ارزیابی آسیب‏پذیری استان یزد در برابر خشکسالی با استفاده از شاخص بارش معیار و روش‌های زمین‏آماری

فصلنامه علمی مهندسی منابع آب

مقاله 7، دوره 7، شماره 20، خرداد و تیر 1393، صفحه 79-90   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علیرضا نسیمی¹؛ ضرغام محمدی^{* 2}

¹دانشجوی دکترای زمین‏شناسی- آبشناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شیراز.

²استادیار بخش علوم زمین، دانشکده علوم، دانشگاه شیراز.

تاریخ دریافت: 22 شهریور 1393،  تاریخ پذیرش: 22 شهریور 1393 

چکیده

شاخص بارش معیار، شاخصی است که به‏طور وسیعی در مناطق مختلف جهان مورد استفاده قرار می‏گیرد. این شاخص، عمدتاً با استفاده از مقیاس­های زمانی 3، 6، 9، 12، 18، 24 و 48 ماهه به ارزیابی وضعیت خشکسالی می‏پردازد. با توجه به تشخیص مقیاس زمانی12 ماهه از این شاخص، به عنوان شاخص خشکسالی مناسب استان یزد در مطالعات گذشته، در این تحقیق صرفاً از مقیاس زمانی 12ماهه شاخص بارش معیار برای ارزیابی وضعیت خشکسالی در استان یزد استفاده شده است. شاخص خشکسالی SPI 12 برای طول دوره‌ی آماری 30 ساله در 28 ایستگاه باران‏سنجی و سینوپتیک استان یزد محاسبه شده است. برای بررسی توزیع مکانی شاخص بارش معیار 12 ماهه در استان یزد، از روش­های زمین آماری معکوس فاصله، کریجینگ ساده و کریجینگ معمولی استفاده شده و این روش­ها با استفاده از روش صحت‏سنجی متقاطع ارزیابی شده‏اند. نتایج نشان دادند که، برای رسم نقشه‌ی توزیع مکانی SPI 12 در سال­های 79-1378، 78-1377 و 77-1376 به ترتیب شبیه‏های واریوگرام گوسی، گوسی و کروی روش درون‏یابی کریجینگ معمولی کم خطاترین شبیه‏ها هستند. با توجه به نقشه‏های پهنه‏بندی شدت خشکسالی، در کمترین بارش سالانه‌ دهه‌ی 70 (سال آبی 79-1378)، بیش از 98 درصد سطح استان در وضعیت خشکسالی و در بیشترین بارش سالانه دهه‌ی 70 (سال آبی 78-1377)، بیش از 99 درصد سطح استان در وضعیت ترسالی قرار گرفته است. هم­چنین در بارش سالانه متوسط (سال آبی 77-1376)، شهرهای یزد، تفت، مهریز، بافق، نایبندان و خرانق در وضعیت خشکسالی قرار دارند و به عنوان مناطق آسیب‏پذیر استان در برابر خشکسالی شناخته می‏شوند.

کلیدواژه‌ها

پایش خشکسالی؛ پهنه‏بندی شدت خشکسالی؛ شاخص بارش معیار12 ماهه (SPI 12)؛ کریجینگ ساده؛ کریجینگ معمولی

عنوان مقاله [English]

Vulnerability of Yazd Province in Drought Using Standardized Precipitation Index and Geostatistical Methods

نویسندگان [English]

a. n¹؛ z. m²

چکیده [English]

Standardized Precipitation Index (SPI) has been widely used for evaluation of drought. Different time scales of SPI could be used e.g., 3, 6, 9, 12, 18, 24 and 48-months. SPI 12-month is used for evaluation of drought condition and vulnerability of drought in the study area. SPI 12-month was computed in 28 stations based on 30 years of data period in the study area. Spatial distribution of SPI 12-month was analyzed using different interpolation techniques of geostatistics. The precise interpolation technique was selected based on the cross-validation criteria. In order to access vulnerability of the study area in drought, two years were selected as end-members (1378-79 and 1377-78 for minimum and maximum precipitation, respectively) and 1376-77 was selected as average climatological condition due to annual precipitation values. The results show that in extreme year (1377-78), more than 99٪ of the study area leave from the drought condition. However in minimum condition of annual precipitation (1378-79), more than 98٪ of the study area belongs to drought. As a results, Yazd, Taft, Mehriz, Bafgh, Naibandan and Kharanagh show high vulnerability to drought in the Yazd Province.

کلیدواژه‌ها [English]

Monitoring drought, ordinary Kriging, simple kriging, zoning intensity of drought, 12-month Standardized Precipitation Index