ارزیابی انعطاف پذیری ساختار فضایی شهری در برابر تحولات مربوط به شبکه معابر (نمونه مطالعاتی: ساری)

فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

مقاله 11، دوره 12، شماره 45، اردیبهشت 1401، صفحه 177-192   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jzpm.2022.29565.4026

نویسندگان

علی ثباتی^{* 1}؛ کیانوش ذاکرحقیقی²

¹دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، تهران، ایران

²دانشیار گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران

تاریخ دریافت: 22 آذر 1400،  تاریخ بازنگری: 10 اسفند 1400،  تاریخ پذیرش: 14 اسفند 1400 

چکیده

معابر شهری به عنوان یکی از اساسی ترین عوامل شکل دهنده ساختار فضایی شهرها می باشند. هدف از تهیه طرح های توسعه توسط برنامه‌ریزان شهری علاوه بر حل معضلات موجود، ترسیم آینده‌ای مطلوب و بهینه برای شهرها می باشد. ساختار فضایی در سطح کلان ابزار مناسبی در این خصوص محسوب می‌گردد. بنابراین توجه به سیاست ها، اهداف کلان کالبدی و عملکردی توسعه شهر امری اجتناب نا پذیر است. چرا که تغییر در ساختار فضایی شهری به منزله تغییر در سیاست ها و اهداف توسعه آتی شهر خواهد بود. امری که قانونگذار نیز به شکلی در ماده 5 از قانون تاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران دیده بود. با این وجود در رابطه با سنجش انعطاف پذیری طرح‌های توسعه شهری نسبت به تغییرات ناشی از اعمال سیاست‌های شهری تحقیقات کافی صورت نگرفته است. لذا هدف پژوهش حاضر بررسی تغییرات ساختار فضایی شهر ساری متاثر از تصمیمات کمیسیون ماده 5 شورای عالی شهرسازی و معماری و میزان انعطاف پذیری ساختار فضایی این شهر، به عنوان مرکز یکی از استان‌های مهم ایران که از نظر تحولات جمعیتی و فعالیتی، از سوی نیروهای مختلف در معرض فشار است در برابر تغییرات مربوط به شبکه معابر مورد بوده است. بدین ترتیب ابتدا ساختار فضایی شهر با تاکید بر معابر از دل خروجی‌های طرح استخراج و سپس آستانه تحمل آن بر اساس الگوهای طراحی شده تعیین شده است. همچنین در این تحقیق با در اختیار داشتن اطلاعات قبل و بعد از اعمال نظرات کمیسیون ماده 5 بر روی شهر به طور مشخص بر روی معابر از آزمون مک نمار در جهت بررسی معنادار بودن تغییرات استفاده شده است. نتایج این آزمون حاکی از آن است که از بین 193 محور موجود در شهر که در 5 دسته تقسیم‌شده‌اند بعد از تغییرات کمیسیون ماده5، 32 محور دارای مغایرت و 161 محور بدون مغایرت باقی ماندند و مقدار کای دو به‌دست‌آمده از آزمون، 2.89 می‌باشد.بنابراین ضرورت توجه به آستانه‌ی انعطاف‌پذیری ساختار فضایی شهری در جلسات کمیسیون ماده 5 امری ضروری می باشد.

کلیدواژه‌ها

ساختار فضایی؛ انعطاف پذیری؛ شبکه معابر؛ طرح جامع

عنوان مقاله [English]

Assessing the flexibility of urban spatial structure against the changes of the streets network (case study: city of Sari)

نویسندگان [English]

Ali Sobati¹؛ Kianoosh Zakerhaghighi²

¹Ph.D. Student of Urbanization, Tehran North Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

²Associate Professor, Hamedan Branch, Islamic Azad University, Hamedan, Iran..

چکیده [English]

Streets network is one of the main factors in creating cities' spatial structure. The purpose of preparing development plans by urban planners in addition to solving the existing problems is to depict a desirable and optimal future for cities. Spatial structure at the macro level is an appropriate tool in this regard. So, paying attention to policies, macro-physical and functional goals of the city is inevitable because a change into the urban spatial structure will be a change into policies and future development goals of the city. The thing that the legislator had seen in the article 5 of the law establishing the Supreme Council of Urban Planning and Architecture of Iran, and However, there is a lack of research on measuring the flexibility of urban development plans as a result of enacting urban policies. So the research aims to assess the changes of Sari’s spatial structure, affected by the decisions of the Article 5 Commission of the Supreme Council of Urban Planning and Architecture of Iran, and the degree of flexibility of the spatial structure of this city, as the center of one of the most important provinces of Iran, which is under pressure from the changes in population and activity that is under pressure from various forces against changes related to the network of passages. Thus, at first, the spatial structure of the city has been extracted from the outputs of the plan with an emphasis on the roads, and then its tolerance threshold is determined based on the designed patterns. Also in this research, by having information before and after applying the opinions of the Article 5 Commission on the city, specifically on the roads, the McNemar test has been used to check the significance of the changes. The results of the test indicate that out of 193 roads in the city, divided into 5 categories after the changes of Article 5 Commission, 32 roads with discrepancies and 161 roads remained without discrepancies, and the amount of chi-square obtained from the test is 2.89.

کلیدواژه‌ها [English]

Spatial structure, Flexibility, Streets network, Comprehensive plan

مراجع

 

References

1.Ahmadi, S., & Pour Ahmad, A. (2018). Physical-spatial Analysis of the Structure of Urban Old Texture Using GIS (Case Study: the Central Core of Sardasht City). Human Geography Research, 50(2), 409-430. doi: 10.22059/jhgr.2017.61436.

2. Aliabadi, Z., & Babaei, H. (2017). Influence of Urban Development Projects on Micro and Macro Urban Spatial Structure, Using Space Syntax (Case Study: Zanjan Zainabiyeh Axis). Geographical Urban Planning Research (GUPR), 5(4), 645-670. doi: 10.22059/jurbangeo.2018.221008.604.

3.Angel, S., & M. Blei, A. (2016). The spatial structure of American cities: The great majority of workplaces are no longer in CBDs, employment sub-centers, or live-work communities,Cities, Volume 51, 21-35. doi.org/10.1016/j.cities.2015.11.031.

4.Bahraini, H., Blouki, B., & Taghabon, S. (2009). Contemporary urban design, University of Tehran press, Tehran.

5. Bandarabad, A. (2011). The livable city from theory to the meanings, Azarakhsh, Tehran.
6. Bazregar, M. R. (2003). Urban planning and urban main structure, Koshamehr,Shiraz.

7.Bertaud, A .(2004). The spatial organization of cities: Deliberate outcome or unforeseen consequence?, Institute of Urban and Regional Development, UC Berkeley.

8.Brindley, T.,Rydin, Y., & Stoker, G. )2005(. Remaking Planning-The Politics of Urban Change, Routledge, London.

9.Chigudu, A. (2021). The Changing Institutional and Legislative Planning Framework of Zambia and Zimbabwe: Nuances for Urban Development, Land Use Policy, Volume 100.

10.Fernandes, E.)2013(. The Challenges of reforming the urban legal framework: a critical assessment of brazill’s city statute ten years later, the World Bank legal review, volume 5, 279-291.

11.Gerundo, R., & Grimaldi, M. )2011(. The measure of land consumption caused by urban planning, university of salerno,department of civil engineering,via ponte de melillo,fisciano (SA), Procedia Engineering, Volume 21,1152-1160.

12.Hamidi, M. (1997). Spatial structure of Tehran, Volume 1, Tehran Technical and Engineering Consulting Organization, Tehran.

13.Haughton, G., Allmendinger, P., Counsell, D., & Vigar, G.(2010). The new spatial planning, Routledge, Taylor & Francis e-Library.

14.Hennepin county transportation system plan (hc-tsp).)2011(. chapter 6, functional classification, fro https://www.hennepin.us/business/work-with-henn-co/transportation-planning-design

15.Hosseini, A., Pourahmad, A., & Ziari, K. (2019). Analysis of urban spatial structure based on the spatial distribution of population in Tehran, A polycentric city morphological approach. Geographical Planning of Space, 8(30), 19-38. doi: 10.30488/gps.2019.85830

16.Iran's Municipalities and village administrators. (2010). Encyclopedia of Urban and Rural Management, Iran's Municipalities and village administrators press, Tehran.

17.LOBsang, T., Zhen, F., & Zhang, S. (2019). Can Urban Street Network Characteristics Indicate Economic Development Level? Evidence from Chinese Cities. ISPRS International Journal of Geo-Information, 9(1), 3. doi:10.3390/ijgi9010003

18.Mc Farlane, C. (2011). Assemblage and critical urbanism,City, Volume 15(2), 204- 224. DOI: 10.1080/13604813.2011.568715.

19.Mohamadi, S., Shahivandi, A., & Mohamadi, Sh. (2015). Analysis of Spatial – Physical Structure of Zanjan City Center Area with Strategic Thinking Approach. Motaleate Shahri, 4(13), 71-82.

20.Molodi, Z., & Sharif Nezhad, J. (2017). The effect of urban road network on the formation of the physical structure of the city, The national conference of green city with focus on technology and clean energies in civil engineering, architecture and urbanism, Tabriz, Iran.

21.Moudon, A. V. (1997). Urban Morphology as an Emerging Interdisciplinary Field. Urban Morphology, 1, 3-10.

22.Muchadenyika, D., & Williams, J.J. .(2017) . Politics and the practice of planning: the case of Zimbabwean cities, Cities, Volume 63, 33-40

23.Paraphntakul, C. (2015). Review of Worldwisde Road Classification Systems, Department of Civil, Enviroment & Geomatic Engineering, University College London, United Kingdom.

24.Ramezani, H., & Dadgar, M. (2017). Rating streets based on the volume of pedestrian flow by using the analysis of spatial structures at the urban area scale, Journal of Studies On Iranian - Islamic City, 7(28), 35-51.

25.UN-Habitat .)2015(. Planned city extensions: Analysis of historical examples.