ارزیابی شاخص جای پای اکولوژیکی در شهرستانهای استان خوزستان

فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

دوره 13، شماره 50، مرداد 1402، صفحه 47-62   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jzpm.2021.25916.3741

نویسندگان

محمد حسن یزدانی¹؛ سحر حسن پور^{* 2}

¹استاد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

²دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

تاریخ دریافت: 24 شهریور 1399،  تاریخ بازنگری: 05 شهریور 1400،  تاریخ پذیرش: 07 شهریور 1400 

چکیده

محاسبه دقیق جای پای اکولوژیکی (EF) یک شاخص مؤثر برای اندازه‌گیری توسعه پایدار است که امکان حفاظت بهتر از اکوسیستم‌های پشتیبان حیات را فراهم می‌آورد و اختلافات بین توسعه مناطق، بهره‌برداری از منابع و حفاظت از محیط زیست را کاهش می‌دهد. با توجه به اهمیت این شاخص برای حمایت از توسعه پایدار، در این پژوهش شاخص EF برای شهرستان-های استان خوزستان محاسبه شد. سرانه جای پای اکولوژیکی به تفکیک شهرستان‌های خوزستان و در بخش‌های غذا، حمل ‌و نقل، مسکن، کالاهای مصرفی و خدمات و به تفکیک زمین‌های کشاورزی، مرتع، جنگل، دریا، انرژی و زمین ساخته‌شده محاسبه گردید؛ همچنین ظرفیت زیستی شهرستان‌ها و کسری/ باقیمانده اکولوژیکی زمین‌های مولد زیستی شهرستان‌ها برای اطلاع از پایداری توسعه در استان خوزستان به دست آمد. محاسبات نشان می‌دهند که در زمین کشاورزی، هفتکل بیشترین و امیدیه کمترین، در زمین جنگل و انرژی، اندیمشک بیشترین و اندیکا کمترین، در زمین مرتع، هندیجان بیشترین و شادگان کمترین، در زمین دریا، هندیجان بیشترین و هویزه کمترین، در زمین ساخته‌شده، هفتکل بیشترین و اهواز کمترین مقدار جای پای اکولوژیکی را داشته‌اند. مجموع جای پای اکولوژیکی نشان می‌دهد که هندیجان با 909/3 بیشترین و دزفول با 144/1 کمترین جای پای اکولوژیکی را دارا هستند. در اختلاف جای پای اکولوژیکی شهرستان‌ها، عامل غذا بیشترین تأثیر را داشته است. هشت شهرستان بندرماهشهر، آبادان، اهواز، خرمشهر، اندیکا، شادگان، گتوند و امیدیه با 75 درصد از جمعیت استان به میزان 2017356 هکتار کسری زمین‌ مولد دارند. با جبران این کسری از مازاد ظرفیت زیستی سایر شهرستان‌ها، باز استان خوزستان نیازمند 913702 هکتار زمین برای تأمین تقاضاهای ساکنانش می‌باشد. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که EF ساکنان خوزستان فراتر از مرزهای آن است، بهره‌برداری از منابع بیش از توان اکولوژیک آنهاست، زیان و فشار وارده به منابع طبیعی بالاست، خودکفایی زیستی وجود ندارد و توسعه استان خوزستان ناپایدار است.

کلیدواژه‌ها

پایداری؛ شاخص جای پای اکولوژیک؛ ظرفیت تحمل؛ کسری اکولوژیک؛ استان خوزستان

عنوان مقاله [English]

Evaluation of Ecological Footprint Index in Khuzestan province cities

نویسندگان [English]

mohamad hasan yazdani¹؛ sahar hassanpour²

¹Professor of Geography and Urban Planning, Mohaghegh Ardabili University, Ardebil, Iran

²PhD student in Geography and Urban Planning, Mohaghegh Ardabili University, Ardebil, Iran.

چکیده [English]

Accurate prediction of the ecological footprint (EF), an effective indicator for measuring urban sustainable development, enables better protection of life-supporting ecosystems and alleviates discrepancies in area development, resource utilization, and environmental protection. Due to the importance of this indicator to support sustainable development, in this study, EF index was measured for Khuzestan province. EF is calculated for each city residents in the sectors of food, transportation, housing, consumer goods and services, and by agricultural, pasture, forest, sea, energy and buit-up lands; Also, the biodiversity of the cities and the ecological deficit / surplus of the biological productive lands of the cities have been estimated to inform the development sustainability in Khuzestan province. Calculations show that in agricultural land, Haftkele highest and Omidieh lowest, In forest and energy land, Andimeshk highest and Andica lowest, In pasture land, Hendijan highest and Shadegan lowest, In sea land, Hendijan highest and Hoveizeh lowest, In Built-Up land, Haftkel highest and Ahwaz lowest had ecological footprint. Total ecological footprint shows that Hendijan with 3.909 highest and Dezful with 1.144 lowest have ecological footprint. The difference between the ecological footprint of cities, the food factor has had the most impact. Eight cities of Bandar-e-Mahshahr, Abadan, Ahvaz, Khorramshahr, Andika, Shadegan, Gotvand and Omidieh with 75% of the province's population have a 2017356 hectare deficit of land. By compensating for this deficit from the surplus biological capacity of other cities, Khuzestan province needs 913702 hectares of land to meet the demands of its residents. Therefore, it can be concluded that EF of Khuzestan residents is beyond its borders, exploitation of resources is more than their ecological potential, losses and pressure on natural resources is high, there is no self-sufficiency and development of Khuzestan province is unstable.

کلیدواژه‌ها [English]

sustainability, ecological footprint index, carrying capacity, ecological deficits, Khuzestan province

مراجع

1. Albarracin, G. (2017). Urban form and ecological footprint: A morphological analysis for harnessing solar energy in the suburbs of Cuenca, Ecuador. Journal of Energy Procedia, 115, 332-343.
2. Arian, A., & Vlosky, R. (2007). The wood products industry in Iran. Forest Products Journal, 57(3), 6-13.
3. Baabou, W., Grunewald, N., Ouellet-Plamondon, C. Gressot, & Galli, A. M. (2017). The Ecological Footprint of Mediterranean cities: Awareness creation and policy implications. Journal of Environmental Science & Policy, 69, 94-104.
4. Bi, M., Yao, C., Xie, G., Liu, J., & Qin, K. (2021). Improvement and application of the three-dimensional ecological footprint model. Journal of Ecological Indicators, 125, 107480.
5. Chen, Y., Lu, H., Yan, P., Yang, Y., Li, J., & Xia, J. (2021). Analysis of water–carbon–ecological footprints and resource–environment pressure in the Triangle of Central China. Journal of Ecological Indicators, 125, 107448.
6. Daliri, H., & Mehragan, N. (2016). Measuring the Sustainability of Development in the Provinces of Iran Based on the Ecological Footprint Index. Journal of Economics and Regional Development, 23(11), 3-47. [In Persian]
7. Detailed results of the census of apiaries in the country (2018). [In Persian]
8. Energy balance sheet (2016). Office of Planning and Macroeconomics of Electricity and Energy. [In Persian]
9. Esmaeilzadeh, H., Barari, M., Rahmati, A., & Kalantari, M. (2016). Ecological footprint index in measuring the sustainability of urban development (Case Study: Sari city). Journal of Environment, 1(57), 33-47. [In Persian]
10. Galli, A., Moore, D., Brooks, N., Iha, K., & Cranston, G. (2015). Mediterranean ecological footprint trends, Global Footprint Network. www.footprintnetwork.org.
11. Ghaeimi Rad, T., & Hataminezhad, H. (2018). Assessing the ecological footprint of Lahijan transport. Quarterly of Geography (Regional Planning), 8(2), 69-80. [In Persian]
12. Global Footprint Network. (n.d.). Has humanity's ecological footprint reached its peak? www.footprintnetwork.org/has_humanitys_ecological_footprint_reached_its_peak/.
13. Guo, J., Ren, J., Huang, X., He, G., Shi, Y., & Zhou, H. (2020). The Dynamic Evolution of the Ecological Footprint and Ecological Capacity of Qinghai Province. Journal of Sustainability, 12(3065), 1-26.
14. http://cityengineer.ir/wp-content/uploads/2016/04/railway-chapter-2-93.pdf. [In Persian]
15. http://eberronunlimited.wikidot.com/list-of-materials-used-for-construction.
16. http://www.agriis.ir. [In Persian]
17. http://www.engineerassistant.ir/Downloads/IranCode178.pdf.
18. http://www.fao.org/3/j5604e/j5604e.htm.
19. http://www.intracen.org/Retail-cotton-consumption/.
20. http://www.suoe.ir. [In Persian]
21. https://tobaccoatlas.org/topic/consumption/.
22. https://www.chap.sch.ir. [In Persian]
23. https://www.tinn.ir. [In Persian]
24. Lenzen, M., & Murray, S. (2003). The Ecological Footprint – Issues and Trends. The University of Sydney, 27 pages.
25. Liu, L., & Lei, Y. (2018). An accurate ecological footprint analysis and prediction for Beijing based on SVM model. Journal of Ecological Informatics, 44, 33-42.
26. Livestock system of the country. (2007). Volume I, Ministry of Agriculture-Jihad, Deputy Minister of Livestock.
27. Mannan, S. (2012). Lees' Loss Prevention in the Process Industries: Hazard Identification Assessment and Control. 4th Edition, Volume 1, Butterworth – Heinemann Publication, ELSEVIER, Oxford.
28. Mehragan, N., & Daliri, H. (2015). Measuring sustainable development in the Southern provinces of Caspian Sea using the ecological footprint indicator. Journal of Geographical planning of space quarterly journal, 5(17), 151-168. [In Persian]
29. Phumalee, U., Phongkhieo, N., T. Emphandhu, D., & Bejranonda, S. (2018). Touristic ecological footprint in Mu Ko Surin National Park. Journal of Social Sciences, 39, 1-8.
30. Razavian, M. T. (2002). Urban land use planning. 1st edition, Monshi Publication, Tehran. [In Persian]
31. Safavi, Y. (2002). Introduction to Military Geography. Journal of Sepehr, 11(43), 7-9. [In Persian]
32. Soltani, R., & Anzaeei, E. (2018). The evaluation of environmental sustainable development in rice rural settlements, The case study: rural settlements of Neka county. Journal of Regional Planning, 8(32), 23-36. [In Persian]
33. Statistical Yearbook of Khuzestan Province (2016). [In Persian]
34. Steffen, M. (2000). Moisture and Wood-Frame Buildings. Canadian Wood Council, www.durable-wood.com.
35. Territorial planning Studies of Khuzestan Province (2014). [In Persian]
36. Tsuchiya, K., Iha, K., Murthy, A., Lin, D., Altiok, S., Rupprecht, C., Kiyono, H., & McGreevy, S. (2021). Decentralization & local food: Japan's regional Ecological Footprints indicate localized sustainability strategies. Journal of Cleaner Production, 292, 126043.
37. Wackernagel, M. (1998). Ecological Footprint and Approprited Carrying Capacity: a Tool for Planning Toward Sustainability. Thesis of Doctor of Philosophy, The University of British Colombia.
38. Wallace, B. (2006). The Changing Village Environment in Southeast Asia: Applied Anthropology and Environmental Reclamation in the Northern Philippines. 1st Edition, Published in USA and Canada by Routledge.
39. Wei, Y., Huang, C., T.I. Lam, P., & Yuan, Z. (2015). Sustainable urban development: A review on urban carrying capacity assessment. Journal of Habitat International, 46, 64-71.
40. (2017). Market for Australian wool (pdf). Retrieved from www.woolwise.com›wp-content›uploads›2017/05›05.1-Market for Australian wool (pdf).
41. Ziyaei, M., Ziyaei, E., & Ahmadi, S. (2017). Determine the Carrying Capacity and Ecological Footprint in the Destinations of Nature Walking (Case Study: Zarivar Lake). Geography and Territorial Spatial Arrangement, 7(25), 39-56. [In Persian]