مقایسه الگوی کشت استان کرمان و شهرستان قلعه گنج براساس مفهوم آب مجازی

فصلنامه علمی مهندسی منابع آب

دوره 14، شماره 49، مرداد 1400، صفحه 95-110   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/wej.2021.23812.2222

نویسندگان

محمد رضا رحیمی پور انارکی¹؛ علی محمدی^{* 2}؛ مجتبی رفیعیان²؛ رضا ارجمندی³؛ سعید کریمی⁴

¹دانشجوی دکتری گروه مدیریت محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

²استادیار گروه مدیریت محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

³دانشیار گروه مدیریت محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

⁴استادیار گروه برنامه ریزی مدیریت و آموزش محیط زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران

تاریخ دریافت: 21 دی 1398،  تاریخ بازنگری: 16 مرداد 1399،  تاریخ پذیرش: 11 مرداد 1400 

چکیده

دف: در این مقاله، الگوی کشت در استان کرمان و شهرستان قلعه گنج مقایسه شده است. ضمن در نظر گرفتن سطح زیرکشت، میزان تولید و محاسبه عملکرد، آب مجازی آبی و سبز و شاخص وابستگی به آب در محصولات عمده شهرستان قلعه گنج مورد بررسی قرار گرفته و با محصولات مشابه در استان کرمان مقایسه شده­اند. با توجه به میزان تولید محصولات، در جهت ممانعت از صادرات آب مجازی از طریق عدم تولید محصولات آب­بر و کم بازده در شهرستان نتایجی ارائه گردید. در میان محصولات بررسی شده، گندم بیشترین سطح زیرکشت را در استان کرمان (90145 هکتار) و شهرستان قلعه گنج (15159 هکتار) به خود اختصاص داده است. کمترین سطح زیرکشت در شهرستان قلعه گنج مربوط به سیب­زمینی (95 هکتار) و پیاز (134 هکتار) است و کمترین سطح زیرکشت در استان کرمان نیز مربوط به پیاز (5738 هکتار) است. عملکرد سیب­زمینی در شهرستان قلعه گنج 41 تن در هکتار و محتوای آب مجازی آن 321/0 مترمکعب در کیلوگرم است که بعد از پیاز کمترین محتوای آب مجازی را در میان این محصولات دارد. باتوجه به محدودیت منابع آب موجود در شهرستان قلعه گنج و برای کاهش فشار بر منابع آب زیرزمینی توصیه می­گردد که کشت پیاز و سیب­زمینی در شهرستان قلعه گنج مورد توجه بیشتری قرار گیرد و توسعه کشت محصولات آب­بر محدود گردد. کشت یونجه در شهرستان قلعه گنج در صورت تکمیل زنجیره ارزش در بخش دامپروری نیز با توجه به عملکرد محصول (70/32 تن بر هکتار در شهرستان در مقایسه با 59/10 تن در استان) توصیه شده است.

کلیدواژه‌ها

آب مجازی؛ عملکرد محصول؛ شاخص وابستگی به آب؛ استان کرمان؛ شهرستان قلعه گنج

عنوان مقاله [English]

Comparison of cultivation pattern in Kerman province and Qaleganj county based on virtual water concept

نویسندگان [English]

Mohammad Reza Rahimipour Anaraki¹؛ Ali Mohammadi²؛ Mojtaba Rafieian²؛ Reza Arjmandi³؛ Saeed Karimi⁴

¹PhD. Student, Department of Natural Resources and Environment, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

²Assistant Professor, Department of Natural Resources and Environment, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

³Assistant Professor, Department of Environment, Tehran University, Tehran, Iran

⁴Associate Professor, Department of Natural Resources and Environment, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

چکیده [English]

In this study, the cultivation pattern in Kerman province and Qaleganj County has been compared. While considering production of crops, the results of this study have been adjusted in order to prevent the export of virtual water by decreasing the cultivation of low yield and water intensive crops in the county. A comparison between the main crops of Qaleganj County and the same crops in Kerman province, based on cultivation area, production and the calculation of crop yield, blue and green virtual water, and water dependency index has been presented in his study.
Among the studied crops, wheat has the highest area of cultivation in Kerman province (90145 hectares) and Qaleganj County (15159 hectares). The lowest areas of cultivation in Qaleganj County belong to potatoes (95 hectares) and onions (134 hectares) and in Kerman province belongs to onions (5738 hectares). Potato yield in Qaleganj County is 41 tons per hectare and its virtual water content is 0.321 cubic meters per kilogram, which has the lowest virtual water content among these products after onions. Due to the limited water resources in Qaleganj County and to reduce the pressure on groundwater resources, it is recommended to increase onion and potato cultivation in Qaleganj County and to limit the development of water intensive crops. Increase in Alfalfa cultivation in Qaleganj County is also recommended according to the crop yield (32.70 tons per hectares in Qaleganj County compared to 10.59 tons per hectares in Kerman province) if the livestock value chain is completed.

کلیدواژه‌ها [English]

Virtual Water Capacity, Water Footprint, Qaleganj County, Kerman Province

مراجع

1. آبابایی، ب. و رمضانی اعتدال، ه. 1394. برآورد اجزای ردپای آب در تولید محصول گندم در سطح کشور. نشریه آب و خاک، 29 (6): 1468-1458.
2. آقاجانی، م.، مصطفی زاده فرد، ب. و نوابیان، م. 1395. بررسی آب مجازی درون حوزه­ای در حوضه آبریز سفیدرود. نشریه تحقیقات آب و خاک، 47 (3): 579-569.
3. اویسی، ف.، فتاحی اردکانی، ا. و فهرستی ثانی. 1398. بررسی آب مجازی و ردپای اکولوژیک آب در محصول گندم آبی استان اصفهان. نشریه علوم آب و خاک، 23 (1): 99-87.
4. باقری خلیلی، ز.، خوش روش، م. و غفاری، م. 1395. بررسی و مقایسه مقدار آب مجازی سویا و برنج در استان مازندران. نشریه پژوهش­های کاربردی علوم آب، 2 (1): 74-54.
5. بذرافشان، ا.، دهقان پیر، ش. و حلی ساز، ا. 1396. برآورد بیلان آب مجازی در بخش کشاورزی در استان هرمزگان طی دهه گذشته. نشریه مدیریت بیابان، 5 (10): 129-116.
6. بذرافشان، ا. و گرگانی نژاد مشیزی، ز. 1397. تحلیل تغییرات زمانی و مکانی آب مجازی در محصول گوجه فرنگی در استان هرمزگان تحت تغییرات اقلیم. نشریه آب و خاک، 32 (1): 43-29.
7. پورجعفری نژاد، ا.، علیزاده، ا.، نشاط، ع. و ابوالحسنی زراعتکار، م. 1393. مبادله آب مجازی به منظور بهبود بهره­وری در مصرف آب (مطالعه موردی استان کرمان)، 2 (8): 335-325.
8. حاج علیزاده، ا.، حیدروند، م. و سیرمی راد، م. 1397. ارزیابی توان اکولوژیکی برای تعیین کاربری زراعت در شهرستان قلعه گنج. قصلنامه پژوهش­های روستایی، 9 (4): 707-690.
9. خرمی وفا، م.، نوری، م.، مندنی، ف. و ویسی، ه. 1395. بررسی آب مجازی، بهره­وری و ردپای اکولوژیک آب در مزارع گندم آبی و ذرت در منطقه کوزران (شهرستان کرمانشاه)، نشریه آب و توسعه پایدار، 3 (2): 26-19.
10. دهقان، م.، شهیدی، ع.، نجفی مود، م. ح. و عربی یزدی، ا. 1398. برآورد و مقایسه ردپای آب در بخش صنعت و کشاورزی (مطالعه موردی: استان خراسان جنوبی). نشریه آبیاری و زهکشی ایران، 3 (13): 574-565.
11. رضوی، س. س. و داوری، ک. 1392. نقش آب مجازی در مدیریت منابع آب. نشریه آب و توسعه پایدار، 1 (1): 18-9.
12. رمضانی اعتدالی، ه. و آبابایی، ب. 1395. برآورد اجزای ردپای آب در تولید جو در مقیاس ملی و استانی. نشریه پژوهش آب در کشاورزی، 30 (3): 443-431.
13. رمضانی اعتدالی، ه.، شکوهی، ع. و مجتبوی، س. ا. 1396. بهره­گیری از مفهوم ردپای آب مجازی در تولید محصولات اصلی برای عبور از بحران آب منطقه قزوین. نشریه آب و خاک، 31 (2): 433-422.
14. زارع ابیانه، ح.، آرام، م. و اخوان، س. 1394. ارزیابی حجم آب مجازی مبادلاتی محصولات عمده زراعی استان همدان. مجله پژوهش آب ایران، 9 (3): 161-151.
15. زارعی، ق. و جعفری، ع. م. 1394. نقش واردات و صادرات محصولات مهم زراعی و باغی در تجارت مجازی آب و ردپای آب در کشاورزی ایران. نشریه آبیاری و زهکشی ایران. 5 (9): 797-784.
16. سیدان، س.م. و قدمی فیروزآبادی، ع. 1397. برآورد مبادله آب مجازی محصولات عمده زراعی(مطالعه موردی استان همدان). فصلنامه علمی پژوهشی مهندسی آبیاری و آب. 9(33): 111-102.
17. عابدی، س. و تهامی­پور، م. 1395. اندازه­گیری و تحلیل تراز تجاری آب مجازی در بخش کشاورزی استان زنجان. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران. 47 (4): 814-805.
18. عربی یزدی، ا.، نیک نیا، ن.، مجیدی، ن. و امامی، ح. 1393. بررسی امنیت آبی در اقلیم­های خشک از دیدگاه شاخص ردپای آب (مطالعه موردی: استان خراسان جنوبی)، نشریه آبیاری و زهکشی ایران، 4 (8): 746-735.
19. علیقلی­نیا، ت.، رضایی، ح.، بهمنش، ج. و منتصری، م. 1395. تخمین و ارزیابی ردپای آب آبی و سبز محصولات عمده مورد کشت در حوضه آبریز دریاچه ارومیه. نشریه پژوهش­های حفاظت آب و خاک، 23 (3): 344-337.
20. علیقلی­نیا، ت.، رضایی، ح.، بهمنش، ج. و منتصری، م. 1396. مطالعه شاخص ردپای آب برای محصولات غالب مورد کشت در حوضه آبریز دریاچه ارومیه و ارتباط آن با مدیریت آبیاری. نشریه دانش آب و خاک، 27 (4): 48-37.
21. فرزی، س.، گلابی، م.ر. و رادمنش، ف. 1398. تعیین الگوی کشت بهینه مبتنی بر شاخص ردپای آب (مطالعه موردی: استان کرمانشاه). نشریه آبیاری و زهکشی، 3 (13): 602-588.
22. کیانی، غ. 1397. بررسی وضعیت تجارت داخلی و بین­المللی آب مجازی در ایران. نشریه علوم آب و خاک، 22 (1): 125- 115.
23. محمدی، ع.، یوسفی، ح.، نوراللهی، ی. و ساداتی نژاد، س.ج. 1396. انتخاب بهترین استان در تولید سیب زمینی از طریق ارزیابی شاخص ردپای آب. نشریه اکوهیدرولوژی، 4 (2): 532-523.
24. مردانی، م.، ضیائی، س. و نیکوئی، ع. 1396. بهینه­سازی مبادلات آب مجازی در الگوی کشت منطقه­ای استان اصفهان با استفاده از الگوهای برنامه­ریزی چندمعیاره. نشریه اقتصاد کشاورزی و توسعه، 25 (100): 88-59.
25. منتصری، م.، رسولی مجد، ن.، بهمنش، ج. و رضایی، ح. 1395. ارزیابی تغییرات ردپای آب محصولات زراعی حوضه دریاچه ارومیه با استفاده از روش LMDI. نشریه دانش آب و خاک، 25 (2/3): 210-199.
26. موحدنژاد، ا.، رمضانی اعتدالی، ه. و شکوهی، ع. 1398. استفاده از مفهوم ردپای آب مجازی در تولیدات دامی برای حفاظت منابع آب. نشریه حفاظت منابع آب و خاک، 8 (3): 143-133.
27. میرچولی، ف.، سلطانی، س. و فرامری، م. 1395. ارزیابی مبادلات آب مجازی و ردپای آب برخی محصولات کشاورزی در ایران. مجله پژوهش آب ایران، 10 (1): 58-49.
28. مؤسسه پژوهش­های برنامه­ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی. 1396. سند ملی آب، نیاز خالص آبی گیاه، جلد1. تهران؛ مؤسسه پژوهش­های برنامه­ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی، مدیریت خدمات پژوهشی.
29. یوسفی، ح.، محمدی، ع.، نوراللهی، ی. و ساداتی­نژاد، س.ج. 1396. ارزیابی شاخص ردپای آب محصولات زراعی و باغی استان نهران. نشریه پژوهش­های حفاظت آب و خاک، 24 (6): 85-67.
30. Ababaei, B., Ramezani Etedali, H. 2014. Estimation of water footprint components of Iran’s wheat production: Comparison of global and national scale estimates. Environmental Process, 1 (3): 193-205.
31. Ababaei, B., Ramezani Etedali, H. 2017. Water footprint assessment of main cereals in Iran. Agricultural Water Management, 179: 401-411.
32. Arabi, A., Alizadeh, A., VahabRajaee, Y., Jam, K., Niknia, N. 2012. Agricultural Water Foot Print and Virtual Water Budget in Iran Related to the Consumption of Crop Products by Conserving Irrigation Efficiency. Journal of Water Resource and Protection, 4 (5): 318-324.
33. Asadi, M. E., Aliholinia, T., Rasouli Majd, N. 2018. Evaluation the Agricultural Crops Water Footprint in the Urmia Lake Basin (Iran) Using Agro-wf Software. Global food security and food safety: The role of universities, September 17-19, Tropentag, Prague, Czech Republic.
34. Faramarzi, M., Yang, H., Mousavi, J., Schulin, R., Binder, C. R., Abbaspour, K. C. 2010. Analysis of intra-country virtual water trade strategy to alleviate water scarcity in Iran. Hydrology and Earth System Sciences, 14 (8): 1417-1433.
35. Hashemi, G., Mirheidari, S. P., Santivanez, C. G. D. 2018. Urbanization Impact on the Water and Food Security and Assessment of Wheat Production and its Irrigation Water Requirements Using CROPWAT Model in IRAN: A Case Study of City Tehran. Asian Journal of Advanced Science, 6 (1), 7-15.
36. Hoekstra, A. Y. and P. Q. Hung. 2002. Virtual Water Trade: A Quantification of Virtual Water Flows between Nations In Relation To International Crop Trade. Value of Water Research Report Series No. 11, UNESCO-IHE, Delft, the Netherlands.
37. Karandish, F., Hoekstra, A. Y. 2017. Informing National Food and Water Security Policy through Water Footprint Assessment: the Case of Iran. Water, 9 (11), 831-855.
38. Najafi Alamdarlo, H., Riyahi, F., Vakilpoor, M. H. 2019. Wheat Self-Sufficiency, Water Restriction and Virtual Water Trade in Iran. Networks and Spatial Economics, 19 (2): 503-520.
39. Pashaki, K., Khosrojerdi, A., Sedghi, H. 2017. Virtual water strategy and its application in optimal operation of water resources. Journal of Applied Research in Water and Wastewater, 4 (2): 349-353.
40. Qasemipour, E., Abbasi, A. 2019. Assessment of Agricultural Water Resources Sustainability in Arid Regions Using Virtual Water Concept: Case of South Khorasan Province, Iran. Water, 11 (3): 449-464.
41. Rezaei Kalvani, S., Sharaai, A. H., Abd Manaf, L., Hamidian, A. H. 2019. Water Footprint of Crop Production in Tehran. Journal of the Malaysian Institute of Planners. 17 (2): 123-132.
42. Yousefi, H, Mohammadi, A., Mirzaaghabeik, M. and Noorollahi, Y. 2017. Virtual water evaluation products in Iran Case study: pea and bean. Journal of water and land development. 35 (5): 275-280.
43. Yousefi, H, Mohammadi, A. and Noorollahi, Y. 2019. Prioritization in Exporting Agricultural Products Using Virtual Water Concept (Case study: Melon and Watermelon). International Journal of Natural Resources and Marine Sciences. 7 (2): 125-132.