تحلیل موانع تحقق زیست‌پذیری از منظر خبرگان شهری براساس رویکرد آینده‌پژوهی مطالعه موردی: کلانشهر اهواز

فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 16 مهر 1401

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jupm.2022.30257.4169

نویسندگان

ناهید سجادیان¹؛ نازنین حاجی پور^{* 2}

¹استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

²دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

تاریخ دریافت: 21 فروردین 1401،  تاریخ بازنگری: 23 شهریور 1401،  تاریخ پذیرش: 24 شهریور 1401 

چکیده

زیست‌پذیری مبین چگونگی عملکرد سیستم شهر در بستر زمان است. بنابراین شناخت وضعیت آیندة پیش رو و تدوین راهبردها برای رسیدن به آینده ای مطلوب، در گرو سازوکارهای مناسب برنامه‌ریزی با تکیه بر دیدگاه‌‌های نوین قرار دارد. ادبیات فعلی زیست‌پذیری شکاف‌هایی را از نظر اندازه‌گیری و ارزیابی آن، به‌ویژه از نقطه‌نظر پویایی نشان می‌دهد. اما این ارزیابی در مقیاس‌های فضایی دقیق‌تر مانند محلی نیازمند ابزار،‌ روش و رویکرد خاصی است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی ـ‌ تحلیلی می باشد. در ابتدا ابعاد و شاخص‌های مرتبط با زیست‌پذیری مورد بررسی قرار گرفت و با جمع‌بندی یافته‌های پیشین در ارتباط با وضعیت کلانشهر اهواز، مبتنی بر روش فراتحلیل موانع تحقق زیست‌پذیری استخراج و به ترتیب اثر ـ مداخله و اهمیت در ۵ بعد محیطی، مدیریتی، اقتصادی،‌ اجتماعی و زیرساختی مشتمل بر 32 شاخص کلی از منظر گروهای ذی‌نفع شهری (گروه دلفی) تحلیل شد. در بخش دوم با تلفیق یافته‌ها و پویش محیطی با استفاده از رویکرد آینده‌پژوهی مبتنی بر تحلیل اکتشافی، 51 پیشران‌های اثرگذار بر روند تحولات زیست‌پذیری کلانشهر اهواز استخراج شد. نتایج تحقیق نشان داده است که شاخص محیطی بالاترین امتیاز و شاخص‏های مدیریتی، اقتصادی، اجتماعی و زیرساختی به ترتیب بعد از آن قرار گرفتند. مطابق ماتریس اثرگذاری و وابستگی بالقوه مستقیم و غیرمستقیم، پیشرانهای آلودگی هوا، افزایش تراکم جمیعت و فشار بر زیرساخت‏ها و تسهیلات و کمیت و کیفیت دسترسی به خـدمات، در رتبه اول تأثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم و پیشرانهای رشد جمعیت، عدم دسترسی مناسب همه شهروندان به خدمات حمل و نقل عمومی مناسب و توزیع نامناسب زیرساخت‌ها در مناطق و محلات شهری در رتبه اول اثرپذیری مستقیم و غیرمستقیم قرار گرفتند. در تحلیل متقاطع، داده‌های مربوط به وضعیت‌های مختلف عوامل سیاسی و نهادی، اقتصادی، زیست محیطی و اکولوژیک، احتمال وقوع سناریوهای بدبینانه را بیش از سایر سناریوها دانسته و احتمال وقوع سایر سناریوها را در حد بسیار ناچیز و ضعیف ارزیابی کرده است. از مجموع 259 وضعیت حاکم بر صفحة سناریو تعداد 155 حالت و 52.45 درصد وضعیت بحرانی، تعداد 85 حالت و 28.95 درصد در حالت مطلوب و تعداد 55 حالت و 18.60 درصد وضعیت ایستا را نشان می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

زیست‌پذیری؛ روش دلفی؛ آینده‌پژوهی؛ کلانشهر اهواز

عنوان مقاله [English]

Livability Realization Barriers Analysis from the Perspective of Urban Experts Based on Future Studies Approach Case Study: Ahvaz Metropolis

نویسندگان [English]

nahid sajadiyan¹؛ nazanin hajipour²

¹Professor of Geography and Urban Planning, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran

²PhD student in Geography and Urban Planning, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran

چکیده [English]

livability shows how the city system works in the context of time. Therefore, recognizing the future situation and formulating strategies to achieve the desired future, depends on appropriate planning mechanisms based on new perspectives. The current literature on livability shows gaps in its measurement and evaluation, especially from a dynamic point of view. But this assessment requires more specific tools, methods, and approaches on more accurate spatial scales, such as locality.This research is applied in terms of purpose and descriptive-analytical in terms of method. At the beginning, the dimensions and indicators related to livability were examined and by summarizing previous findings related to the situation of Ahvaz metropolis, based on the meta-analysis method, barriers to livability were extracted and effect-intervention and importance in 5 environmental, managerial, respectively. Economic, social and infrastructure including 32 general indicators were analyzed from the perspective of urban Experts (Delphi Group). In the second part, by combining the findings and environmental dynamics using a futures Studies approach based on exploratory analysis, 51 drivers that affect the trend of livability changes in the metropolis of Ahvaz were extracted.The results showed that the environmental index had the highest score and the managerial, economic, social and infrastructural indices followed it respectively. According to the matrix of impact and potential direct and indirect dependence, air pollution drivers, increasing population density and pressure on infrastructure and facilities and quantity and quality of access to services, in the first place direct and indirect impact and population growth drivers, lack of proper access for all citizens Appropriate public transportation services and inadequate distribution of infrastructure in urban areas and neighborhoods were ranked first in direct and indirect impact. In cross-sectional analysis, data related to various situations of political and institutional factors, economic, environmental and ecological, considered the probability of occurrence of pessimistic scenarios more than other scenarios and assessed the probability of occurrence of other scenarios as very small and weak. Out of 259 states on the scenario page, 155 states and 52.45% show the critical state, 85 states and 28.95% the desired state, and 55 states and 18.60% the static state.

کلیدواژه‌ها [English]

Livability, Delphi method, futures Studies, Ahvaz Metropolis

مراجع