تبیین مؤلفه‌های کالبدی در شکل‌گیری هویت مکان خیابان‌های شهری: مطالعه موردی خیابان شریعتی تبریز

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

دوره 15، شماره 58، آذر 1403

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jupm.2022.28627.3954

نویسندگان

محسن احد نژاد^{* 1}؛ مهدی اشلقی²

¹دانشگاه زنجان

²دانش‌آموخته دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.

تاریخ دریافت: 13 مرداد 1400،  تاریخ بازنگری: 02 اسفند 1400،  تاریخ پذیرش: 02 اسفند 1400 

چکیده

اگر هویت مکان را در قالب «مکان به مثابه مادی»، «مکان به مثابه فضامندی اجتماعی»، و «مکان به مثابه تفاوت تجربی و روانی افراد از فضا» مقوله‌بندی نماییم، نوشتار پیش رو کوشیده است که در تبیین هویت مکان فضای خیابانی از منظر پوزیتیویستی و پدیدارشناختی بر مولفه نخست آن یعنی فضا به مثابه محیط مادی که خود آفریننده تعامل اجتماعی و شناخت فضایی است را مورد واکاوی قرار دهد. در راستای این هدف، پژوهش حاضر در پی شناخت میزان تاثیرات مستقیم مولفه‌های کالبدی در متن فضای خیابانی شریعتی تبریز است. این تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی- تحلیلی و همبستگی است. در ابتدا به تاثیر فرم فضایی از طریق ویژگی‌ کاربری‌های بزرگ مقیاس، تنوع و اختلاط کاربری‌ها، ویژگی‌های بافت شهری منطقه(میزان تراکم مسکونی و جمعیتی)، تعداد طبقات ساختمان‌ها، دانه‌بندی قطعات ساختمانی، امکان نفوذپذیری در بین ساختمان‌ها، دسترس‌پذیری در امکان دسترسی آسان به فضای عمومی از فضای خیابانی مورد تحلیل قرار گرفت .برای تحلیل این مولفه‌ها در فضای خیابانی ناحیه‌شریعتی، مدل‌های تابع فاصله اقلیدسی، شبکه‌های عصبی، و آمار فضایی در محیط ArcGIS استفاده گردید. همچنین برای بررسی میزان تأثیر مولفه‌های کالبدی خیابان بر هویت مکان، داده‌های میدانی از طریق پرسشنامه گردآوری و سپس با استفاده از مدل رگرسیون چندمتغیره خطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
نتایج بررسی نقشه‌ها نشان می‌دهد که خیابان شریعتی تبریز دارای ویژگیهای کالبدی باکیفیت و قابل قبول است که می‌بایست مورد توجه عمیق قرار گیرد. نقشه‌ها نشان دادند که ویژگی‌های کالبدی و فضایی خیابان شریعتی تبریز می‌توانند به عنوان عوامل ایجاد و توسعه هویت مکان مورد توجه قرار بگیرند. نتیجه مدل رگرسیون چندگانه نشان داد که مؤلفه‌های کالبدی با ضریب تعیین 79 درصد، نقش زیادی در توسعه هویت مکان خیابان شریعتی تبریز ایفا می‌کند. از این بین، متغیر تنوع فعالیت و کاربری با ضریب بتای 49 درصد، بیشترین تأثیر مثبت را در شکل‌گیری هویت مکان دارد.

کلیدواژه‌ها

هویت مکان؛ مؤلفه‌های کالبدی؛ خیابان شریعتی؛ شهر تبریز

عنوان مقاله [English]

Explaining Physical Components in Forming Identity of Place in Urban Streets: A Case Study of Shariati St., Tabriz

نویسندگان [English]

Mohsen Ahadnejad Reveshty¹؛ Medi Eshlaghi²

¹University of Zanjan

²PhD in Geography and Urban Planning, Faculty of Humanities, University of Zanjan, Zanjan, Iran.

چکیده [English]

If we categorize the identity of place as a result of spatio-social construction of physical structure (objective), activity (human and nonhuman) and meaning (memory), this study has tried to explain identity of place in street’s space from the perspective of positivist and Phenomenological geography, explore these three components in relation to each other. The purpose of this study is to identify the direct and indirect effects of physical and mental components in the context of Shariati street space in Tabriz in creating social interaction and spatial recognition in order to assess the identity of place this street. This research is a descriptive-analytical and correlational research, and has been collected from library and field methods in terms of applied purpose and in relation to data collection method. Initially, due to the influence of spatial form through the characteristics of large-scale uses, diversity and mixing of uses, characteristics of the urban texture of the region (residential and population density), number of floors of buildings, granulation of building parts, possibility permeability between buildings, accessibility in the possibility of easy access to public space from the street space of Shariati area were analyzed. To analyze these components in the street space of Shariati area, euclidean distance models, neurological networks, and spatial statistics were used in ArcGIS environment. also, to investigate the effect of physical components of the street on identity of place, field data were collected through a questionnaire and then analyzed using a linear multivariate regression model. The results of the study and analysis of the maps in the physical factor analysis show that in the whole Shariati St. of Tabriz has high quality and acceptable physical characteristics.

کلیدواژه‌ها [English]

Identity of place, Physical Components Shariati Street, Tabriz

مراجع