تعیین مسیر بهینه خطوط انتقال آب با مقایسه روش های مختلف تصمیم گیری چندمعیاره و الگوریتم مسیر بهینه در رستر (مطالعه موردی: از ارداک به مشهد)

فصلنامه علمی مهندسی منابع آب

دوره 14، شماره 51، بهمن 1400، صفحه 39-56   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/wej.2022.22648.2193

نویسندگان

امین داورپناه¹؛ محمد حسن وحیدنیا^{* 2}

¹دانش‌آموخته کارشناسی ارشد رشته سنجش از دور و GIS، گروه سنجش از دور و GIS، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

²استادیار سنجش از دور و GIS، گروه سنجش از دور و GIS، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

تاریخ دریافت: 23 شهریور 1398،  تاریخ بازنگری: 17 آبان 1399،  تاریخ پذیرش: 29 دی 1400 

چکیده

مقدمه: مسیریابی یکی از حساس ترین بخش های طراحی خطوط انتقال نیرو است. هرگونه اشتباه در انتخاب مسیر انتقال آب می تواند در زمان اجرا و یا بهره برداری خط به بروز خسارات یا هزینه زیاد برای شرکت های آب منطقه ای منجر شود.
روش­: در این تحقیق برای حل مسأله تعیین مسیر بهینه خطوط انتقال آب با استفاده از پردازش های  مکانی GIS، تصمیم گیری چندمعیاره و الگوریتم کوتاه ترین مسیر در رستر از ارداک به مشهد استفاده شد. جهت انجام تحقیق، ابتدا پارامترهای موثر در تعیین مسیر که شامل: شیب، زمین شناسی، کاربری اراضی، مناطق مسکونی، آبراهه­ها، راه­ها، گسل­ها و مناطق حفاظت شده تعیین و سپس به شکل لایه های اطلاعاتی در محیط GIS به منظور تولید نقشه هزینه ارزش گذاری  و با شیوه های تصمیم گیری چند معیاره فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، TOPSIS و منطق فازی، وزن دهی و همپوشانی شدند. سپس با استفاده از الگوریتم کمترین هزینه در محیط GIS اقدام به تعیین مسیر بهینه شد.
یافته­ها: نهایتٌا مسیرها شامل مسیر ارائه شده به شیوه سنتی توسط مشاور و مسیر پیشنهادی با الگوریتم کمترین هزینه مقایسه شدند. طبق نتایج طول مسیرها در منطق AND، GAMA، مدل AHP و TOPSIS به ترتیب 44.798، 46.755، 45.731 و 45.531 کیلومتر به دست آمد. در مسیرهای پیشنهادی مشاور، مسیر 1 دارای طول 72.306، مسیر پیشنهادی 2 دارای طول 63.108 و مسیر پیشنهادی 3 دارای طول 48.690 بوده است. در بررسی مناطق عبوری تحلیل های GIS و مسیرهای پیشنهادی مشاور مسیر مدل TOPSIS به دلیل رعایت حریم های در نظر گرفته شده بهترین مسیر انتخاب گردید.
نتیجه­گیری: نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهند که اولاً دقت انجام اینگونه مطالعات به مقدار زیادی وابسته به دقت نتایج استخراج شده از GIS است. ثانیاً بدون به کارگیری این سیستم ها و روش های تصمیم گیری چندمعیاره، عملاً انجام بسیاری از قسمت های یک مطالعه اصولی با توجه به در نظر گرفتن چندین معیار با یکدیگر امکان پذیر نبوده است و یا نتایج قابل قبول و منطقی به همراه نخواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

مسیر بهینه؛ انتقال آب؛ تصمیم گیری چندمعیاره؛ کوتاه ترین مسیر در رستر

عنوان مقاله [English]

Optimal route finding of water transmission lines by comparing different MCDM methods and the least-cost path algorithm in a raster (Case study: from Ardak to Mashhad)

نویسندگان [English]

Amin Davarpanah¹؛ Mohammad H. Vahidnia²

¹Former MSc Student of Remote Sensing and GIS, Department of Remote Sensing and GIS, Faculty of Natural Resources and Environment, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

²Assistant Prof. of Remote Sensing and GIS, Department of Remote Sensing and GIS, Faculty of Natural Resources and Environment, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Routing is one of the most sensitive parts of the design of power transmission lines. Any mistake in choosing a route can lead to high costs or costs for regional water companies at runtime or line operation. In this research, to solve the problem of determining the optimal route of water pipelines using spatial analysis, a multi-criteria decision making and raster-based shortest path algorithm were used from Ardak to Mashhad. For this purpose, firstly, the effective parameters in determining the route, including slope, geology, land use, residential areas, Waterways, roads, faults, and protected areas were determined and after weighting processes in AHP, TOPSIS and Fuzzy Logic methods, overlaid in the form of information layers in the GIS environment in order to generate cost mapping. Then, using the lowest cost algorithm in raster, the optimal path was determined. Finally, a comparison was made between the traditional way provided by the consultant and the proposed route with the lowest cost algorithm. The paths obtained from the lowest cost algorithm based on AND, GAMA, AHP, and TOPSIS were equal to 44.798, 46.755, 45.731, and 45.531 km, respectively. On the advised paths of the consultant, Route 1 has a length of 72.306, a suggested track 2 has a length of 63.108 and the third one was 48.690. Finally, the TOPSIS route model was selected as the best route due to the consideration of the forbidden areas.

کلیدواژه‌ها [English]

Optimal Route, Water Transfer, Multi-criteria Decision Making, least cost path in raster

مراجع

1. Yazdanpanah M, Hayati D, Zamani GH, Karbalaee F, Hochrainer-Stigler S. Water management from tradition to second modernity: an analysis of the water crisis in Iran. Environ Dev Sustain. 2013;15(6):1605–21.
2. Sadeghi M. Evaluation of LIDAR data in designing new water transmission lines. Master Thesis Surv Eng. 2014;
3. Matkan A, Pourali SH, Mirbagheri B, Mohammadi S. An overview of optimal routing methods for linear features in the raster model. In: Proceedings of the 1st Conference of New Aspects in Geography, Planning Sciences, Architecture and Urban Planning of Iran. 2015. p. 161–71.
4. Vahidnia MH. Automatic extraction of sophisticated qualitative trajectory relationships between two moving objects in space-time. Trans GIS. 2021;25(1):334–58.
5. Taye BZ, Workineh TG, Nebey AH, Kefale HA. Rural electrification planning using Geographic Information System (GIS). Cogent Eng. 2020;7(1):1836730.
6. Ghasemi A, Shamsaei A, Jazaei F. Determining the route of water transmission line with the help of GIS and satellite images taking into account the technical-economic and environmental goals. In: Proceedings of the 8th International Civil Engineering Congress. 2009. p. 21–9.
7. Naseri H, Azizkhani MJ, Maknooni Gilani S. Combining multi-criteria decision making systems and geographical information in locating suitable flood spreading sites for artificial feeding (Case study: Chah Deraz plain-Sirjan). Iran J Geol. 2009;3(10):97–105.
8. Asgharipour Dasht Bozorg N, Servati MR, Kardavani P, Shayan S. Identification suitable areas of flood Spreading for artificial recharge groundwater using AHP method in GIS environment Case study:Abied- Sarbishe of Gotvand. territory. 2013;10(2):93–108.
9. Abedian S, Salmanmahiny A, Alizadeh A, khorasani nemat allah. Using Least Cost Pathway in road routing in Kordkuy, Bandar-e-Gaz and Galugah Towns. Geogr Plan Sp. 2015;5(15):81–94.
10. Chowdary VM, Chakraborthy D, Jeyaram A, Murthy YVNK, Sharma JR, Dadhwal VK. Multi-criteria decision making approach for watershed prioritization using analytic hierarchy process technique and GIS. Water Resour Manag. 2013;27(10):3555–71.
11. Bagli S, Geneletti D, Orsi F. Routeing of power lines through least-cost path analysis and multicriteria evaluation to minimise environmental impacts. Environ Impact Assess Rev. 2011;31(3):234–9.
12. Peng Z. Implementation of optimal pacing scheme in xinjiang’s oil and gas pipeline leak monitoring network. J networks. 2011;6(1):54.
13. Yildirim F, Kadi F. Production of optimum forest roads and comparison of these routes with current forest roads: a case study in Maçka, Turkey. Geocarto Int. 2020;1–23.
14. Moradgholi N. Selecting the optimal path using multi-criteria decision making method. Master thesis, Shahid Beheshti Univ. 2005;
15. Hamid-Mosaku IA, Oguntade OF, Ifeanyi VI, Balogun A-L, Jimoh OA. Evolving a comprehensive geomatics multi-criteria evaluation index model for optimal pipeline route selection. Struct Infrastruct Eng. 2020;16(10):1382–96.
16. Beheshtifar S, Alimohammadi A, Mansourian A. Routing power lines with a multi-objective optimization approach. Iran J Remote Sens & GIS. 2012;3(4):19–32.
17. Li X, He J, Liu X. Ant intelligence for solving optimal path-covering problems with multi-objectives. Int J Geogr Inf Sci. 2009;23(7):839–57.
18. Ebrahimipour A, Teymourian K, Alesheikh A. Routing water transmission lines using GIS. In: Proceedings of the 3rd Conference of Geospatial Information Systems. 2006. p. 34–40.
19. Vahidnia MH, Vafaeinejad A, Shafiei M. Heuristic game-theoretic equilibrium establishment with application to task distribution among agents in spatial networks. J Spat Sci. 2019;64(1):131–52.
20. Antikainen H. Comparison of Different Strategies for Determining Raster-Based Least-Cost Paths with a Minimum Amount of Distortion. Trans GIS. 2013;17(1):96–108.
21. Ayazi SM, Mashhorroudi MF, Ghorbani M. Modified a* Algorithm Implementation in the Routing Optimized for Use in Geospatial Information Systems. Int Arch Photogramm Remote Sens Spat Inf Sci. 2014;40(2):69.
22. Eldrandaly KA, Hassan MM, AbdelAziz NM. A modified artificial bee colony algorithm for solving least-cost path problem in raster GIS. Appl Math \& Inf Sci. 2015;9(1):147.
23. Murekatete RM, Shirabe T. An experimental analysis of least-cost path models on ordinal-scaled raster surfaces. Int J Geogr Inf Sci. 2021;35(8):1545–69.
24. Konstantinos I, Georgios T, Garyfalos A. A Decision Support System methodology for selecting wind farm installation locations using AHP and TOPSIS: Case study in Eastern Macedonia and Thrace region, Greece. Energy Policy. 2019;132:232–46.
25. Alesheikh AA, Soltani MJ, Nouri N, Khalilzadeh M. Land assessment for flood spreading site selection using geospatial information system. Int J Environ Sci \& Technol. 2008;5(4):455–62.
26. Shariat R, Roozbahani A, Ebrahimian A. Risk analysis of urban stormwater infrastructure systems using fuzzy spatial multi-criteria decision making. Sci Total Environ. 2019;647:1468–77.
27. Malczewski J, Rinner C. Multicriteria decision analysis in geographic information science. Springer; 2015.
28. Saaty TL. Decision making with the analytic hierarchy process. Int J Serv Sci. 2008;1(1):83–98.

29.          Gonçalves AB. An extension of GIS-based least-cost path modelling to the location of wide paths. Int J Geogr Inf Sci. 2010;24(7):983–96.