مدل‌سازی اثرات شاخص‌های توسعه اقتصادی در مناطق 22 گانه کلان‌شهر تهران

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

دوره 15، شماره 58، آذر 1403

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jupm.2022.28083.3894

نویسندگان

آرمان مسلمی^{* 1}؛ جمیله توکلی نیا²؛ زهره فنی²؛ لطفعلی کوزه گر کالجی³

¹دانشجوی دکترا جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه شهید بهشتی

²دانشیار گروه جغرافیای انسانی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران

³استادیار گروه جغرافیای انسانی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران

تاریخ دریافت: 04 خرداد 1400،  تاریخ بازنگری: 10 فروردین 1401،  تاریخ پذیرش: 10 فروردین 1401 

چکیده

.از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین تحولات در نیم‌قرن اخیر رشد سریع شهرنشینی و مشکلاتی است که در سر راه توسعه شهرهای کمتر توسعه‌یافته و یا بیشتر توسعه‌یافته وجود دارد. نابرابری در برخورداری از شاخص‌های توسعه اقتصادی شهری، ساختار فضایی شهر را دچار تغییر و تحول می‌کند؛ ازاین‌رو هدف پژوهش حاضر مدل‌سازی اثرات شاخص‌های توسعه اقتصادی در مناطق 22 گانه کلان‌شهر تهران است. پژوهش حاضر بر اساس هدف از نوع تحقیقات کاربردی و بر اساس ماهیت و روش از نوع تحقیقات توصیفی- تحلیلی بوده و روش گردآوری داده‌ها به‌صورت میدانی (پرسشنامه) جمع‌آوری‌شده است. جامعه آماری این پژوهش را کلیه شهروندان کلان‌شهر تهران در سال 1400 که طبق فرمول کوکران 384 نفر به‌عنوان نمونه به‌طور تصادفی مورد پرسش قرار گرفتند، روایی پرسشنامه توسط پانل متخصصان مورد تأیید قرار گرفت و برای ارزیابی متغیرهای تحقیق و پایایی سؤالات از ضریب آلفای کرون‌باخ استفاده‌شده است که پایایی پرسشنامه شهروندان و خبرگان به ترتیب با مقادیر 90/0 و 93/0 تائید شده است. پس از انجام مطالعات میدانی، برای جمع‌آوری داده‌ها و تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از روش‌های آماری (تحلیل عاملی و تحلیل همبستگی) با استفاده از نرم‌افزار SPSS انجام شد علاوه بر این از مدل معادلات ساختاری (SEM) با استفاده از روش حداقل مربعات جزئی در نرم‌افزار (SMART PLS3) استفاده‌شده همچنین جهت سطح‌بندی مناطق در میزان برخورداری از شاخص‌های توسعه اقتصادی از تکنیک AHP و نرم‌افزار Expert Choice استفاده‌شده است. نتایج حاصل از تحلیل عاملی نشان داد که چهار عامل شناسایی‌شده توانسته‌اند 75% واریانس اثرات شاخص‌های توسعه اقتصادی بر مناطق 22 گانه کلان‌شهر تهران را تبیین نمایند. نتایج به‌دست‌آمده از معادلات ساختاری نشان داد که بین کلیه‌ی شاخص‌های توسعه اقتصادی ضرایب T بین شاخص‌های (رفاهی –تجاری، صنعتی، منابع و معادن و کالا- خدمات) بالای 1.96 هستند یعنی ارتباط بین ابعاد متغیر مستقل و وابسته در جامعه نمونه با اطمینان 99 درصد تائید می‌شود. نتایج به‌دست‌آمده از تکنیک AHP در نرم‌افزار Expert Choice نشان داد که بالاترین نمره شاخص توسعه اقتصادی به منطقه 3 شهری تهران و در مقابل پایین‌ترین ضریب به منطقه 17 تعلق دارد.

کلیدواژه‌ها

اقتصادی شهری؛ توسعه اقتصادی؛ پراکندگی؛ سطح‌بندی؛ شهر تهران

عنوان مقاله [English]

Modeling the effects of economic development indicators in 22 districts of Tehran metropolis

نویسندگان [English]

arman moslemi¹؛ jamileh tavakoli nia²؛ zohreh fanni²؛ lotfali kozehgar kaleji³

²Associate Professor, Department of Human Geography, Faculty of Earth Sciences, Shahid Beheshti University, Tehran

³Assistant Professor, Department of Human Geography, Faculty of Earth Sciences, Shahid Beheshti University, Tehran

چکیده [English]

the most important and complex developments in the last half century is the rapid growth of urbanization and the problems that exist in the development of less developed or more developed cities. Inequality in having indicators of urban economic development changes the spatial structure of the city; Therefore, the purpose of this study is to model the effects of economic development indicators in 22 areas of Tehran. The present research is based on the purpose of applied research and based on the nature and method of descriptive-analytical research and the data collection method is collected as a field (questionnaire). The statistical population of this study was all the citizens of Tehran in 1400 who according to Cochran's formula 384 people were randomly asked as a sample. The validity of the questionnaire was confirmed by a panel of experts and Cronbach's alpha coefficient was used to evaluate the research variables and reliability of the questions. The reliability of the questionnaire of citizens and experts has been confirmed with values of 0.90 and 0.93, respectively. After conducting field studies, for data collection and data analysis from statistical methods (factor analysis and correlation analysis) was performed using SPSS software. In addition to the structural equation model (SEM) using the partial least squares method in software (SMART) PLS3) AHP technique and Expert Choice software have also been used to level the regions in terms of economic development indicators. The results of factor analysis showed that the four identified factors were able to explain 75% of the variance of the effects of economic development indicators on the 22 metropolitan areas of Tehran. The results obtained from structural equations showed that among all indicators of economic development, T-coefficients between indicators (welfare-trade, industrial, resources and mines and goods-services) are above 1.96, ie the relationship between independent and dependent variable dimensions in the sample population with 99% confidence Confirmed. The results obtained from the AHP technique in the Expert Choice software showed that the highest score of the economic development index belongs to the 3rd district of Tehran and the lowest coefficient belongs to the 17th district.

کلیدواژه‌ها [English]

Urban Economy, Economic Development, Dispersion, Leveling, Tehran

مراجع