تحلیل فضایی ابعاد تاب‌آوری منطقه‌ای در برابر بلایای طبیعی در استان آذربایجان شرقی با تاکید بر شهر مرند

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقاله 11، دوره 12، شماره 46، آذر 1400، صفحه 144-164   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jupm.2022.26050.3630

نویسندگان

ابراهیم تقوی¹؛ رسول صمدزاده^{* 2}؛ محمدتقی معصومی³

¹دانشجوی دکتری گروه جغرافیا، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل ایران

²دانشیار گروه جغرافیا، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل ایران

³استادیارگروه جغرافیا، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل ایران

تاریخ دریافت: 28 شهریور 1399،  تاریخ بازنگری: 09 دی 1399،  تاریخ پذیرش: 12 دی 1399 

چکیده

امروزه حوادث و بلایای طبیعی بیش از پیش جوامع انسانی را تهدید می‌کنند که در صورت نداشتن آگاهی و آمادگی، صدمه‌های جبران‌ناپذیری بر زندگی انسان‌ها، اعم از حوزه‌های سکونتی و دیگر ابعاد اقتصادی، اجتماعی، نهادی و کالبدی-محیطی دارد. هدف از این پژوهش تحلیل فضایی تاب‌آوری منطقه‌ای در برابر مخاطرات طبیعی در شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی است. روش تحقیق حاضر به لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت جزو تحقیقات توصیفی - تحلیلی است. به‌منظور جمع­آوری  اطلاعات از روش کتابخانه‌ای استفاده‌ شده است. در راستای انجام تحقیق از 25 شاخص در قالب 5 متغیراجتماعی،اقتصادی، بهداشتی و درمانی،خدماتی و زیرساختی و محیطی، استفاده گردیده است. در این پژوهش به‌منظور وزن دهی شاخص‌ها از تکنیک دلفی و به‌منظور تحلیل داده‌ها در راستای سطح‌بندی شهرستان‌های استان از تکنیک پرامیتی استفاده گردیده است.همچنین به‌منظور تحلیل تاب آوری فضایی استان آذربایجان شرقی از روش کریجینگ و نرم‌افزارArc  - Gis بهره‌گیری شده است.نتایج پرامیتی نشان داد شهرستان‌های جلفا، مرند و تبریز در از نظر تاب آوری  رتبه‌های اول تا سوم هستند. همچنین نتایج تحلیل کریجینگ نشان داد وضعیت تاب‌آوری مناطق موردمطالعه در نواحی شمال شرق و جنوب غرب استان در وضعیت نامناسب و نواحی مرکزی در وضعیت متوسطی قرار دارند و در مناطق شمال غرب در وضعیت بهتری هستند. و ارزیابی کلی نشان‌دهنده وضعیت  تاب­آوری بهتر نواحی مرکزی مانند شهرستان تبریز وبستان‌آباد و مرند است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که بیش از 31.3 درصد از مساحت ساخته شده شهر مرند در برابر زلزله آسیب­پذیری زیادی دارند که مساحتی برابر با  28.5 هکتار را شامل می شود. این مناطق در مرکز شهر و غرب شهر گسترده شده اند. 

کلیدواژه‌ها

تاب‌آوری منطقه‌ای؛ مخاطرات؛ کریجینگ؛ روش پرامیتی؛ مرند

عنوان مقاله [English]

Spatial analysis of the dimensions of regional resilience against natural disasters In East Azarbayjan province with emphasis on Marand city

نویسندگان [English]

Ebrahim Tagavi¹؛ Rasoul samadzadeh²؛ mohammadtaghi Masomi³

¹PhD student in Geography, Ardabil Branch, Islamic Azad University, Ardabil Iran

²department of geography, science faculty, Ardabil branch, Islamic of university, Ardabil, Iran

³Assistant Professor of Geography, Ardabil Branch, Islamic Azad University, Ardabil Iran

چکیده [English]

Today, natural disasters and disasters increasingly threaten human societies, which, if they are not prepared, can cause irreparable damage to human life, including habitat and other economic, social, institutional, and environmental aspects.As a result, communities take a variety of approaches to mitigate the effects of natural disasters. One of these approaches is resilience and resilience to natural disasters.The purpose of this study is spatial analysis of regional resilience against natural hazards in East Azarbaijan province. The purpose of this study is descriptive-analytic in terms of purpose. A library method was used to collect the data. In order to conduct the research, 25 indices were used in the form of 5 variables: social, economic, health, service and infrastructure and environmental variables. In this study, Delphi technique was used to weight the indices and to analyze the data in order to classify the provinces, the parametric technique was used.Also, Kriging method and Arc Gis software have been used for spatial analysis of regional resilience of East Azarbaijan province. The results showed that the cities of Jolfa, Marand and Tabriz are in the first to third rank. The results of Kriging analysis also showed that the resilience status of the study areas in the northeast and southwestern regions of the province are in poor condition and the central ones are in moderate condition and are better in the northwestern regions.And the overall assessment indicates better situation in central areas such as Tabriz and Bostan Abad and Marand.And the overall assessment indicates better situation in central areas such as Tabriz and Bostan Abad and Marand.

کلیدواژه‌ها [English]

Regional Resilience, Risk, Kriging, Promethee, East Azarbaijan

مراجع

1        Adekola, J., (2018). Resilience from a lived-experience perspective in the regional context ofDumfries and Galloway, Scotland. International Journal of Disaster Risk Reduction, 441–448.

2        Ainuddins, S.,and Routray, J. K (2012), Community resilience frame work for an earth quake Prone area in Baluchistan, International Journal of Disaster Risk Reduction,2:25-36.

3        Almedom, Astier. M. and Tumwine, James K., 2008. Resilience to Disasters: A Paradigm Shift from Vulnerability to Strength. African Health Sciences 8, Special Issue December, 1-5.

4        Bigges, R., Schlüter, M., and Schoon, M.L. (2015). Principles for Building Resilience Sustaining Ecosystem Services in Social-ecological Systems. Cambridge University Press, Cambridge.

5        Borsekova, K., Nijkamp, P., and Guevara, P. (2018). Urban resilience patterns after an external shock:An exploratory study. International Journal of Disaster Risk Reduction, 31, 381- 392.

6        Borsekova, K., Nijkamp, P., and Guevara, P. (2018). Urban resilience patterns after an external shock: An exploratory study. International Journal of Disaster Risk Reduction, 31, 381- 392.

7        Caschili, S., Reggiani, A., and Medda, F. (2015). Resilience and vulnerability of spatial economic networks. Netw. Spat. Econ, 2, 15, 205–210.

8        CURTIN, C. G. and PARKER, J. P. (2014), Foundations of Resilience Thinking. Conservation Biology, 28: 912-923. doi:10.1111/cobi.12321

9        Dadashpour, Hashem and Zeinab Adeli (2015), Assessing Resilience Capacities in Qazvin Urban Complex, Crisis Management Quarterly, No. 8.

10    Darban Astaneh, Alireza, Haraini, Mostafa (2018), Spatial Analysis of Social and Economic Resilience of Local Communities to Earthquakes (Case Study: Aftab Department - Tehran City), Journal of Geography and Planning, University of Tabriz, Volume 24, Number 68 - Serial Number 23 . 3.

11    Davis, I, & Y, Izadkhah (2006), Building resilient urban communities, Article from OHI, 31: 11-21.

12    Fallahi, Alireza, Jalali, Tara (2013), Reconstruction from the perspective of urban design after the Bam earthquake. Fine Arts - Architecture and Urbanism, 18, 3.

13    Normandin, T.  M. (2011).  City strength in times  of  turbulence:  strategic  resilience indicators. Urban Affairs Association Association. New Orleans.

14    Normandin, J. M., & Therrine, M- C., & Tanguay, G. A (2011), City strength in times of turbulence: strategic resilience indicators, Urban Affairs Association 41 st conference, New Orleans.

15    Porter, L., and Davoudi, S. (2012). The politics of resilience for planning: A caution- ary note. Planning Theory and Practice, 13, 299–333.

16    Ramezanzadeh Lesbouei, Mehdi and Seyed Ali Badri (2014), Explaining the Socio-Economic Structures of Resilience of Local Communities to Natural Disasters with Emphasis on Flood ; Tourist basins of Cheshmeh Kileh Tonekabon and Sardabroud Kelardasht, Geography Quarterly, Twelfth Year, No. 40.

17    Rezaei, Mohammad Reza (2013), Evaluation of economic and institutional resilience of urban communities against natural disasters Case study: Tehran Neighborhood Earthquake, Quarterly Journal of Crisis Management, No. 3.

18    Rousta, Mojtaba, Ebrahimzadeh, Issa, Eastgaldi, Mostafa. (1397). Evaluation of urban social literacy; Zahedan city. Journal of Urban Research and Planning, 9 (32), 1-14.

19    Salehi, Ismail, Aghababaei, Mohammad Taghi, Sarmadi, Hajar, and Farzad Behtash, Mohammad Reza (2011). Investigation of environmental reflectance using causal network model. Environmental Science, 37, 59.

20    6. Sadeghloo, Tahereh and Sojasi Gheidari, Hamdollah (2014), Prioritization of effective factors to increase farmers' acceleration against natural hazards (with emphasis on drought) Study area: Rural farmers of Ijroud city, Geography and environmental hazards, 3 (2), 129-154. doi: 10.22067 / geo.v3i2.29042.

21    Sellberg, M.M., Ryan, P., Borgstreom, S.T., Norstreom, A.V., and Peterson, G.D. (2018). Fromresilience thinking to Resilience Planning: Lessons from practice. Environmental Management, 217, 906-918.

22    Thomas, s., frank,j., yifan, y., mengxue, l.,and junjie, l. (2018). Necessities and challenges to strengthen the regional infrastructure resilience within city clusters. Engineering, 212, 198-205.

23    Uda,Mariko, Kennedy, Christopher (2014), ASCE Subject Headings: Ratings, Matrix (mathematics), Risk management, Leadership, Age factors, Sustainable development, Residential location, Climate change, Journal of Infrastructure Systems, Vol. 24, Issue 4 (December 2018) https://doi.org/10.1061/(ASCE)IS.1943-555X.0000443.

24    UN/ ISDR. (2007), Hyogo Framework for 2005-2015: Building the Resilience of the Nations and Communities to Disasters. www.unisdr.org.

25    Zhang, X.; Yi, L.; Zhao, D. (2013), Community-Based Disaster Management: A Review of Progress in China. Natural Hazards, 65 (3), 2215-2239