تحلیلی بر زوال و اُفت کیفی فضاهای شهری بر مبنای شاخص‌های پژمردگی (مطالعه موردی: کلان‌شهر تبریز)

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

دوره 15، شماره 58، آذر 1403

نوع مقاله: مقاله برگرفته از پایان نامه

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jupm.2022.28355.3922

نویسندگان

شاپور عباسی¹؛ علی پناهی^{* 2}؛ حسن احمدزاده²

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

²استادیارگروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

تاریخ دریافت: 09 تیر 1400،  تاریخ بازنگری: 11 اسفند 1400،  تاریخ پذیرش: 11 اسفند 1400 

چکیده

در سال‌های اخیر عدم تعادل در ساختار فضایی شهر، جابه‌جایی‌ها جمعیتی و تغییر در مراکز اقتصادی از یک‌سو و کاهش جمعیت، فرسودگی بناها و تأسیسات و کاهش ارزش اراضی مسکونی و کاربری‌های تجاری از سوی دیگر مقدمات اُفت کیفیت محیطی در برخی از فضاها و به تبع آن پژمردگی شهری را باعث شده است. از این‌رو، بررسی فضاهای شهری از منظر پژمردگی و ارائه‌ی راهکارهایی برای جلوگیری از عدم تعادل ساختار فضایی شهر ضرورتی اجتناب‌ناپذیر می‌باشد. در این راستا، تحقیق حاضر با هدف بررسی فضاهای شهر کلان‌شهر تبریز از منظر شاخص‌های پژمردگی نگارش شده است. روش پژوهش در تحقیق حاضر آمیخته و ترکیبی از رویکردهای کمی-کیفی با هدف کاربردی و ماهیت تحلیلی-اکتشافی می‌باشد که به‌منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از آمار ابعاد مختلف جمعیتی، کالبدی و اقتصادی، و همچنین روش مرکز متوسط و بیضی انحراف معیار استفاده شده است. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که تغییرات ایجادشده در سال‌های اخیر در ابعاد مختلف جمعیتی، کالبدی و اقتصادی، موجب دوقطبی شدن شهر به لحاظ توسعه‌یافتگی و شکل‌گیری تبریز نو در شرق و تبریز کهنه در غرب شهر و نیز کمبود فضاهای امن و سرزنده‌ی متناسب با نیازهای شهری مردم و کاهش تدریجی شأن اجتماعی محلات قدیمی (مرکزی) و مناطق حاشیه‌ای شهر و به تبع آن موجب اُفت کیفیت محیطی و پژمردگی شهری در مناطق مرکزی، غرب و شمال و جنوب گردیده است. همچنین نتایج مدل مرکز متوسط و بیضی انحراف معیار نشان می‌دهد که مراکز اقتصادی و تجاری شهر به سمت شرق شهر گسترش یافته و مرکز متوسط آن در منطقه 2 شهر قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

فضای شهری؛ زوال شهری؛ پژمردگی شهری؛ کلان‌شهر تبریز

عنوان مقاله [English]

Evaluation of the deterioration and qualitative decline of urban spaces based on shrinkage Indicators (Case Study: Tabriz Metropolis)

نویسندگان [English]

Shapour Abbasi¹؛ Ali Panahi²؛ Hasan Ahmadzade²

¹Phd. Student, Department of Geography and Urban Planning, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.

²Assistant Professor, Department of Geography and Urban Planning, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran

چکیده [English]

In recent years, imbalances in the spatial structure of the city, population shifts, changes in economic centers on the one hand and population decline, deterioration of buildings and facilities and the devaluation of residential land and commercial uses on the other hand, has caused the deterioration of environmental quality in some spaces and consequently urban shrinkage. Therefore, the study of urban spaces from the perspective of shrinkage and provide solutions to prevent imbalances in the spatial structure of the city is an inevitable necessity. In this regard, the present study has been written with the aim of examining the spaces of Tabriz metropolis from the perspective of shrinkage indicators. The research method in the present study is a combination of quantitative-qualitative approaches with applied purpose and analytical-exploratory nature, which in order to analyze the data, have been used statistics of different demographic, physical and economic dimensions, as well as the mean center and elliptical center deviation method. Findings indicate that changes in recent years in various demographic, physical and economic dimensions, polarizing the city in terms of development and formation of the new Tabriz in the east and the old Tabriz in the west of the city and the lack of safe and vibrant spaces to meet the needs Urbanization of the people and the gradual decline of the social status of the old (central) neighborhoods and the suburbs of the city and consequently has caused a decline in environmental quality and urban shrinkage in the central, western, northern and southern regions. Also, the results of the average center model and the standard deviation ellipse indicate that the economic and commercial centers of the city have expanded to the east of the city and its middle center is located in region 2 of the city.

کلیدواژه‌ها [English]

Urban space, urban deterioration, urban shrinkage, Tabriz metropolis

مراجع