در سال زراعی 97-1396. 180 صفحه.

5)       باریکانی، ا. و خلیلیان، ص. (1390). مدیریت پویای سفره ­آب زیرزمینی در بخش ­کشاورزی (مطالعه موردی: دشت قزوین). چهارمین کنفرانس مدیریت منابع آب ایران، دانشگاه صنعتی امیر کبیر، تهران. 

6)       پرهیزکاری، ا. (1392). تعیین ارزش­اقتصادی آب­آبیاری و پاسخ کشاورزان به سیاست­های قیمتی و غیرقیمتی در استان قزوین. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه زابل، دانشکده­ کشاورزی. 

7)       پرهیزکاری، ا. و صبوحی، م. (1392). تحلیل اثرات اقتصادی و رفاهی تشکیل بازار ­آب­آبیاری در7استان قزوین. مجله اقتصاد و توسعه­ی­ کشاورزی، 27(4): 350-338. 

8)       پرهیزکاری، ا.، صبوحی، م. و ضیائی، س. (1392). شبیه سازی بازار آب و تحلیل اثرات سیاست اشتراک گذاری آب آبیاری بر الگوی کشت تحت شرایط کم آبی. مجله اقتصاد و توسعه - کشاورزی، 27(3): 242-252.

9)       اقتصادی مناسب برای حفاظت از منابع آب زیرزمینی دشت قزوین. مجله راهبردهای توسعه روستایی، 2(4): 496-477. 

10)   خلیلیان، ص. و زارع مهرجوردی، م. (1384). ارزش-گذاری آب های زیرزمینی در بهره برداری های کشاورزی (مطالعه موردی: گندم کاران شهرستان کرمان). فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه ، (51): 1-22.

11)   سالار عشایری، م. و خالدیان، م (1397). تعیین ارزش اقتصادی آب آبیاری با روش تابع تولید در اراضی شالی کاری گروه بندی شده با استفاده از روش تحلیل خوشه­ای در شبکه آبیاری و زهکشی سفیدرود. تحقیقات غلات (8)3: 289-277

12)   سلطانی، غ. و زیبایی، م. (1375). نرخگذاری آب-کشاورزی. فصلنامه آب و توسعه، وزارت نیرو ،1(4): 5- 24

13)   شرکت بهره برداری از شبکه­های آبیاری و زهکشی مارون بهبهان. (1397). امور مشترکین زراعی جایزان، سد انحرافیشهدا و حوضه ی مارون بهبهان. گزارش بهره­وری.

14)   شرکت سهامی سازمان آب و برق خوزستان.(1396) بخش مدیریت پایه منابع آب، مطالعات پایه منابع آب، آمار و اطلاعات منابع آب سطحی و زیرزمینی،  126 صفحه.

15)   شرزهای، غ. و امیر تیموری، س. (1390). تعیین ارزش اقتصادی آبهای زیرزمینی(مطالعه موردی: شهرستان راور استان کرمان). تحقیقات اقتصادی، 98: 113-128.

16)   صبوحی، م. (1385). بهینه سازی الگوهای کشت با توجه به مزیت نسبی حوضه آبریز در تولید محصولات زراعی (مطالعه موردی: استان خراسان). پایان نامه

17)   کرامت زاده، ع.، چیذری، ا. و شرزه­ای، غ. (1390). نقش بازار آب در تعیین ارزش اقتصادی آب کشاورزی با ره­یافت برنامه ریزی ریاضی اثباتی (اراضی پایین دست سد شیرین دره بجنورد). مجله تحقیقات و توسعه کشاورزی ایران ،2-42(1): 29-44. 

18)   محمدی، م. (1389). تعیین ارزش اقتصادی آب در زراعت چغندرقند در شهرستان مرودشت. مجله چغندرقند، 26(1): 93-103. 

19)    Chakravorty, U. and Zilberman, D. (2000). Introduction to the special issue on: management of water resources for agriculture. Agricultural Economics, (24): 3-7.

20)    Doppler, W., Salman, AZ., Al-Karablieh, E.K. and Wolf, H.P. (2002). The impact of water price strategies on the allocation of irrigation water: the case of the Jordan Valley. Agricultural Water Management, (55): 171-182.

21)    He, L., Tyner, W.E., Doukkali, R. and Siam, G. (2006). Policy options to improve water allocation efficiency: analysis on Egypt and Morocco. Water International, (31): 320-337.

22)    Howitt, R.E. (2005). PMP based production models- development and integration. the future of rural Europe in the global agri-food system, No: 21-23.

23)    Howitt, R.E., Medellin-Azuara, J. and MacEwan, D. (2009). Estimating the economic impacts of agricultural yield related changes for California. Final Paper, a Paper from California Climate Change Center, (29): 113-129.

24)    Howitt, R. E., Medellin-Azuara, J., MacEwan, D. and Lund, R. (2012). Calibrating disaggregate economic models of agricultural production and water management. Science of the Environmental Modelling and Software, 38: 244-258.

25)    Medellan-Azuara, J., Harou, J.J. and Howitt, R.E. (2010). Estimating economic value of agricultural water under changing conditions and the effects of spatial aggregation, Science of the Total Environment, (408): 5639–5648.

26)    Medellan-Azuara, J., Harou, J.J. and. Howitt, R.E. (2011). Predicting farmer responses to water pricing, rationing and subsidies assuming profit maximizing investment in irrigation technology. Science of the Agricultural Water Management, (108): 73-.28

27)    Molle, F., Venot, J.P. and Youssef Hassan, A. (2008). Irrigation in the Jordan Valley: are water pricing policies overly optimistic? No: 83-.511

28)    Singh, K. (2007). Rational pricing of water as an instrument of improving water use efficiency in the agricultural sector: A case study in Gujarat, India. International Journal of Water Resources Development, (23): 679- .096

29)    Salman, A. and Al-Karablieh, E. (2004). Measuring the willingness of farmers to pay for groundwater in the highland areas of Jordan, Agricultural Water Management, 68(1):61– .67